تناسب اندام زنان: تفاوت میان نسخه‌ها

زنان تحت‌تاثیر انتظارات اجتماعی، کالایی‌شدن و سیاست‌های رسانه‌ای، تمایل زیادی به [[مدیریت بدن]] و متناسب‌سازی بدن خود با معیارهای زیبایی دارند که در خرده‌فرهنگ مطلوب آنها، نهادینه شده است. تلاش برای دستیابی به تناسب اندام، در زنان، بیش از مردان دیده می‌شود.

ارزش‌های مدرن مرتبط با [[جامعه شناسی بدن|جامعه‌شناسی بدن]]، تفاوت اساسی با ارزش‌های قدیمی‌تر دارد. بر اساس دوگانۀ دکارت پیرامون ذهن و عین، مسائل ذهنی و فکری دارای اصالت هستند و او هستی را فرع بر اندیشیدن می‌انگاشت. از این منظر، هستی بیش از آن‌که مربوط به [[بدن]] باشد، از نتایج اندیشیدن است. در این چارچوب، ذهن مربوط به علوم انسانی و بدن مربوط به علوم طبیعی و پزشکی است.<ref>- سعیدی، «بدن و فرهنگ مصرفی»، 1386ش، ص32.</ref>

طبق برخی تحقیقات بیشتر از ۶۲ درصد زنان به تناسب اندام خود اهمیت می‌دهند<ref>- فاتحی و اخلاصی، «مدیریت بدن و رابطه با پذیرش اجتماعی بدن»، 1387ش، ص36.</ref> و تناسب اندام برای زنان مهم‌تر از مردان است.<ref>- حقیقتیان، «تناسب اندام و رابطه آن با عوامل اجتماعی و روانی در میان زنان شهر اصفهان»، 1391ش، ص175.</ref> حدود ۶۸ درصد از زنان نظارت بسیار زیادی بر بدن خود دارند، در حالی‌که این مسئله در مورد مردان متفاوت است و همین نسبت از مردان نظارت متوسط بر بدن خود دارند.<ref>- آزاد ارمکی و چاوشیان، «بدن به مثابه رسانه هویت»، 1381ش، ص68.</ref>  

از منظری دیگر، زنان به‌دلیل آشنایی بیشتر به [[زبان بدن]]، از تناسب اندام استفاده می‌کنند. ریشه آشنایی زنان با زبان بدن به ارتباط آنها با نوزاد‌هایی برمی‌گردد که فاقد توان استفاده از زبان کلامی هستند و مادران ناچارند از طریق زبان بدن با آنها ارتباط برقرار کنند. همین تجربه موجب می‌شود زنان مهارت بیشتری دربارۀ زبان بدن داشته باشند و در مواقع مقتضی از آن استفاده کنند.<ref>- Lu, “Interpreting women’s body language: Diverse perspectives in the eyes of men”, 2022, p50.</ref>

فزونی تمایل زنان به تناسب اندام را برخی به انتظارات جامعۀ مردسالار از آنها، مربوط دانسته‌اند.<ref>- فاتحی و اخلاصی، «مدیریت بدن و رابطه با پذیرش اجتماعی بدن»، 1387ش، ص12.</ref> بر اساس برخی نظریه‌های زبان‌شناسی، ژست‌های بدنی بر گفتار مقدم است. [[فمینیسم|فمینیست‌ها]] با تکیه بر این نظریه، معتقدند زنان به‌دلیل قرار گرفتن در مراتب پایین‌تر منزلتی، ناچارند بیشتر از این اصل پیروی کنند و به [[تناسب اندام زنان|تناسب اندام]] خود توجه بیشتری داشته باشند.<ref>- Lu, “Interpreting women’s body language: Diverse perspectives in the eyes of men”, 2022, p50.</ref>  

دنیای معاصر انسان‌ها را وادار می‌سازد که در چهارچوب‌های از پیش تعیین‌شده عمل کنند و زنان نیز ناچار هستند تحت فشار کنترل‌های اجتماعی معاصر، به تناسب اندام در بدن خود توجه بیشتری کنند.<ref>- لو بروتون، جامعه‌شناسی بدن، 1392ش، ص126.</ref> فشار اجتماعی برای داشتن بدن ایده‌آل از کودکی به زنان تحمیل می‌شود.<ref>- حقیقتیان، «تناسب اندام و رابطه آن با عوامل اجتماعی و روانی در میان زنان شهر اصفهان»، 1391ش، ص162.</ref> طبق تحقیقات علمی فشارهای فرهنگی بر گرایش زنان به تناسب اندام تأثیر دارد.<ref>- حقیقتیان، «تناسب اندام و رابطه آن با عوامل اجتماعی و روانی در میان زنان شهر اصفهان»، 1391ش، ص174.</ref> گافمن معتقد است که زنان برای برقراری روابط اجتماعی موفق باید بر بدن و چهرۀ خود نظارت کامل داشته باشند.<ref>- آزاد ارمکی و چاوشیان، «بدن به مثابه رسانه هویت»، 1381ش، ص61.</ref>

بودریار معتقد است جایگزینی اخلاق مصرفی با اخلاق معنوی نوعی الزام به لذت‌جویی است. ابزار اصلی اخلاق مصرفی جامعه‌پذیر ساختن اعضای جامعه مطابق معیارهای مادی‌گرایانه است. در این چارچوب، اقتضای فعالیت زنان عرصه‌هایی مانند تبلیغات و [[مدگرایی|مد]]، رعایت رژیم غذایی، وسواس به حفظ جوانی، آرایش‌های غلیظ و حفظ تناسب اندام است.<ref>- لو بروتون، جامعه‌شناسی بدن، 1392ش، ص122؛ سعیدی، «بدن و فرهنگ مصرفی»، 1386ش، ص36.</ref>

امروزه از بدن یک برساخت اجتماعی ایجاد شده است که مطابق میل شخصی، بارها قابل تغییر و نوسازی است. در این بازی اجتماعی، زنان به‌جای شخصیت متعارف انسانی به شیئی‌ خواستنی (کالا) تبدیل می‌شوند. فنون زیبا‌سازی، پیشنهادهای تبلیغاتی در زمینۀ آرایش و [[جراحی زیبایی|جراحی‌های زیبایی]]، کالایی شدن بدن زنانه را رونق بخشیده است.<ref>- لو بروتون، جامعه‌شناسی بدن، 1392ش، ص124.</ref>  

برخی فمینیست‌ها معتقدند رعایت تناسب اندام زنان نیاز جامعۀ سرمایه‌داری است. ابزارهای مختلفی برای الگوسازی تناسب بدن زنانه در جامعه وجود دارد، از جمله در مدرسه و محیط کار، نمره‌های خوب به زنانی اختصاص دارد که دارای شکل بدنی زیبا باشند. حفظ جوانی، زیبایی،‌ تناسب و انرژی دائماً از سوی رسانه‌ها بر فکر و ذهن زنان، تحمیل می‌شود. زنان ابژه جنسی تبیلغات هستند و تأثیر [[جنسیت]] از طریق سبک‌دار شدن بدن است.<ref>- اینانلو، برساخت بدن: جامعه‌شناسی سبک‌های مدیریت بدن جوانان، 1395ش، ص46.</ref>  

تناسب اندام اگرچه در پیوند با مسائلی مانند حق انتخاب، ایجاد هویت و تشخص و ارتباط فعال با بدن، برای بسیاری از زنان ایجاد جدابیت می‌کند، اما به‌دلیل تبلیغات فراوان نسبت به رعایت تناسب اندام در زنان، نارضایتی از بدن در میان این قشر از جامعه نسبت به مردان بیشتر شده است. در برخی تحقیقات نشان داده شده است که ۳۳ درصد از مردان و ۷۰ درصد از زنان بدن خود را نامناسب و چاق می‌دانند و از وضع ظاهری خود رضایت ندارند.<ref>- حقیقتیان، «تناسب اندام و رابطه آن با عوامل اجتماعی و روانی در میان زنان شهر اصفهان»، 1391ش، ص160.</ref> تیگمان و روتل که بر روی زنان استرالیا و استونی مطالعه کرده‌اند، دریافته‌اند زنانی که کمتر تحت‌تأثیر فرهنگ غربی بوده‌اند از نارضایتی بدنی کمتری رنج می‌برده‌اند.<ref>- حقیقتیان، «تناسب اندام و رابطه آن با عوامل اجتماعی و روانی در میان زنان شهر اصفهان»، 1391ش، ص162.</ref>  

چالش دیگر، ابهام در جهت تغییرات بدن زنان است؛ در جهان معاصر سیر تغییرات بدنی فاقد جهت و هدف معین است. همچنین بدن انسان که در گذشته دارای حرمت بسیار بود، امروزه وسیلۀ مطالعه و ابزار خیمه‌شب‌بازی اقتصاد و علم پزشکی شده است. نمایش تجاری و هنری بدن زن از دیگر چالش‌های زنان در روزگار معاصر است. از سوی دیگر، تناسب اندام زنان در جامعه تغییر نقش‌هایی را به‌وجود می‌آورد که این مسئله نیز برای آنان فشار مضاعفی ایجاد می‌کند.<ref>- سعیدی، «بدن و فرهنگ مصرفی»، 1386ش، ص32.</ref> اهمیت یافتن رژیم غذایی، نقش [[ورزش بانوان|ورزش]] در [[حق سلامتی زنان|سلامت]]، طرح مسئولیت اخلاقی در قبال سلامت، بدن به مثابۀ یک تصویر و بدن به مثابۀ روایت از شیوۀ زندگی از پیامدهای تأکید رویکردهای مدرن بر بدن است.<ref>- آزاد ارمکی و چاوشیان، «بدن به مثابه رسانه هویت»، 1381ش، ص60.</ref>  

*آزاد ارمکی، تقی و چاوشیان، حسن، «بدن به مثابه رسانه هویت»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 4، 1381ش.

*

*اینانلو، مینا، برساخت بدن: جامعه‌شناسی سبک‌های مدیریت بدن جوانان، تهران، جامعه‌شناسان، 1395ش.

*

*حقیقتیان، منصور و دیگران، «تناسب اندام و رابطه آن با عوامل اجتماعی و روانی در میان زنان شهر اصفهان»، مطالعات زنان، سال 10، شماره 4، زمستان 1391ش.

*

*سعیدی، علی‌اصغر، «بدن و فرهنگ مصرفی»، ماهنامه مهندسی فرهنگ، سال دوم، شماره 14، دی و بهمن 1386ش.

*

*سلطانی بهرام، سعید و دیگران، «ارتباط سرمایه فرهنگی با مدیریت بدن در میان دانشجویان دانشگاه تبریز»، فصلنامة علمي‌پژوهشي رفاه اجتماعي، سال دوازدهم، شماره 4، 1391ش.

*

*فاتحی ابوالقاسم و اخلاصی، ابراهیم، «مدیریت بدن و رابطه با پذیرش اجتماعی بدن: مطالعه موردی زنان شهر شیراز»، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان، سال یازدهم، شماره 41، پائیز 1387ش.

*

*لو بروتون، داوید، جامعه‌شناسی بدن، مترجم ناصر فکوهی، تهران، ثالث، 1392ش.

*

*Lu, Hayden, “Interpreting women’s body language: Diverse perspectives in the eyes of men”, International Journal of Research Studies in Education, vol. 11(7), April 2022.