منزلت فرزندی: تفاوت میان نسخه‌ها

فرزند در میان تمام اقوام، دارای ارزش بوده و ادیان الهی اهمیت ویژه برای فرزندان قایل است. فردگرایی و گرایش به تشابه جنسیتی، ارزش فرزندی در جهان معاصر را با چالش‌های مواجه ساخته است، در فرهنگ مدرن، فرزندی معطوف به لذت والدین معنا یافته و تا جایی مهم دانسته می‌شود که مانع لذت‌های آنها نشود؛ لذا بسیاری از زنان و مردان غربی تمایلی به فرزندآوری ندارند. اسلام؛ فرزندآوری را رسالت اصلی زن و مرد می‌داند، تداوم نسلی را ناشی از تمایل انسان به جاودانگی دانسته و پرورش فرندان صالح را عامل سعادتمندی او می‌شمارد.  

محققین، منزلت فرزندی را در انگاره‌های مختلف تحلیل کرده و معتقدند؛ در جوامع سنتی، فرزندان به مثابه نیروی کار از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بودند. در جوامع مدرن به‌ویژه با رویکرد فمینیستی که روابط همسرانه براساس مشارکت‌های لذت‌گرایانه تفسیر می‌شود، فرزندخواهی در سطح تأمین لذت عاطفی معنا یافته <ref>ابراهیمی‌پور و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده، 1395ش، ص114.</ref> و فرزندی از مدار توجه زوجین خارج می‌شود؛<ref>[https://jlr.sdil.ac.ir/article_132620.html غنی‌زاده بافقی و ورمزیار، «تأثیر جنبش‌های فمینیسم بر تحول مفهوم خانواده»،  1400ش، ص242.]</ref> زیرا مبارزه فمینیست‌ها، علیه موقعیت‌های مادری و پدری به منزلت فرزندی نیز آسیب رسانده و موجب کاهش نرخ زایمان شده است. در انگاره مدرن؛ موقعیت فرزندی در عرض موقعیت‌های دیگر تعریف شده و فرزندان به کمک قوانین حقوقی در صدد ‌تأمین منافع موقتی خود هستند و عمدتا با این رویکرد جامعه‌پذیر می‌شوند که در اولین فرصت ممکن مستقل می‌شوند؛<ref>[https://alefbalib.com/index.aspx?pid=256&PdfID=910550 محبی، «مردمی‌شدن خانواده؛ فرایند آسیب‌دیدگی و بحران خانوادگی»، 1402ش، ص94-92.]</ref> اما در انگاره اسلامی؛ فرزند داراي جايگاه محوري و از عوامل اصلي تشکيل خانواده به‌شمار می‌آید. خانواده، نهاد بنیادین در ترتیبات نهادی جامعه است، نسل بشر از مجرای خانواده تداوم یافته و گروهای خویشاوندی هسته‌های زیرین، ساختار جامعه دانسته می‌شود.<ref>سوره نحل، آیه 72. </ref> رسالت اصلی خانواده اسلامی، تولید و پرورش نسل توحیدی براي سعادتمندی دنیوی و اخروی است؛ لذا در اسلام،  ولود و پاکي‌ زن، از معيار‌هاي اصلي انتخاب همسر معرفي شده و فرزند‌آوري فراتر از نياز‌هاي فردي زن و شوهر، در راستاي تکليف و مسئوليت ديني آن‌ها معنا مي‌يابد،<ref>ابراهیمی‌پور و دیگران، شاخص‌های خانواده مطلوب، 1395ش، ص272.</ref> تکثیر موالید به منظور کثرت امّت، موجب مباحات پیامبر<ref> نورى، مستدرك الوسائل، 1408ق، ج2، ص391.  </ref> و مهرورزی به فرزند، مایه جلب رحمت الهی شمرده می‌شود.<ref>حرعاملى، وسائل‏الشيعه، ‌1409ق‌، ج21، ص360. </ref>  

==انگیزه‌های فرزندپروری==

انگیزه فرزندآوری موضوع پیچیده است و دارای ریشه‌های فرهنگی، رفتاری و اقتصادی بوده، در بستر انتقال جمعیتی، توسعه اقتصادی و اجتماعی تغییر می‌یابد.<ref>[https://journals.ihu.ac.ir/article_208464.html?lang=en حسینی و دیگران، «الگوی انگیزش فرزندآوری مبتنی بر تجارب زیسته خانواده‌های دارای حداقل یک فرزند»، 1402ش، ص46.]</ref> داشتن فرزند، خواسته فطری انسان بوده و همه آرزو دارند فرزندانی شایسته داشته باشند.<ref>پسندیده، «روایات سبع سنین، در فرزندپروری، گونه‏ها و تحلیل درونی آنها»، 1395ش، ص3.</ref> اسلام نیز در راستای تقویت این گرایش فطری، تشویق به فرزندآوری را مورد توجه قرار داده است. <ref>ابراهیمی‌پور و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده، 1395ش، ص114.</ref> در منابع ديني انگيزه‌هاي فراوانی براي تمايل به فرزندآوري گفته شده است، انگيزه‌هاي که در کنار تأمين نيازهاي فردي والدین به بقاي نسل بشر و بازتوليد جامعه توحيدي کمک مي‌کند. مجموع اين انگيزه‌ها را مي‌توان به نيازمندي‌های فردی، اجتماعی، مادی و معنوی دسته‌بندي کرد؛ <ref>ابراهیمی‌پور و دیگران، شاخص‌های خانواده مطلوب، 1395ش، ص273.</ref> از منظر اسلام؛ فرزند صالح، موجب زنده ماندن نام نیک آدمی می‌شود.<ref>صدوق، من لايحضره الفقيه، 1413ق، ج3، ص482.</ref> از سوی دیگر، انسان‌ برای مقابله با سختی‌های زندگی، نیازمند حامی است و فرزند صالح در هنگام نیاز از والدین خود مراقبت می‌کند.<ref>سوره شعرا، آیه 133؛ سوره نوح، آیه 12. </ref> انسان‌ها با فداکاری برای پرورش فرزندان خود از پاداش‌های معنوی بهره‌مند می‌شوند.<ref> فلسفى، الحديث، 1368ش، ج‏3، ص80. </ref>  

در ایران باستان، توجه به فرزندآوری و تشویق به آن، با هدف پیشرفت و توسعه کشور از اولویت‌های جدی به‌شمار می‌رفت. زنان باردار مورد تکریم قرار گرفته و برای فرزندآوری از سوی پادشاه، پاداش دریافت می‌کردند و پسران نسبت به دختران از منزلت بیشتری برخوردار بودند.<ref>[https://sanad.iau.ir/fa/Article/1186633?FullText=FullText کامجو، »تحلیل جایگاه فرزندآوری و فرزند پروری در عصر هخامنشی»، 1403ش، ص110-111.]</ref> به گزارش ویل دورانت؛ در آتن هرچند بی‌فرزندی تقبیح می‌شد؛ اما فلاسفه یونان برای داشتن نسل نیرومند و مردم به منظور پیشگیری از تجزیه ثروت خود سعی در تحدید موالید داشته وکشتن فرزند مجاز شمرده می‌شد. فرزند بردگان به‌ندرت مجال زنده‌ماندن یافته و دختران بیش از پسران کشته می‌شدند.<ref>دورانت، تاریخ تمدن،1337ش، ج2، ص320.</ref> در چین؛ پسران بر دختران ترجیح داده می‌شدند.<ref>[https://www.javanonline.ir/fa/news/803575/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%88-%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%88-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7 آزاد، «ازدواج و طلاق و نقش زن در فرهنگ چینی‌ها»، وب‌سایت جوان آنلاین.]  </ref> زنان حق دختر زاییدن را نداشتند و تولد دختر مظهر خشم ارواح نیاکان شمرده می‌شد.<ref>[https://tahoor.com/fa/article/view/113701 «عقاید و باورهای ابتدایی چینیان باستان»، وب‌سایت طهور.]</ref> چینی‌ها پسران را مفید دانسته، بقای خود و تدوام نسل خویش را در داشتن پسر می‌دیدند.<ref>[https://vista.ir/ «خانواده در جامعه سنتی چین»، وب‌سایت مجله ویستا.] </ref> در هند کهن؛ ارزش دختر پائین‌تر از پسر بود؛ یک زنی خوب و پرهیزگار وظیفه داشت که فرزندان پسر برای شوهرش بیاورد، داشتن فرزندان دختر موجب شرمساری زنان بوده و اگر زنی نمی‌توانست پسر بیاورد، مرد ازدواج مجدد می‌کرد.<ref>[https://anthropologyandculture.com/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%85/ کمپانی، «زنان در هندویسم»، وب‌سایت انسان‌شناسی.]</ref> رومی‌ها، پسر را نماد قدرت می‌دانستند چون در جنگ‌ها از کشور دفاع می‌کردند و برای دختران نه‌تنها ارزشی قایل نبودند که آنها را در جنگ‌ها، سربار می‌دانستند.<ref> [http://pajoohe.ir/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 میرزایی، «نگاهی به جايگاه زن و نهاد خانواده در روم باستان»، وب‌سایت پژوهه.]</ref> در عصر جاهليت نیز؛ پسران به‌دلیل این‌که در آینده مدافعان قبیله خواهند بود، نسبت به دختران که در جنگ‌ها جز مزاحمت و بی‌آبرویی هنگام اسارت نفعی نداشتند، برتر بودند.<ref>محبی، «زن در افغانستان؛ از انکار ماهیت انسانی تا نفی هویت زنانگی»، 1395ش، ص174.</ref> نفرت از دختران گاهی منجر به زنده به‌گور کردن آنان می‌شد.<ref>سوره تکویر، آیه 9-8.</ref> بهترین زن، زنی بود که دارای پسران زیادی باشد.<ref>[https://www.mizanonline.ir/fa/news/291452/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA «نقش اجتماعی زن در دوره جاهلیت»، خبرگزاری میزان.]</ref>