تغییرجنسیت

عنوان تغيير جنسيت از مباحث جديد در دانش پزشكى است؛ معنایی که عموم مردم از واژه‌ی تغییرجنسیت می دانند عبارت است از جراحی تطبیق و بازتایید جنسیت که یک فعالیت پزشکی برای انطباق اندام مناسب به جنسیت یک فرد ترنس با هویت جنسیتی‌اش است. این اصطلاح شامل هرگونه عمل جراحی است که بدن مردانه را به بدنی زنانه تغییر می‌دهد یا بالعکس.

در تعریف یاد شده مراد از تغییرجنسیت تغییر آلت تناسلی است، به گونه‌ای که جنس زن به مرد و جنس مرد به زن تبدیل گردد. تغییر جنسیت از مرد به زن به این صورت است که آلت تناسلی مردانه با عملیات جراحی برداشته و به جای آن مَهبِل قرار داده شده و پستان‌ها نیز بزرگ می‌شود و در تغییر جنسیت از زن به مرد، عضوهایی مانند رحم، تخمدان و سینه برداشته می‌شود و به‌جای آن دستگاه تناسلی مردانه گذاشته می‌شود. این جراحی‌ها در چند مرحله انجام می‌شود و همراه آن هورمون‌درمانی نیز صورت می‌گیرد.

بنابر تعریفی که بیان شد، به نظر می رسد با عملیات جراحیِ آلت تناسلی، تغییری در هویت واقعی فرد ایجاد نمی شود. برای روشن شدن بحث معانی تغییرجنسیت را در حالات متفاوت مورد بررسی قرار می دهیم؛ در یک نگاه کلی تغيير جنسيّت به دو معناست:

۱. تبديل ماهوى هر يک از مرد و زن به ديگرى. به این معنا كه هويّت و جنسيّت مرد به كلّى تغيير كند؛

۲. اصلاح جنسيت انسانهاى دو جنسى با عمل جراحى و مانند آن. به طور کلی می توان گفت كسانى كه يک جنس آنها اصلى و جنسيّت ديگرشان فرعى است، مثل اينكه جنسيتّ اصلى زن و جنسيّت مرد فرعى است، يا بالعكس. چنين افرادى با يك عمل جرّاحى، جنسيّت فرعى خود را از بين برده و با تقويت جنسيّت اصلى بوسيله هورمونها ومانند آن يك جنسى كامل العيار مى‌شوند. به اين عمليّات جراحى، تغيير جنسيّت‏ گفته مى‌شود. در توضیح این مطلب باید گفت هر انسانى در واقع از نظر جنسيّت يا مرد است و يا زن- هرچند برخى احتمال‏ وجود جنس سومى را كه نه مرد باشد و نه زن بلكه محل اجتماع هر دو عنوان باشد، مطرح كرده‌‏اند- ليكن بعضى افراد برحسب ظاهر، هويّت دو جنسى دارند. اينان دوگونه‏‌اند:

1. اشخاصى كه يك جنسيت در آنان پنهان و جنسيت ديگر آشكار است، مانند كسى كه در آغاز تولّد به ظاهر پسر بوده، ليكن با گذشت زمان، نشانه‏‌هاى زن بودن در او نمايان گشته است؛ به‏‌گونه‌‏اى كه متخصّصان فن بر زن بودن وى گواهى داده و وجود آلت تناسلى را در او همچون قطعه گوشتى زايد شبيه آلت دانسته‏‌اند. عكس آن نيز ممكن است. 2. اشخاصى كه آلت تناسلى مرد و زن، هر دو را دارند. در فقه از چنين كسى به خنثى تعبير شده است و از ديرباز در كلمات فقها به تبعيّت روايات، مطرح است. خنثى بر دو گونه است: مشكل و غير مشكل. جنسيت خنثاى مشكل- به دليل عدم وجود علائم شرعى در وى كه بتوان به يكى از دو جنس زن و مرد ملحق كرد- معلوم نيست. برخلاف خنثاى غير مشكل كه جنسيت وى به دليل وجود علائم شرعى، شناخته شده است و در نتيجه به يكى از دو جنس مرد يا زن ملحق مى‌‏شود.

تغيير يا اصلاح جنسيت افراد دو جنسى از هر دو قسم ياد شده (خنثى و غير خنثى) ممكن، بلكه در خارج واقع شده است؛ ليكن آيا تغيير حقيقى به معنای تغییر ماهوی نسبت به كسى كه در يك جنس كامل است امكان دارد يا نه؟ علم پزشكى نه تنها وقوع آن را نفى مى‏‌كند بلكه آن را ممكن نمى‌‏داند. خلاصه اینکه تغيير جنسيت نوع اوّل از افراد دو جنسيّتى، در حقيقت آشكار كردن واقعيت پوشيده است نه تغيير ماهوى؛ تغييرجنسيت در خنثاى غير مشكل نيز با عمل جراحى به منظور الحاق وى به جنسى كه علائم شرعى اقتضا می‌‏كند، در واقع تغيير جنسيت نيست. در خنثاى مشكل اگر عمل جراحى سبب بروز تنها آثار و خواص يكى از دو جنس گردد، خنثى به همان جنس ملحق مى‏‌گردد. البتّه در هيچ يك از اقسام ياد شده، تغييرى در جنسيت فرد به معناى نخست حاصل نشده، بلكه با عمل جراحى امورى كه پنهان بوده آشكار گشته است كه همان معناى دوم از تغييرجنسيت است که به معنای اصلاح جنسیت است.

منابع

• جمعى از مؤلفان‌، مجله فقه اهل بيت عليهم السلام‌، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام‌، بیتا.
• مكارم شيرازى، ناصر، سوگندهاى پر بار قرآن، قم‏، مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع)، 1386 ه. ش‏.
• https://fa.wikipedia.org/wiki/تطبیق_و_بازتایید_جنسیت
• https://fa.wikishia.net/view/تغییر_جنسیت
• هاشمى شاهرودى محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام‏، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام، مركز پژوهشهاى فارسى الغدير قم‏، 1426 ه. ق