خالکوبی

خالکوبی؛ ایجاد نشانه‌های دائمی بر روی پوست و گوشت بدن با ورود رنگدانه‌های مخصوص به لایه‌های زیرین اندام‌ها در بدن.

خالکوبی/تاتو امروزه افراد و به‌ویژه جوانان بسیاری را به خود مشغول کرده است. امروزه خالکوبی، نوعی آرایش محسوب می‌شود، اما در گذشته با اهداف مختلفی به‌کار گرفته می‌شد. عمل خالکوبی معمولا دردناک، اما نتیجه آن، ماندگار است. رنگ‌های خالکوبی از ترکیب‌های شیمیایی و گیاهی مخصوصی است که معمولا به رنگ‌های سیاه، آبی تیره، سبز، زرد، قهوه‌ای و قرمز دیده می‌شود.

واژه‌شناسی

در زبان فارسی، کوبیدن خال بر پوست بدن به‌وسیله سوزن و مواد رنگی را خالکوبی می‌گویند و معادل انگلیسی آن تاتو (tattoo) است. امروزه در فرهنگ ایرانیان نیز به عمل خالکوبی با روش جدید و دستگاه‌های مدرن، تاتو گفته می‌شود.

تاریخچه

خالکوبی سابقه طولانی در تاریخ دارد و بین اقوام بومی سراسر دنیا مرسوم بوده است. اجساد مومیایی خالکوبی شده، در نقاطی مانند مصر، چین، استرالیا و ایتالیا یافت شده که برخی از آنها قدمتی 5000 ساله دارند. خالکوبی در ایران بیشتر نزد زنان، پهلوانان و لوتی‌ها متداول بوده است، اما کم‌کم با اهداف و کاربردهای گوناگون بین بسیاری از افراد رایج شده است. خالکوبی در مثنوی معنوی با نام کبودی‌زنی آمده است.

شیوه‌های خالکوبی

تاتو در ادوار مختلف و به شیوه‌های گوناگون در هر منطقه‌ای از جهان صورت می‌گرفت. بومیان بسیار قدیمی آمریکا برای خالکوبی از اجسام تیز مانند استخوان و تیغ ‌ماهی استفاده می‌کردند. آنها با بریدن پوست و گوشت افراد، نقش‌هایی را بر روی بدن افراد ایجاد می‌کردند. اما امروزه از ماشین‌های دستی استفاده می‌شود که سوزن‌های آن به‌طور منظم پوست را سوراخ کرده و جوهرهای مخصوصی را وارد پوست می‌کنند. در ایران به دو روش سنتی خالکوبی انجام می‌شود: روش اول، با سوزن یا جسمی تیز روی قسمتی از پوست که نقاشی رسم‌شده، خراش ایجاد می‌کنند و یا آنقدر می‌کوبند تا خون‌آلود شود، پس از استفاده از مواد التیام‌بخش مانند نیل روی زخم‌ها، نقوش به رنگ آبی ظاهر می‌شود. روش دوم، دوده چراغ را با آب تره مخلوط و با آن روی پوست بدن نقاشی کرده، سپس با سوزن روی طرح‌ها خراش می‌دهند که در این هنگام، مخلوط وارد خراش‌ها شده و نقش‌ها روی پوست شکل می‌گیرد.

ریشه‌های تاریخی خالکوبی

از دیدگاه برخی محققان روان‌شناسی و تاریخ، انجام خالکوبی، دلایل مختلفی دارد: 1. زیبایی؛ 2. دلایل خرافی مانند افزایش مهر شوهری، خوشبختی و دور شدن از چشم‌زخم در بین زنان در برخی از فرهنگ‌ها؛ 3. نزدیک‌کردن جلوه بیرونی به واقعیت درونی؛ 4. بیان و نشان‌دادن احساسات درونی؛ 5. جلوگیری از آزار جنس مخالف و نیز زیبا نشدن در برابر همسایگان، در بین عده‌ای از زنان قبایل مختلف؛ 6. شناسایی هویت خود در میان قبایل مختلف؛ 7. دستیابی به قدرت و نیروهای ماوراءالطبیعه؛ 8. قدرت‌نمایی برخی از مردان قبایل، پس از پیروزی.

آثار و عوارض خالکوبی

از آنجا که انجام خالکوبی، به‌واسطه داخل‌کردن رنگ‌دانه‌هایی به داخل پوست از طریق نوک خودنویس صورت می‌گیرد، احتمال ورود آنها به داخل رگ و ایجاد بیماری‌های گوناگون زیاد است. تاتو بدون استفاده از بی‌حسی‌ها انجام شده که همراه با درد و در برخی مواقع نیز همراه با عفونت است. مهم‌ترین عوارض تاتو عبارت است از: تب و لرز؛ تورم در ناحیه خالکوبی شده؛ عفونت در ناحیه خالکوبی؛ ضایعات قرمز؛ سارکوئیدوز پوستی ناشی از تاتو؛ سخت و برجسته‌شدن مناطقی از بافتی که تاتو در آن ناحیه انجام شده است.

خالکوبی از منظر روان‌شناختی

روان‌شناسان اجتماعی معتقدند، شیوع پدیده خالکوبی، به‌ویژه در میان جوانان، بیش از آنکه برآمده از یک طبقه اجتماعی خاص باشد، ریشه در برخی اختلالات روان‌شناختی مانند اختلال شخصیت نمایشی، بحران هویت و اجتماعی‌شدن ناقص افراد دارد؛ این کارشناسان معتقدند، افراد به‌خصوص جوانان نیاز به دیده‌شدن و ابراز هویت و شخصیت خود دارند که در قالب رفتارهای خاصی مانند خالکوبی‌کردن نمود می‌یابد تا از این طریق برخی از نواقص شخصیتی‌شان جبران و محو شود. برخی روان‌شناسان بالینی، خالکوبی را وسیله‌ای برای ابراز وجود و نشان‌دادن استقلال شخصی افراد می‌دانند که فرد می‌تواند به‌تنهایی برای بدن خود تصمیم‌گیری کند. این پدیده در بین زنان مطلقه و دختران فراری که در زندگی اجتماعی و یا محیط کار خود شکست خورده‌اند، بیشتر متداول است.

خالکوبی از دید جامعه‌شناسی

جامعه‌شناسان بر این باور هستند که خالکوبی در گذشته جزو رسوم و آداب اجتماعی و روشی درمانگر بود؛ لیکن امروزه با تحولات جهانی، پیدایش مدرنیته، گسترش تفکرات غربی و تبلیغ رسانه‌ها و نیز تاثیر فرهنگ نوگرایی بر بسیاری از جوانب زندگی انسان، افراد به‌نوعی خاص‌شدن و فردیت گرایش یافته‌اند؛ خالکوبی نیز به‌عنوان یکی از مصادیق مدگرایی بین جوانان رواج یافته است. در این میان سهم زنان و دختران جوان در استفاده از تاتو بیشتر است؛ آنان علاوه ‌بر تلاش در محو ضعف‌های خود، همواره به‌دنبال خودنمایی و مطرح کردن خویش در بین افراد جامعه هستند و با عمل خالکوبی، ضمن پاسخگویی به نیاز طبیعی زیبابودن، به مبارزه با سنت‌‌ها و گفتمان‌های مخالف می‌پردازند. از دید این جامعه‌شناسان، خالکوبی یک رفتار نابهنجار محسوب می‌شود.

منابع

• ابراهیمی، امید، «نکاتی درباره تاتو یا خالکوبی»، وب‌سایت دکتر امید ابراهیمی، تاریخ بازدید: 20 خرداد 1402ش.
• احمدیان، مینا، «خالکوبی»، وب‌سایت مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 2 بهمن 1398ش
• افراسیابی، حسین و شریعتی‌نسب، طاهره، «بازنمایی معنا و تجربه خالکوبی در میان زنان جوان»، مجله جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال دهم، ش3، 1398ش.
• رفیعی‌نژاد، زهرا، «تاتو و انواع آن»، وب‌سایت کلینیک جوان، تاریخ درج مطلب: 8 بهمن 1400ش.
• «خالکوبی از نظر روان‌شناسی و ارتباط آن با شخصیت و هویت»، وب‌سایت روان‌ راهنما، تاریخ بازدید: 2 خرداد 1402ش.
• «خالکوبی چیست؟»، وب‌سایت شاهکار بیوتی، تاریخ بازدید: 21 خرداد 1402ش.
• قربانی‌نژاد، پریسا، «خط و نشان فرهنگ غرب بر بدن جوانان/ سردرگمی هویت در نقش خالکوبی»، وب‌سایت شبکه اطلاع‌رسانی دانا، تاریخ درج مطلب: 6 دی 1395ش.
• مرادی، علی، «بررسی عوامل مؤثر بر انگیزه‌های خالکوبی مطالعه مردان شهر کرمانشاه»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، شماره 16، ش1، 1396ش.
• معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 21 خرداد 1402ش.