سلبریتی‌سازی

از ویکی‌جنسیت

سلبریتی‌­سازی؛ فرایند تبدیل فردی معمولی به سلبریتی.

سلبریتی‌سازی فرایندی است که از یک‌­سو با رسانه­‌های جمعی و از سوی دیگر، با گفتمان­‌های فرهنگی حاکم بر جامعه ازجمله گفتمان­‌های جنسیتی پیوند دارد. در سلبریتی‌سازی، تاکید بر جذابیت­‌های سطحی، ساختگی و مردم‌­پسند است تا طی آن یک فرد معمولی به چهره‌­ای شناخته شده و همگانی تبدیل شود. این فرایند می­‌تواند تحت تاثیر کلیشه‌­های جنسیتی، انتظارات جامعه از نقش‌­های جنسیتی و بازنمایی رسانه‌­ای از زنان و مردان باشد. فرآیند سلبریتی‌سازی معمولاً از طریق رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات، حضور در برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌ها، موسیقی، ورزش یا هر حوزه دیگری که امکان جلب توجه عمومی را فراهم می‌کند، صورت می‌گیرد.

تعریف سلبریتی

سلبریتی­‌سازی (Celebrification) در سطح فردی، آن است که شخص یا چیز عادی را به‌صورت گسترده تحسین کنند، اهمیت زیادی به آن بدهند و به شهرت برسانند.[۱] سلبریتی­‌شدن می‌‌تواند در سطح کلان و به‌­عنوان یک فرایند نسبتاً طولانی درک شود. از این منظر، سلبریتی‌سازی، به فرایندی اطلاق می­‌شود که به‌­واسطۀ آن افراد عادی یا شخصیت­‌های اجتماعی تبدیل به افراد مشهوری می­‌شوند؛ افرادی نظیر ستاره‌­های فیلم، ستاره­‌های عرصه علم و دانشگاه و افراد متنفذ و شناخته­‌شده؛ با این حال، نحوه سلبریتی‌سازی و تصویری که از سلبریتی‌­ها ارائه می‌­شود، می‌­تواند بر اساس جنسیت متفاوت باشد.[۲]

استعداد سلبریتی‌شدن

سلبریتی‌سازی می‌تواند به صورت طبیعی و بر اساس استعداد یا دستاوردهای خاص فرد اتفاق بیفتد، اما امروزه سلبریتی‌سازی همواره متضمن ایده «شهرت صحنه­‌پردازی‌شده» است. افراد و شخصیت­‌های اجتماعی نه به‌دلیل برخورداری از استعداد و دستاورد واقعی، بلکه به‌دلیل صحنه­‌پردازی و زمینه­‌سازی­‌های ساختگی به شهرت رسیده و تبدیل به سلبریتی می­‌شوند.[۳]

سلبریتی‌سازی از طریق تلاش‌های برنامه‌ریزی‌شده مانند کمپین‌های تبلیغاتی و روابط عمومی انجام می‌شود. در عصر دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و یوتیوب نقش مهمی در سلبریتی‌سازی افراد ایفا می‌کنند. بورستین به­‌عنوان یکی از طرفداران این دیدگاه، شهرت برآمده از سلبریتی‌سازی را واجد دستاوردی خاص و متمایز نمی­‌داند، بلکه آن را شهرتی ساخته‌­شده به دست رسانه­‌ها می­‌داند که به‌وسیله «شبه رویدادها» اداره شده و توسط استودیوها و متخصصان روابط عمومی طراحی شده‌­اند.[۴]

«شبه رویدادها» در‌ اندیشه بورستین، صحنه‌­آرایی همگانی است که صرفا برای جلب‌‌‌‌توجه دیگران ساخته و پرداخته شده است؛ این شبه رویدادها، می­‌تواند بر اساس جنسیت متفاوت باشد، به­‌طور نمونه، این صحنه‌­آرایی در مورد زنان عمدتاً با تاکید بر ظاهر زیبا، جذابیت جنسی و زندگی شخصی­‌شان ساخته می­‌شود، در حالی­‌که در مورد مردان، بیشتر بر جنبه­‌هایی نظیر قدرت، استقلال و موفقیت تاکید می‌­شود.[۵] در مقابل، ایده دیگر این است که سلبریتی‌سازی محصول کار افراد و برساخت صنعت رسانه است.[۶]

سلبریتی‌سازی در صنعت رسانه

سلبریتی‌سازی پیوند وثیقی با صنعت رسانه دارد؛ هیچ فردی در دنیای امروز، حتی اگر استعدادهای درخشانی داشته باشد، نمی‌­تواند بدون پشتیبانی و همراهی رسانه­‌ها شهرت کسب کند.[۷] پیش از ظهور و گسترش پدیده سلبریتی، زنان کمتر وارد فرایند سلبریتی‌سازی می‌­شدند، اما اکنون، با روند رو به رشد حضور زنان در حوزه عمومی، زنان نیز مانند مردان، وارد فرایند سلبریتی‌سازی می‌­شوند.[۸]

کریس روجک در یک دسته‌­بندی ابتکاری، شهرت را سه نوع نَسبی (Ascribed)، اکتسابی (Achieved) و انتسابی (Attributed) در نظر می­‌گیرد، اما دست‌یابی به هر یک از انواع شهرت، می­‌تواند بر اساس جنسیت متفاوت باشد.[۹]

شهرت نَسبی؛ شهرت نَسبی بر اساس تولد و موقعیت خانوادگی به‌دست می­‌آید، بر این اساس، کسانی همانند شاهزادگان ویلیام و هری، آدم­‌های اصل­‌ونسب­‌داری هستند و از فرم نسبی شهرت برخوردار هستند.

شهرت اکتسابی؛ شهرت اکتسابی، بر پایه موفقیت‌های افراد شکل می‌گیرد. افرادی نظیر برد پیت، مایکل جردن و دیوید بکام از این جمله­ هستند. البته شهرت اکتسابی می­‌تواند با شهرت انتسابی ترکیب شود، چون کسانی که از راه دستاوردهای‌شان مشهور می‌‎شوند، اغلب از طریق رسانه‌­ها مشهورتر می‌شوند. رسانه‌هایی مانند روزنامه‌ها، رادیو و تلویزیون، در این زمینه، واسطه‌های فرهنگی هستند. در نهایت، از راه تمرکز بازنمایی رسانه‌ای است که یک فرد به‌عنوان فردی «برجسته یا استثنایی» به یک سلبریتی انتسابی تبدیل می‌شود.[۱۰]

شهرت انتسابی؛ شهرت پاریس هیلتون نمونه بارز شهرت انتسابی است؛ البته ممکن است توانایی هیلتون برای پرورش یک شخصیت سلبریتی موفق را به‌­نوعی یک موفقیت دانست که در این‌صورت هیلتون نمونه یک سلبریتی اکتسابی خواهد بود.[۱۱]

رسانه سبب شده تا شهرت اکتسابی به‌سوی شهرت انتسابی دگرگون شود[۱۲] و این مسئله طی فرایندی رخ می‌­دهد که از دیدگاه گامسون همانند فرایند صنعتی تولید لوازم خانگی است، با این تفاوت که محصول این فرایند، چهره مشهور است.[۱۳]

سلبریتی‌سازی و فرهنگ

از نگاه هارتلی، سلبریتی‌ها در جوامعی به وجود می‌آیند که هویت، مسئله باشد زیرا سلبریتی‌ها به خاطر هویت‌شان مورد توجه قرار می‌گیرند و هویت آنها می‌تواند به عرصه‌های مختلفی مثل ورزش، هنر، سینما، موسیقی و حتی جنایت مربوط باشد. رشد صنعت سرگرمی به‌عنوان ویژگی جوامع امروزی نیز در پدیده سلبریتی‌سازی نقش مهمی دارد. چراکه فرهنگ سلبریتی فقط تولید رسانه‌ای نیست بلکه مصرف مخاطبان نیز بر آن موثر است.[۱۴]

سلبریتی‌سازی و سیاست

بسیاری از تحلیل­گران حوزه شهرت، از جمله گامسون، تلاش کرده‌­اند همانندی­‌ها و مشابهت­‌های فرایند سلبریتی‌سازی و رفتار سیاست­‌مداران را نمایان کنند.[۱۵] سیاست­‌مدارانی نظیر اَندرو جکسون، آبراهام لینکُلن و یولیسیس گِرانت از مهارت فوق­‌العاده­‌ای در فریب افکار عمومی و نمایش جذاب از خود بهره­‌مند بودند؛ به‌­نحوی که گزارش شده، هنگام بازدید گِرانت از نیوکسل، بیش از هشتادهزار نفر در قطارهای ویژه برای دیدن او ازدحام کردند. او به‌­عنوان چهره­‌ای با شهرت بین‌المللی، معانی ضمنی جذابی نظیر فریبندگی، آزادی و تحقق عدالت از خود ارائه می­‌داد.[۱۶]

امروزه، سیاست‌­مداران تلاش می‌­کنند در برنامه‌­های سرگرمی، کنار ستارگان حضور یابند، در مجلات مشهور و عامه‌­پسند کنار همسران و فرزندان‌شان نشان داده شوند و عکس­‌های ناگهانی از حریم خصوصی خود انتشار دهند.[۱۷]

مارشال معتقد است سیاست­‌مداران به‌­واسطه بهره‌­گیری از منطق سلبریتی، به‌­طور هم­زمان برای خود فردیت، تمایز و‌ هاله­ خلق می­‌کنند.[۱۸] بر اساس سلبریتی‌­زدگی فزاینده سیاست و سیاست­‌مداران در دوره معاصر، نیل پستمن معتقد است سطحی­‌سازی سرگرم­‌کننده بر حوزه تخصصی کار و مدیریت سیاست­‌مدار چیره شده است.[۱۹]

پانویس

  1. . کشمور، فرهنگ شهرت، 1396ش، ص9.
  2. . مجموعه نویسندگان، جامعه‌­شناسی سلبریتی، 1403ش، ص38.
  3. . Littler، Celebrity in Toby Miller، 2015، p3.
  4. . الیوت، دستینه مطالعات شهرت راتلج، 1401ش، ص143.
  5. . الیوت، دستینه مطالعات شهرت راتلج، 1401ش، ص26.
  6. . بیچرانلو، «کژکارکردهای سلبریتی­سازی»، 1399ش، ص10-11.
  7. . کشمور، فرهنگ شهرت، 1396ش، ص279-280.
  8. . Van Krieken، Celebrity Society، 2019، p6.
  9. . Rojek، Celebrity، 2004، p17.
  10. . وارد، خدایان بدکردار، 1399ش، ص71.
  11. . وارد، خدایان بدکردار، 1399ش، ص73.
  12. . کشمور، فرهنگ شهرت، 1396ش، ص9.
  13. . کشمور، فرهنگ شهرت، 1396ش، ص71-73.
  14. کوچکزایی، «بررسی سلبریتی‌سازی در رسانه و بحران هویت نوجوانان در جامعه»، 1397ش، ص106
  15. . Rojek، Celebrity، 2004، p184-185.
  16. . Ibid.
  17. . نقیب‌زاده و شریعیت شیری، «چالش­های دموکراسی در عصر سلبریتی­زدگی سیاست»، 1401ش، ص346.
  18. . کوهستانی، «سلبریتی و قدرت: شهرت در فرهنگ معاصر»، وب‌سایت انسان­شناسی و فرهنگ.
  19. . نقیب‌زاده و شریعیت شیری، «چالش­های دموکراسی در عصر سلبریتی­زدگی سیاست»، 1401ش، ص346

منابع

  • الیوت، آنتونی، دستینه مطالعات شهرت راتلج، ترجمه احسان شاه‎قاسمی، تهران، سوره مهر، 1401ش.
  • بیچرانلو، عبدالله، «کژکارکردهای سلبریتی‌سازی»، فصلنامه مجازی فرهنگ شهرت، شماره 3، پاییز 1399ش.
  • کشمور، الیس، فرهنگ شهرت، ترجمه احسان شاه‎قاسمی، تهران، سوره مهر، 1396ش.
  • کوچکزایی، مصطفی و همکاران، «بررسی سلبریتی‌سازی در رسانه و بحران هویت نوجوانان در جامعه»، فصلنامه جامعه فرهنگ و رسانه، شماره 29، 1397ش.
  • کوهستانی، سمانه، «سلبریتی و قدرت: شهرت در فرهنگ معاصر»، وب‌سایت انسان‌شناسی و فرهنگ، تاریخ درج مطلب: 14 بهمن 1402ش.
  • مجموعه نویسندگان، جامعه­شناسی سلبریتی، ترجمه فردین علیخواه، تهران، گل آذین، چاپ دوم، 1403ش.
  • نقیب­‌زاده، احمد و شریعتی شیری، محمدتقی، «چالش­های دموکراسی در عصر سلبریتی­زدگی سیاست»، فصلنامه آمایش سیاسی فضا، دوره 4، شماره 4، 1401ش.
  • وارد، پیت، خدایان بدکردار، ترجمه احسان شاه‎قاسمی، تهران، سوره مهر، 1398ش.
  • Littler، Jo، Celebrity in Toby Miller (ed) Routledge Companion to Global Popular Culture، 2015.
  • Rojek، chric، Celebrity. London، Reaktion Books، 2004.
  • Van Krieken، Robert، Celebrity Society؛ the struggle for attention، Second Edition، Taylor & Francis Group، London and NewYork: Routledge، 2019.