سن ازدواج

سن ازدواج؛ پایه سنی حداقل برای برقراری پیوند زناشوئی.

سن ازدواج در جوامع مختلف، متفاوت است و تحت تاثیر سن بلوغ، هنجارها، آداب و سنن، قوانین و مقررات، وضع اقتصادی، میزان تحصیلات و ... است. از نظر اسلام تاخیر ازدواج امر پسندیده‌ای نیست اما امروز در جوامع اسلامی و از جمله ایران با افزایش سن ازدواج مواجه هستیم که عوامل آن در سه بخش اجتماعی، فرهنگی، و اقتصادی قابل دسته‌بندی است.

بهترین سن ازدواج

دیدگاه فقها

بیشتر فقها بر ازدواج در سن بلوغ جنسی تاکید می‌کنند. آیت‌الله طباطبایی یزدی، امام خمینی، آیت‌الله خویی، آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله فاضل لنکرانی، آیت‌الله وحید بهترین سن ازدواج را بلافاصله بعد از بلوغ می‌دانند.

آیت‌الله خامنه‌ای، ازدواج در سن بلوغ را جایز می‌دانند؛ اما اصرار بر ازدواج زودرس را نمی‌پسندند و اجبار دختران کم سن و سال را نادیده گرفتن حقوق زنان قلمداد می‌کنند. آیت‌الله مکارم شیرازی افزون بر بلوغ، رشد عقلی و جسمانی را هم برای ازدواج ضروری می‌دانند.

دیدگاه اندیشمندان علوم اجتماعی

برخی صاحب‌نظران، معتقدند بیشتر جوانان پس از سن هجده و نوزده می توانند ازدواج کنند. هر چند این سن بسته به شرایط محیطی، اجتماعی و فرهنگی متفاوته.

ممکن است برخی جوانان آمادگی زودتری برای ازدواج داشته باشند برخی دیگر حتی در بیست و پنج سالگی هم آمادگی لازم برای ازدواج را نداشته باشند. بعضی دیدگاه‌ها حد وسط بین دیدگاه فقهی و جامعه شناسی است.

اسندلالشان این است که؛ افراد برای تشکیل خانواده و پذیرش مسئولیت‌های آن نیازمند توانایی‌هایی هستند که ممکن است در سن بلوغ جنسی آن توانایی‌ها را نداشته باشند.

از آن طرف ازدواج را نمی توان تا کسب شایستگی به تعویق انداخت چون ممکن است بعض‌ها پس از گذشت چند دهه از عمرشان باز این توانیی را به دست نیاورند. بهترین سن ازدواج تاخیری اندک از سن بلوغ و دست‌یابی نسبی به شایستگی مورد نیاز است.

سن ازدواج در ایران

سن قانونی ازدواج در ایران

ازدواج زودهنگام، در قرن نوزدهم برای زنان و مردان ایرانی عرف بوده. در سال 1314 با تصویب ماده 1041 قانون مدنی، سن ازدواج وارد حیطه قانون مدنی ایران شد. در این قانون حداقل سن ازدواج برای دختران پانزده سال و برای پسران، هجده سال مشخص شد.

اما با وجود تصویب این قانون سن واقعی ازدواج، تا اواسط قرن نوزدهم پایین بود. در دهه 1350، با افزایش تقریبی و نسبی سن ازدواج در ایران مواجه هستیم که این افزایش در دهه 1370 چشمگیر شد.

دی 1353 برای هماهنگی قوانین ازدواج با سیاست کنترل موالید، کمترین سن ازدواج برای دختران هجده و برای پسران بیست سال تعیین شد. اکنون سن قانونی ازدواج در ایران سیزده سال برای دختران و پانزده سال برای پسران است.

عوامل افزایش سن ازدواج

عوامل اجتماعی

• تغییر سبک زندگی

ما در درهه‌های اخیر با تغییرات زیادی در الگوهای رفتاری خانواده‌ها مواجه هستیم. تغییر در الگوی مسکن، پوشاک، افزایش سطح توقعات، تجملاتی شدن زندگی، تنوع‌طلبی از مصادیق تغییر در سبک زندگی است.

تنغییر ارزش‌های حاکم بر نهاد خانواده، زمینه‌ساز برخی تغییرات از جمله؛ نوع انتخاب همسر، فرزندآوری، تغییر سن ازدواج، فاصله سنی زن و مرد در خانواده و کم ارزش شدن ازدواج در بین جوانان شده است.

• ادامه تحصیل

نهادینه شدن تحصیلات عالی از عوامل افزایش سن ازدواج در ایران است. تلقی اکثر دختران و پسران، این است که ازدواج مانع ادامه تحصیل است.

• افزایش آسیب های اجتماعی

افزایش آسیب های اجتماعی همچون؛ اعتیاد، بی‌عفتی، آزار همسر، طلاق، طلاق عاطفی، دخالت اطرافیان و همانند آن هم علاوه بر اینکه سبب فروپاشی خانواده‌ها می‌شود، باعث روی‌گردانی جوانان از ازدواج هم می‌شود. زیرا فرد در سن ازدواج، به شبیه‌سازی سرنوشت خود با این افراد می‌پردازد.

عوامل اقتصادی

عوامل اقتصادی، نقش چشمگیری در تأخیر سن ازدواج دارد. نداشتن شغل مناسب، مسکن و پول برای برگزاری جشن ازدواج و ضروریات زندگی از عوامل بسیار مهم در افزایش سن ازدواج است. این مشکل اقتصادی فقط خاص پسر نیست بلکه خانواده‌های دختران هم در تهیه جهیزیه با مشکل مواجه هستند و این مانعی بزرگ برای ازدواج دخترانشان هست.

عوامل فرهنگی

• از بین رفتن ارزش های معنوی

جایگزینی ارزش‌های مادی با ارزش‌های معنوی، سبب مادی شدن ازدواج شده و به جای ازدواج برای کسب فضایل انسانی و نزدیک‌تر شدن به خدا در پی مسابقه برای جمع مال دنیا هستند.

• کمال‌گرا بودن جوانان

واقع گرا نبودن به‌دلیل خامی و عدم اعتماد به تجربه‌های والدین، سبب دوری جوانان از واقعیت‌های زندگی شده در نتیجه نمی‌توانند درباره موضوعی چون ازدواج، واقع گرا باشند.

نگاه آنان به ازدواج همراه با خیال‌پردازی و آرمان‌گرایی است. درنتیجه این طرز تفکر، یا ازدواج صورت نمی‌گیرد چون همسر آرمانی پیدا نمی‌شود و یا ازدواج مبتنی بر احساسات صورت می‌گیرد که نتیجه آن شکست و سرخورده شدن از ازدواج است.

منبع

• طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروۀ‌الوثقی، قم، مکتبة الداوري ، ج 5، 1414ه. ق.
• موسوی خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله، ج 2، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1387ش.
• موسوی خوئئ، سیدابوالقاسم، موسوعه الامام الخوئی، ج 32، مؤسسة إحياء آثار الامام الخوئي ، قم، 1418 ه.ق.
• موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا، هدایة‌العباد، ج 2، قم: دار القرآن الکريم ، 1371ش.
• فاضل موحد لنکرانی، محمد، رساله توضیح‌المسائل، قم: آدينه سبز، ۱۳۸۶ش.
• وحیدخراسانی، حسین، توضیح‌المسائل، قم ، مدرسه باقر العلوم عليه السلام ، 1421ه.ق.
• مقام معظم رهبری در جمع زنان هرمزگان، تاریخ 29/ 11/ 1376ش.
• مکارم شیرازی، ناصر، احکام بانوان، قم مدرسه امام علي بن ابيطالب ع ، ۱۳۸۰ش.
• افروز، غلامعلی، مبانی روان‌شناختی ازدواج در بستر فرهنگ و ارزش‌های اسلامی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1381ش.
• ابراهیم پور، قاسم، شاخص‌های خانواده مطلوب از دیدگاه اسلام، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ اول، 1400ش.
• فولادی، محمد، تحلیل جامعه شناختی افزایش سن ازدواج با تاکید بر عوامل فرهنگی، معرفت فرهنگی اجتماعی، ش 20، پاییز 1393ش.
• کاظمی‌پور، شهلا، تحول سن ازدواج در ایران و عوامل جمعیتی موثر بر آن، پژوهش زنان، دوره 2، شماره 3، پاییز 1383ش.
• بلادی موسوی، صدرالدین، بررسی تحول ازدواج در ایران، تهران فصلنامه جمعیت، سازمان ثبت احوال، ش 27 و 28، ، 1378ش.
• فولادی، محمد، تحلیل جامعه‌شناختی افزایش سن ازدواج؛ با تأکید بر عوامل فرهنگی، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال پنجم، شماره چهارم، پیاپی 20، پاییز 1393ش.
• رجبی، عباس، عوامل افزایش سن ازدواج و راهبردهای کاهش آن ، شمیم یاس، شماره 39، خرداد 1385ش.