مریم عمید
 | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| زاده | سمنان |
| درگذشت | 1298 ه.ش ،سمنان |
| همسر | عمادالسلطنه،قوام الحکماء |
| سایر مشخصات | |
| زبان | فارسی |
| خدمات | |
| دین | اسلام |
| خدمات |
تأسیس نشریه دانش تأسیس نشریه شکوفه تأسیس مدرسه دخترانه عضو اصلی "انجمن همت خواتین" برای دفاع از حقوق زنان |
| شغل | مدیر مسؤل نشریه شکوفه |
| حرفه | روزنامه نگار |
مریم عمید؛ ملقب به مزین‌السلطنه از زنان روشن‌فکر و روزنامه‌نگار دوران قاجار.
مریم عمید دومین نشریه زنان ایران را با نام روزنامه شکوفه در سال ۱۲۹۲ خورشیدی منتشر کرد. از او به عنوان نخستین بانوی روزنامه‌نگار ایران یاد می‌شود.
زندگی‌نامه
مریم عمید تنها دختر میر سید رضی سمنانی ملقب به «رئیس‌الاطباء»، پزشک قشون ناصرالدین شاه و خواهر میرزا ابراهیم عمیدالسلطنه (اولین نماینده سمنان و شاهرود در مجلس شورای ملی) بود. او در سمنان زاده شد و تحصیلات اولیه را نزد پدرش فرا گرفت. [۱]
وی سواد خواندن و نوشتن و علوم دینی را در منزل و تحت سرپرستی پدرش فرا گرفت. ولی به دلیل علاقه به تحصیل، ادامه داد و سرانجام با موافقت پدرش به فرا گرفتن علوم و فنون مختلف نزد استادان فن مشغول گردید او همراه با مادری زبان فرانسه و فن عکاسی را آموخت. در ۱۶ سالگی با یکی از شاهزادگان قاجار به نام عمادالسلطنه (سالور) ازدواج کرد ولی یک سال بعد از این ازدواج در اثر عدم توافق اخلاقی و روحی مجبور به جدایی و طلاق گردید.
هفت سال پس از آن با شخص روشن‌فکر و دانشمندی به نام قوام الحکماء ازدواج کرد. قوام الحکماء همواره در کارهای علمی و فرهنگی مشوق خانم مریم عمید سمنانی (مزین السلطنه) بود. ولی مدت این ازدواج نیز زیاد ادامه نیافت و بعد از چند سال قوام الحکماء دار فانی را بدرود گفت و خانم مزین السلطنه را در کار تربیت دو فرزندی که از دو ازدواج خود داشت؛ تنها گذاشت.[۲]
او توانست در سال ۱۲۸۹ اولین نشریه زنان ایران را که «دانش» نام داشت، در تهران راه اندازی کند. پس از مدت کوتاهی این هفته‌نامه تعطیل شد و در سال ۱۲۹۲ خورشیدی مجدد توانست نشریه «شکوفه» را منتشر کند. از ویژگی‌های این نشریه می‌توان به لحن طنزآمیز و انتقادی، پرداختن به مسائل زنان ایرانی، تحصیل و آموزش دختران و مسائل سیاسی اشاره کرد.[۳]
فعالیت‌ها
مریم عمید سمنانی توانست در سال ۱۲۸۹ اولین نشریه زنان ایران را که دانش نام داشت، در تهران راه‌اندازی کند. پس از مدت کوتاهی این هفته‌نامه تعطیل شد و در سال ۱۲۹۲ خورشیدی مجدد توانست نشریه شکوفه را منتشر کند.
نشریه شکوفه مجله‌ی اختصاصی زنان بود. وی با انتشار این نشریه، ضمن آموزش برای تساوی حقوق زن و مرد نیز تلاش کرد.وی یکی از اعضای اصلی «انجمن همت خواتین» متشکل از فعالان حقوق زنان بود که به ترویج استفاده از کالاهای داخلی و تشویق فراگیری هنرهای دستی توسط زنان می‌پرداخت.عمید همچنین از نخستین زنانی بود که دو شعبه مدرسه نوین «دخترانه دارالعلم و صنایع مزینیه» را بنیان نهاد. وی چند کتاب از زبان فرانسه را نیز به فارسی ترجمه کرد.[۴]
تأسیس مدرسه دخترانه
راه‌اندازی مدرسه دخترانه یکی از کارهای ماندگار مریم عمید بود. وی در سال ۱۳۳۰ هـ. ق (۱۲۹۱ خورشیدی) مدرسه‌ای دخترانه با نام مزینیه تأسیس کرد. محل دفتر یا اداره نشریه در تهران - خیابان ماشین - نمره ۴۱ بوده است. به علت شرایط مردسالار و عدم رغبت خانواده‌ها به آموزش دختران، او برای تشویق تحصیل دختران، در مقابل ثبت نام دو دانش‌آموز که شهریه پرداخت می‌کردند یک دانش آموز را مجانی ثبت نام می‌کرد و با والدین و خانواده‌ها هم توافق می‌کرد که تا پابان دوره تحصیل نباید دانش‌آموزشان را از مدرسه بیرون بیاورند.[۵]
مدرسه مزینیه دو شعبه داشت. یک شعبه دارالعلم بود و علوم مختلف (از خواندن و نوشتن تا ریاضیات و جفرافیا و آموزش زبان‌های خارجی) در آن تدریس می‌شد و شرط قبولی و مدرک تحصیلی، موفقیت در آزمون و امتحانی بود که توسط وزارت معارف برگزار می‌شد. این مدرسه در کنار باغ آصف‌الدوله قرار داشت. مدرسه دوم که دارالصنایع نام داشت و در محله آب‌من‌گل واقع بود، به آموزش کارهای هنری و صنابع دستی (قالی‌بافی، جوراب‌بافی، زردوزی…) اختصاص یافت.
نخستین روزنامه‌نگار زن ایران
در زمانی که خواندن و نوشتن برای زنان عیب شمرده می‌شد و دانش و پژوهش زنان گناه بود، مریم عمید موفق شد نخستین نشریه زنان ایران را راه‌اندازی کند. این هفته‌نامه هشت صفحه‌ای که دانش نام داشت و در سال ۱۲۸۹ در تهران منتشر شد، عمرش زیاد نبود اما در دوران مشروطه تحولی مهم به حساب می‌آمد. مریم عمید ملقب به مزین السلطنه که نخستین روزنامه‌نگار زن ایران به حساب می‌آید بعد از تعطیلی هفته‌نامه دانش در سال ۱۲۹۲ خورشیدی نشریه شکوفه را منتشر کرد. در صفحه اول و شناسنامه نشریه این عبارت دیده می‌شد:
«صاحبه امتیاز و مدیر مسئوله مزین السلطنه صبیه مرحوم آقا میرزا سید رضی رئیس‌الاطبا، روزنامه‌ایست اخلاقی، ادبی، حفظ الصحه اطفال، خانه‌داری، بچه داری، مسلک مستقیمش تربیت دوشیزگان و تصفیه اخلاق زنان راجع به مدارس نسوان عجالتاً گاهی دو نمره طبع می‌شود»[۶]
روزنامه شکوفه
روزنامه شکوفه دومین نشریه ویژه زنان پس از نشریه دانش (۱۲۸۹–۱۲۹۰) بود که در سال ۱۲۹۲ خورشیدی (۱۹۱۳ میلادی) آغاز به انتشار کرد. این نشریه تا سال ۱۲۹۸ خورشیدی یعنی تا زمان مرگ عمید انتشار یافت. از ویژگی‌های این نشریه می‌توان به لحن طنزآمیز و انتقادی، پرداختن به مسائل زنان ایرانی، تحصیل و آموزش دختران و مسائل سیاسی اشاره کرد. [۷]
انجمن همت
انجمن همت در سال ۱۳۲۳ هـ. ق توسط مدیران مدارس دخترانه تأسیس شد. مریم عمید که یکی از اعضای این انجمن بود نقش مؤثری در معرفی و گسترش فعالیت‌های آن داشت. یکی از اهداف مهم این انجمن که به ریاست خانم نورالدجی شکل گرفت تحریم اجناس خارجی و منع واردات این نوع محصولات بود. به عنوان مثال، همان زمان تحریم منسوجات خارجی در دستور کار این انجمن قرار گرفت و قرار شد تمامی مدارس دخترانه (اعم از دانش آموزان و معلمان) از پارچه‌های ایرانی استفاده کنند و در صورت مشاهده تخلف و خرید منسوجات خارجی، فرد خاطی اخراج شود. به این ترتیب ظرف یک ماه نزدیک به پنج هزار نفر به این تحریم پیوستند.[۸]
درگذشت
این زن در اوج فعالیت‌های خود در سوم شوال سال ۱۳۳۷ هجری قمری(1298ه.ش) وقتی که برای حرم مطهر رضوی عازم مشهد مقدس بود در زادگاه خویش در شهر سمنان دیده از جهان فرو بست. .[۹]
پانویس
- ↑ «مریم عمید»، در ویکی پدیا
- ↑ «مریم عمید( مزین السلطنه)»،سمنان توریسم
- ↑ «مریم عمید»،ویکی سمنان
- ↑ «نگاهی به زندگی نخستین بانوی روزنامه نگار ایران»، خبرگزاری جمهوری اسلامی
- ↑ «مریم عمید( مزین السلطنه)»،سمنان توریسم
- ↑ «نگاهی به زندگی نخستین بانوی روزنامه نگار ایران»، خبرگزاری جمهوری اسلامی
- ↑ «نگاهی به زندگی نخستین بانوی روزنامه نگار ایرانی»، ایرنا
- ↑ «مریم عمید»، در ویکی پدیا
- ↑ سمنان توریسم
منابع
- «مریم عمید»، در ویکی پدیا، تاریخ بازدید مطلب: 9 اسفند 1401ش.
- «نگاهی به زندگی نخستین بانوی روزنامه نگار ایران»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مرداد ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید مطلب: 9 اسفند 1401ش.
- «مریم عمید( مزین السلطنه)»،سمنان توریسم، تاریخ بازدید مطلب: 9 اسفند 1401ش.
- «مریم عمید»،ویکی سمنان، تاریخ بازدید مطلب: 9 اسفند 1401ش.]