روزنامه شکوفه
 | |
| سردبیر | مریم عمید سمنانی |
|---|---|
| دسته‌بندی | مجله بانوان |
| بسامد | هفتگی |
| نخستین شماره | دهه ۱۳34 ه |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
روزنامه شکوفه از ذیحجه 1330 تا ذیقعد‌ه‌ی 1334ه.ق در چهار صفحه به صاحب امتیازی و سردبیری مریم عمید سمنانی ملقب به مزین‌السلطنه در تهران منتشر شد.در سر لوحه‌ی روزنامه خط مشی فکری این روزنامه چنین تصریح شده است:«روزنامه‌ای است اخلاقی، ادبی، حفظ‌الصحه اطفال، خانه‌داری،بچه‌داری.مسلک مستقیمش تربیت دوشیزگان و تصفیه اخلاق زنان راجع به مدارس نسوان است.» روزنامه شکوفه پس از چهار سال انتشار مداوم، پس از وقفه‌ی چندماهه‌ای که ناشی از احتکار کاغذ توسط محتکران بود سرانجام در ذیقعده 1334ه.ق(دسامبر1915م)از فعالیت بازماند.
محتوای مجله
مزین‌السلطنه در تشریح خط مشی و انگیزه‌هایش از انتشار روزنامه شکوفه، توضیح می‌داد:«این کمینه خادمه‌ی وطن...برخود لازم دانسته به قدر قوه‌ی عاقله‌ی ناقصه‌ی خود و به اندازه فهم خویش با قلبی شکسته و نطقی آشفته که سالها بود در این خیال بودم که چه جهت دارد که ما زنهای ایرانی آثار علم و دانشی به عرصه ی بروز و ظهور نرسد.....در این جریده به غیر از اخلاق و آداب تربیت اطفال و حفظ الصحه مختصری برای آنها و ترک عادات بد از قبیل دروغگویی، کینه جویی؛پست‌فطرتی، بی‌ناموسی،لا‌مذهبی...و سایر اعمال قبیحه و آداب شنیعه از روی دلایل صحیحه و آداب خانه‌دای و تشویق به بعضی هنرهای لازمه و ذکر احوالات بعضی از زنان جلیله عفیفه‌ی صالحه‌ی روزگار و بعضی از نصایح چیز دیگر نوشته نشود.» [۱] این خط مشی به علاوه مباحثی درباره‌ی حقوق زن ومرد، مدارس دخترانه و لزوم سوادآموزی دختران و زنان، مخالفت با ازدواج‌های زودرس و...تا سال سوم روزنامه‌ی شکوفه تداوم یافت.از سال سوم به بعد که روزنامه شکوفه به ارگان انجمن خواتین تبدیل شد ، افزون بر این مباحث به مسائل سیاسی مانند استقلال ملی، مبارزه با نفوذ بیگانگان و تحریم کالاهای وارداتی و ترویج منسوجات وطنی و وظایف زنان در قبال آن نیز پرداخت.[۲] روزنامه شکوفه، اخبار و مقالاتی را هم درباره زنان جهان منعکس می کرد، مثلا «نمایش زنانه در لندن»، «مقایسه حالات زنان اروپایی با زنان ایرانی» که نشانگر آگاهی نویسندگان روزنامه از اوضاع و احوال بین المللی بود.از شماره 22 این روزنامه سلسله مباحثی در مورد «حجاب» به چشم می خورد که با دیدگاه های روزنامه هایی که سال های بعد درباره زنان منتشر شدند، بسیار تفاوت دارد، در قسمتی از مقاله ای با عنوان «فلسفه حجاب» آمده است:«همه کس می داند که رفع حجاب، باعث اختلاط زن و مرد با یکدیگر می شود و مفاسد مترتبه بر این اختلاط را هیچ عاقلی نمی تواند انکار نماید، چه می بینیم در اروپا که حجاب مرفوع و اختلاط زن و مرد موجود است، هیچ عائله و خانواده نیست که دچار مشکلات فوق العاده و مخدورات مالایطاق این مسئله نشده باشد، وقتی که در فلسفه همین یک حکم محکم حجاب که در حق ما طایفه نسوان صادر شده است، تفکر نماییم، می فهمیم که پیغمبر اکرم(ص) به واسطه این حکم تا چه اندازه جلوگیری از فساد اخلاقی و اعمال ماها فرموده و تا چه پایه، اسباب رستگاری و فلاح ما را تهیه کرده است.»[۳]
واکنش به انتشار روزنامه
انتشار روزنامه شکوفه واکنشهای متفاوتی را در جامعه ایجاد کرد؛ گروهی از فعالان حقوق زنان و مدیران مدارس دخترانه از روزنامه شکوفه استقبال کردند و از مزین‌السلطنه خواستند((روزنامه را به صورت آبونه مرحمت بفرمائید.چون باید تمام خانمها در این امر خیر شریک باشند، خصوصا مدیرها))[۴] وزارت معارف نیز از انتشار روزنامه‌ی شکوفه استقبال کردو به حمایت از آن برخاست.چنانکه اداره معارف و اوقاف تهران طی نامه‌ای به مزین‌السلطنه تاکید کرد:«صورت مدارس نسوان فرستاده شود.البته برای هر یک از مدارس نسخه اول فرستاده شود.گمان می‌رود از روی رغبت آبونه شوند.ضمنااز طرف اداره تفتیش کل هم مساعدت دراین خصوص خواهد شد..» [۵] علاوه بر این ، وزارت معارف با ارسال ابلاغیه ها و احکام و دستورالعملها و ...مربوط به مدارس دخترانه به روزنامه‌ی شکوفه به فروش آن کمک کرد.و از این طریق روزنامه شکوفه را به عنوان ارگان زنان و مدارس دخترانه به رسمیت شناخت.
اما انتشار روزنامه شکوفه موجب نارضایتی گروهی از زنان و برخی از مدیران مدارس دخترانه شد.مزین‌السلطنه درباره انگیزه آنان نوشت:« یعضی از خانمها و مدیرهای محترمات مدارس چنین گمان فرمودند که این روزنامه برای تحصیل امر معاش و تدارک پلو و آش است و در ماه کلی از منافع روزنامه وارد خزانه‌ی مبارکه می‌شود».[۶]
مزین‌السلطنه ضمن انکاراین موضوع به انتقاد از مخالفان برآمد.علی رغم توضیحات مزین‌السلطنه و انتشار مطالب گوناگون در زمینه حقوق زنان و تحول در روابط زن و شوهر...مخالفت با روزنامه تداوم یافت.به رغم مخالفت برخی از مدیران مدارس دخترانه با رونامه‌ی شکوفه، این روزنامه در مدارس دخترانه عرضه و به فروش می‌رسید.و از این طریق مباحث روزنامه بر افکا رو عقاید دانش‌آموزان تاثیر می‌نهاد و به خانه‌ها راه می‌یافت.[۷]
ویژگی‌ها
روزنامه شکوفه گامی اساسی در زمینه روزنامه‌نگاری زن ایرانی بود؛ زیرا علارغم آنکه مدیر مسئول و نویسندگان آن از طبقات متوسط و بالای جامعه بودند اما مخاطبان خود را از زنان به طور عام می دانستند و بر خلاف مجله دانش نگرش متفرعنانه اشرافی نسبت به زنان زحمتکش نداشتند.یکی دیگر از مشخصه‌های روزنامه شکوفه استفاده از کاریکاتور برای توضیح و تشریخ نابسامانی‌های اخلاقی، فرهنگی،بهداشتی، و توضیح مزایای مدارس جدیدو...بود.از مباحث مطرح در این کاریکاتورها میتوان به تقبیح خرافه‌پرستی، مقایسه مدارس جدید با مکتب‌خانه، روابط زن وشوهر و خانواده‌های آنان با یکدیگر و ...اشاره کرد.
پانویس
- ↑ روزنامه شکوفه، «منافع روزنامه از برای خواتین محترمه»، سال1ف ش1، ص3، ذیحجه 1330ق
- ↑ خسروپناه، «هدفها و مبارزه زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی»، ص232، 1382ش
- ↑ خبرگذاری فردا،«شکوفه» قدیمی‌ترین روزنامه مصور زنان +عکس، کد خبر : 558731، 95/05/31
- ↑ روزنامه شکوفه، «منافع روزنامه از برای خواتین محترمه»، سال1ف ش4، ص1،ربیع الاول 1330ق
- ↑ روزنامه شکوفه، «منافع روزنامه از برای خواتین محترمه»، سال1ف ش2، ص2، محرم 1330ق
- ↑ روزنامه شکوفه، «تنبیه غافلین»، سال1، ش4، ص2، ربیع الاول 1331ق
- ↑ خسروپناه، «هدفها و مبارزه زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی»، ص235-234، 1382ش
منابع
- خسروپناه، محمدحسین، «هدفها و مبارزه زن ایرانی از مشروطه تا سلطنت پهلوی»، پیام امروز، سال1380ش
- «شکوفه(نشریه)»، در ویکی پدیا، بازدید 10 اسفند 1401ش
- «شکوفه(نشریه)»، در دانشنامه الکترونیکی زنان، بازدید 10اسفند 1401ش