کلارا زتکین

کلارا زتکین

اطلاعات شخصی
زاده	15 ژوئیه 1857 در ویدراو در آلمان
مکتب	سوسیالیس
درگذشت	تابستان 1932 مسکو
محل سکونت	آلمان، اتریش

کلارا زتکین شخصیت برجسته و از رهبران جنبش کمونیستی و کارگری و یکی از نامدار ترین رهبران جنبش جهانی زنان است. او دارای گرایش چپ بود و با کمونیست ها، سوسیالیست‌ها، گروه‌های کارگری و درموضوع زنان فعالیت می کرد.

زندگی نامه

کلارا در 15 ژوئیه 1857 در« ویدراو» دهکده کوچکی در آلمان متولد شد. پدرش معلم و نوازنده ارگ بود. مادرش ژوزفین ویتال، زنی تحصیلکرده بود که به شعارهای انقلاب فرانسه، آزادی و برابری، اعتقاد داشت.

کلارا در دهکده به مدرسه رفت و پدرش به او نواختن ارگ را آموخت. بعد از بازنشستگی پدر، خانواده به لایپزیک نقل مکان کرد. کلارا در آن جا به انستیتوی تربیت معلم رفت و در عین حال به مطالعه در زمینه ادبیات و تاریخ پرداخت و شروع به یادگیری زبان های ایتالیائی، فرانسوی و انگلیسی کرد. در همان زمان با « جامعه تعلیم و تربیت زنان» و «جامعه ملی زنان آلمان» تماس گرفت . در سال 1878 کلارا دیگر جزو فعالان سوسیال دمکراسی آلمان شده بود، اگر چه به دلیل زن بودن نمی توانست عضو حزب شود.

21ساله بود که به عضویت حزب سوسیال دموکرات آلمان درآمد، آنجا بود که با معلمش که جوانی به نام اٌسیپ زتکین بود، آشنا شد.

در پی غیرقانونی شدن حزب سوسیال دموکرات در آلمان، کلارا درگیر فعالیت های زیرزمینی شد . در سال 1880 همسرش به اتهام فعالیت غیرقانونی سیاسی از آلمان اخراج گردید. کلارا همراه اوبه ناچار به اتریش رفت و بعد از تصویب قانون منع فعالیت‌های گروه‌های سوسیالیستی و به دنبال توقیف صدها روزنامه و نشریه ، در یکی از گردهمایی‌های کارگری، اُسیپ زتکین دستگیر و از کشور اخراج گردید.

بعد از تبعید اُسیپ زتکین، کلارا تصمیم گرفت کشور و خانواده‌اش را ترک کند و به ادامه فعالیت‌هایش در کنار اٌسیپ ادامه دهد. او مدتی به اتریش رفت و از راه پرستاری از بچه‌ها در منزل یک کارخانه‌دار متمول ، امرار معاش کرد. بعد از مدتی خود را به پاریس رساند و با اُسیپ هم‌خانه شد و نام فامیلی او را بر خودگذاشت و از او صاحب دو فرزند شد.

پس از سفر به کشورهای مختلف بالاخره آن ها در پاریس ساکن شدند. و آن جا نیز آن ها با وجود زندگی سخت و مشکلات مهاجرت و داشتن دو فرزند، زندگی فعال سیاسی را رها نکردند: برای گذران زندگی در نشریات مختلف مقاله می نوشتند، ترجمه می کردند و کلارا درس خصوصی می داد. وضع بد زندگی، کار زیاد و تغذیه ناکافی باعث شد کلارا در سال 1886 به بیماری سل مبتلا شود.

در این زمان کلارا به آلمان بازگشت. بعد از سه ماه همسرش که او نیز به سل مبتلا بود، در حالی که کلارا بر بالین او بود، در پاریس درگذشت.

کنش ها و نگرش ها

مبارزه برای کسب حقوق زنان، یکی از مهم‌ترین زمینه‌های فعالیت‌های سیاسی- اجتماعی کلارا زتکین بود. او اولین فردی بود که برای به رسمیت شناختن حق رأی برای زنان مبارزه کرد. به فاصله کمی پی از مرگ همسر، کلارا به عنوان یکی از اعضای کمیته تدارک برگزاری کنفرانس انترناسیونال دوم که درتاریخ 14 ژوئیه 1889، به مناسبت سقوط باستیل در انقلاب کبیر فرانسه برگزار می شد، انتخاب گردید. او همچنین به عنوان نماینده زنان کارگر برلین در کنگره برگزیده شد. به جز کلارا 7 زن دیگر نیز در کنفرانس حضور داشتند و در مجموع 400 نماینده از 19 کشور جهان در این کنفرانس شرکت کردند.

کلارا زتکین درکنفرانس در مورد وضع زنان کارگر سخنرانی کرد و از سوسیالیست هائی که مخالف کار زنان در صنایع بودند و زنان را ملامت می کردند که باعث پائین آمدن مزد و طولانی شدن ساعات کار شده اند، به شدت انتقاد کرد. کلارا توضیح داد که این سیستم سرمایه داری است که باعث می گردد کار زنان نتیجه مغایر گرایش طبیعی خود به وجود آورد.

سخنرانی او مورد استقبال قرار گرفت و کنفرانس قطعنامه‌ای گذراند و خواستار منع کار زنان در بخش هائی از صنایع که سلامتی آنان را در خطر قرار می دهد و نیز کار شبانه زنان شد. به پیشنهاد کلارا توضیح زیر به قطعنامه اضافه شد: « کنفرانس مقرر می دارد که مردان کارگر موظفند زنان کارگر را همردیف خود دانسته و آن ها را بر مبنای حقوق برابر بپذیرند و به طور اصولی خواستار دستمزد مساوی در برابر کار مساوی برای کارگران، صرفنظر از جنسیت شوند».

زمانی که زنانِ کمونیست بچه‌آوردن را یک وظیفه‌ اجتماعی می‌دانستند و به دنبالِ کمک به زنانِ فقیری بودند که مایل‌اند مادر شدن را به عنوانِ بالاترین لذت تجربه کنند، کلارا زتکین از مدافعان سرسخت حق اشتغال زنان بود و این مطالبه یکی از دغدغه‌های اساسی او در طول فعالیت‌هایش بوده است. کلارا سخنرانی‌ای ایراد کرد که با استقبال کم نظیری مواجه شد. او در اعتراض به افرادی که معتقد بودند ورود زنان به بازار کار موجب افزایش تعداد کارگران گشته و از این‌رو منجر به کاهش درآمد کارگران شده و از این امر نتیجه می‌گرفتند که زنان باید در خانه مانده و به امور خانه بپردازند، خطابه‌ای اعتراضی ایراد کرد و در دفاع از کار زنان در کارخانه‌ها و دیگر اماکن کار برآمد. در خلال این سخنان کلارا چنین گفت: "آنان که آزادی انسانیت را بر پرچم خود حک کرده‌اند نمی‌بایست نیمی از بشریت را به بردگی اجتماعی و سیاسی محکوم نمایند. همان‌گونه که مرد تحت فشار سرمایه‌دار قرار دارد، زن تحت فشار مرد است و او اگر وابسته اقتصادی باقی بماند، در آینده نیز تحت فشار خواهد بود. کار، پایه اساسی استقلال اقتصادی زن است."

قدم دیگر این بود که نمایندگان آلمانی شرکت کننده، کمیسیون تبلیغی را برای برنامه ریزی و هدایت حزب و اتحادیه ها، جهت کار بین زنان تشکیل دادند. این کمیسیون سرانجام به« کمیته اجرائی جنبش زنان سوسیالیست» تبدیل گردید که در سال 1891 انتشار مجله « زنان سوسیال دموکرات» را به عهده گرفت. بعدها نام این نشریه از « زنان کارگر» به« برابری» تغییر و سردبیری آن به کلارا محول شد.

کلارا زتکین مدت یک ربع قرن سردبیری این نشریه، که در سال 1914 تیراژ آن به 125 هزار رسید، را به عهده داشت. او علاوه بر نویسندگی شدیدا در گیر فعالیت در اتحادیه های کارگری بود.

کلارا یکی از اعضای اتحادیه صحافان و عضو کمیته اجرائی آن بود. او همچنین در اتحادیه سازندگان پروس و اتحادیه کارگران لباس دوز، چوب کار و دستکش دوز و دیگر اتحادیه ها فعالیت داشت و سال های متمادی دبیر اتحادیه بین المللی خیاطان بود. تخمین زده می شود که وی در در بعضی از سال ها تا 300 بار در اتحادیه های کارگری و سازمان های زنان سخنرانی داشته است. کلارا زتکین حدود 30 مقاله در نشریه برابری نوشت و در طرح مسائل زنان در شش کنگره سوسیالیست ها از 1902 تا 1910 نقش داشت.

اولین کنفرانس بین المللی زنان سوسیالیست در سال 1907 در پیوند با کنگره بین المللی سوسیالیست ها در اشتوتگارت برگزار شد. 59 زن از 15 کشور دبیرخانه بین‌المللی زنان را بنیان گذاشتند تا ارتباطات جهانی را بین زنان مبارز تقویت کنند و کلارا به عنوان مسئول دبیرخانه انتخاب گردید. او عملا مبارزات زنان سوسیالیست را در سطح جهانی رهبری می کرد. در دومین کنگره زنان که در کپنهاک برگزار گردید، مسئولیت کلارا تمدید شد. در این کنفرانس کلارا زتکین 8 مارس را به عنوان روز جهانی زن پیشنهاد نمود. وی اولین زنی بود که در آلمان به عضویت رهبری حزب و کمیته اجرائی آن انتخاب شد.

در سال های قبل از جنگ جهانی اول، کلارا در مقام دبیر سازمان بین‌المللی زنان سوسیالیست، مبتکر تشکیل یک کنفرانس بین المللی در سوئد شد. این اولین تجمع سوسیالیست ها علیه جنگ بود. بعد از این کنفرانس کلارا دستگیر و به مدت چهارماه در کارلسروهه در بازداشت بسربرد.

کلارا زتکین در سال 1917 از جناح محافظه کار سوسیال دموکرات‌ها جدا شد. بعد از قتل وحشیانه کارل لیبکنشت و روزا لوکزامبورگ در سال 1919 و مرگ فرانتس مهرینگ، کلارا تنها بازمانده رهبری سوسیالیست های قبل از جنگ در حزب کمونیست آلمان بود. در سال 1920 کلارای 63 ساله به عنوان دبیر بین‌المللی زنان کمونیست انتخاب شد. وی همیشه تاکید بر این ضرورت داشت که سازمان‌های خاص زنان در کنار حزب کمونیست تشکیل شوند و این را به عنوان یک اقتضای مهم عملی و انقلابی تلقی می کرد.

تابستان 1932 کلارا زتکین علیرغم بیماری و ضعف شدید بینائی به برلین بازگشت. در آخرین سخنرانی عمومی‌اش در پارلمان آلمان حدود یک ساعت علیه فاشیسم سخن گفت و خواستار جبهه متحد کارگران برای مبارزه علیه فاشیسم گردید. کلارا در ژوئن 1933 در سن 76 سالگی در مسکو درگذشت. آخرین پیام او به مردم جهان این بود: جنگ دیگر بس است!

نقد

کلارا به برابری زن و مرد معتقد بود ولی در عمل دوگانه عمل می کرد او اشتغال و دستمزد برابر را برای زنان می خواست ولی شغل در شب و ساعات کاری طولانی برای زنان نمی خواست.

منابع

• نیم نگاهی به زندگی «کلارا زتکین»، مادرِ روز جهانی زن
• آخرین پیام کمونیست برجسته و آموزگار جنبش زنان، کلارا زتکین