گناه اولیه

گناه اولیه؛ انگارۀ مسیحی ـ یهودی پیرامون نقش حوا در گناهکاری موروثی فرزندان آدم.

گناه اولیه، از دیدگاه‌های مشترک دو آیین مسیحیت و یهودیت است که نقش بیشتر حوا را به‌عنوان یک زن، در گناهکاری موروثی فرزندان آدم، مورد توجه قرار داده است. اسلام در رویکردی متفاوت، نقشی همسان برای آدم و حوا در خوردن میوۀ ممنوعه قائل شده و گناهکاری انسان‌ها را بی‌ارتباط با آن می‌داند.

مفهوم‌­شناسی

گناه به­‌معنای نافرمانی و جرم است. گناه اولیه، گناه نخستین، آموزه‌ای مسیحی است که به اولین نافرمانی آدم و حوا پس از خلقت اشاره دارد. این آموزه که در عهد عتیق با جزئیات ذکر شده، سال­‌ها بعد، توسط پولس برجسته شد و از زمان آگوستین به بعد از آموزه‌­های اصلی مسیحیت به‌حساب آمد.

نقش حوا در گناه اولیه

در عهد عتیق بیان شده است که خداوند پس از خلق آدم، او را در باغ عدن جای داد و او را از درخت شناخت نیک و بد برحذر داشت و هشدار داد که خوردن از این درخت، موجب مرگ می‌شود. سپس خدا، زن را آفرید. روزی یک مار به زن گفت که با خوردن از این درخت نخواهید مرد؛ بلکه مانند خدا نیک و بد را تشخیص می‌دهید. زن، فریب‌خورده، ابتدا خودش از آن درخت خورد و سپس موجب نافرمانی آدم شد. وقتی هر دو از میوه ممنوعه خوردند، از برهنگی خود آگاه شدند و خود را با برگ درخت انجیر پوشاندند. آنها از دید خدا مخفی شدند و آدم به خدا شکایت کرد که این زن، از آن درخت به من خورانید. این اتفاق، خشم خدا را برانگیخت و برای حوا که خود گناهکار بود و همسرش را هم به گناه کشانیده بود؛ مجازات‌هایی چون فرمانبرداری از شوهر و همچنین درد زایمان، تعیین کرد. آدم نیز به‌خاطر گوش‌سپردن به حرف زن، به کار همراه با رنج در زمین، محکوم شد.

فدا شدن مسیح برای نجات انسان

در مسیحیت اعتقاد بر این است که نوع بشر، وارث گناه نخستین بوده و انسان ذاتا گناهکار است. گناه توسط یک نفر وارد جهان شد و مرگ به­‌خاطر همین گناه است که برای فرزندان آدم اتفاق می‌­افتد. بر اساس انگاره‌های مسیحی، انسان نمی­‌تواند دامان خود را از این گناه پاک کند و به‌همین خاطر، خدا برای نجات انسان­‌ها، فرزندش مسیح را در کالبد انسانی به زمین فرستاد تا قربانی شود و با این کار، انسان‌­ها از پیامد آن گناه اولیه نجات می‌یابند. این انگاره در آموزه‌های اسلام، مردود است چراکه هر کس بار اعمال خود را بر دوش می‌کشد.

غسل تعمید

غسل تعمید

در مسیحیت، اعتقاد بر این است که هر انسان با غسل تعمید، داخل در مسیح و قتل او شده و دفن می‌شود تا همان‌طور که مسیح از میان اموات زنده شد، انسان‌ها نیز بعد از غسل، جان تازه‌ای یافته و به نحو جدیدی زندگی کنند.

نظر اسلام در مورد نافرمانی آدم و حوا

از منظر قرآن، پس از این‌که آدم و حوا از میوه ممنوعه خوردند، از جایگاه ارجمند خویش، هبوط کردند. بر اساس آموزه‌های قرآن، انسان از ابتدا برای زندگی در زمین خلق شده بود و مفسران قرآن از شواهد قرآنی این‌گونه برداشت کرده‌اند که آن نهی، از نوع ارشادی بوده و مخالفت با آن گناه محسوب نمی‌شود. نهی ارشادی به کارهایی تعلق می­‌گیرد که فقط دارای آسیب و عواقب طبیعی است و مجازات جداگانه ندارد. از این منظر، در خوردن میوه ممنوعه، نافرمانی از نهی مولوی خداوند صورت نگرفته است تا نسل آدم در گناه آن گناه شریک باشد.

همچنین بر خلاف آموزه­‌های عهد عتیق که زن را عامل فریب مرد به‌حساب آورده، قرآن، در اشاره به ماجرای نافرمانی و هبوط، ضمیر تثنیه به‌کار برده که آدم و حوا را به‌صورت یکسان، مورد خطاب قرار می‌دهد؛ از این منظر، شیطان هر دوی آنها را با هم فریب داد و حوا شروع‌کنندۀ این نافرمانی و عامل گمراهی آدم نبوده است.

منابع

• قرآن کریم.
• دهخدا، علی­اکبر، لغت­نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 17 بهمن 1402ش.
• طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1378ش.
• عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 17 بهمن 1402ش.
• غلامی، علی، زن و خانواده در ادیان با رویکرد تطبیقی، قم، جامعه الزهرا، 1399ش.
• فرحزادی، «امر ارشادی و مولوی در اصول شیعه»، نشریه مقالات و بررسی‌ها، شماره 68، 1379ش.
• کتاب مقدس، عهد عتیق و عهد جدید، ترجمه فاضل‌خان همدانی و دیگران، تهران، اساطیر، چاپ سوم، 1388ش.