فضل‌الرحمن ملک: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←دیدگاه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
در هر حال وی تصریح می‌کند که بر اساس آیه 3 سوره نساء که می‌فرماید:«وَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُواْ فِی الْیَتَامَى فَانکِحُواْ مَا طَابَ لَکُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُواْ فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ ذَلِکَ أَدْنَى أَلاَّ تَعُولُواْ» اگر چه قرآن کریم، اجازه چند همسری را داده، اما آن را منوط به رعایت عدالت بین زنان کرده است. وی در ادامه استناد به آیه شریفه 128 از همین سوره«وَلَن تَسْتَطِیعُواْ أَن تَعْدِلُواْ بَیْنَ النِّسَاء وَلَوْ حَرَصْتُمْ فَلاَ تَمِیلُواْ کُلَّ الْمَیْلِ فَتَذَرُوهَا کَالْمُعَلَّقَةِ وَإِن تُصْلِحُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ اللّهَ کَانَ غَفُورًا رَّحِیمًا» چنین نتیجه‌گیری می‌کند که با توجه به عدم امکان رعایت عدالت در بین همسران متعدد، جهت‌گیری قرآن در مسیر نفی چند همسری است. اگر چه در آن روزگار بیان این حکم به این گونه ممکن پذیر نبوده است.<ref>علمی، محمد جعفر، «بررسى و نقد نظریه فضل الرحمان در بازسازى اجتهاد در دین»</ref> | در هر حال وی تصریح می‌کند که بر اساس آیه 3 سوره نساء که می‌فرماید:«وَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُواْ فِی الْیَتَامَى فَانکِحُواْ مَا طَابَ لَکُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُواْ فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ ذَلِکَ أَدْنَى أَلاَّ تَعُولُواْ» اگر چه قرآن کریم، اجازه چند همسری را داده، اما آن را منوط به رعایت عدالت بین زنان کرده است. وی در ادامه استناد به آیه شریفه 128 از همین سوره«وَلَن تَسْتَطِیعُواْ أَن تَعْدِلُواْ بَیْنَ النِّسَاء وَلَوْ حَرَصْتُمْ فَلاَ تَمِیلُواْ کُلَّ الْمَیْلِ فَتَذَرُوهَا کَالْمُعَلَّقَةِ وَإِن تُصْلِحُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ اللّهَ کَانَ غَفُورًا رَّحِیمًا» چنین نتیجه‌گیری می‌کند که با توجه به عدم امکان رعایت عدالت در بین همسران متعدد، جهت‌گیری قرآن در مسیر نفی چند همسری است. اگر چه در آن روزگار بیان این حکم به این گونه ممکن پذیر نبوده است.<ref>علمی، محمد جعفر، «بررسى و نقد نظریه فضل الرحمان در بازسازى اجتهاد در دین»</ref> | ||
بر دیدگاه فضل‌الرحمن اشکالات مبنایی و اساسی بر طبق اصول و مبانی تشیع وارد است. فضل الرحمن هدف از تفسیر از وحی و الفاظ قرآن کریم را ، محصول و فرآورده بازتاب شرایط تاریخی روزگار پیامبراکرم(ص) می‌داند. و آن به جهت باز نمودن باب اجتهاد و ارائه تفاسیر مختلف از متن دینی است، اما باید گفت :هر پدیده‌ای را هر چند می‌توان به شکل‌های مختلف تفسیر کرد، اما تفسیر درست دارای ویژگی‌های مختلفی از جمله سازگاری با معارف دیگر و موافقت با اصول قطعی عقلانی است. <ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1329993/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%81%D8%B6%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86 «اندیشه سیاسی فضل الرحمن»، وب‌سایت راسخون]</ref> | |||
بر دیدگاه فضل‌الرحمن اشکالات مبنایی و اساسی بر طبق اصول و مبانی تشیع وارد است. | |||
فضل الرحمن | فضل الرحمن از روش نظریه حرکت دوگانه، به دنبال مدرنیزه کردن روش اجتهاد در فقه بوده و از نظر وی این، تنها راه فرار از فرو افتادن در ورطه سکولاریسم است. با این همه باید گفت که علی رغم این که تمامی تلاش فضل الرحمان در حوزه احکام اجتماعی بوده و هدف وی نیز یافتن راه حلی برای تطبیق دادن احکام دین متناسب با نیازهای زمان بوده است، لکن دایره این روش محدود به احکام اجتماعی قرآن نیست. و هیچ تضمینی وجود ندارد که سایر مفسران این دایره را گسترش نداده و به سایر حوزه‌های اعتقادی وارد نشوند -مانند تاثیرات این روش تفسیری بر نظریه پردازان فمنیستی در حوزه زن و خانواده در دیدگاه اسلام - متفکرانی که با روش تفسیری و نظریه دو حرکتی فضل الرحمن بسیاری از آموزه های اسلام در حوزه زن و خانواده محکوم به تاریخ مندی کرده و در راستای تطابق با مدرنیته و مبانی فمنیستی حذف کردند. <ref>بدره، و جمعی از نویسندگان، «تحلیل و نقد شاکله نظریه تفسیری فضل‌الرحمن به مثابه مبنایی روششناختی برای برخی خوانش های زنانه نگر از قرآن کریم»، نسخه الکترونیکی</ref> | ||
از طرفی می توان با به کارگیری این روش بسیاری از احکام اسلام را محکوم به تاریخمندی کرده و دایره احکام دین را هر روز کوچکتر از دیروز کرد.،به عنوان مثال می‌توان گفت که نماز خواندن به زبان عربی، محصول فرهنگ و جامعه زمان پیامبر است و اگر پیامبر در جامعه ای دیگر به رسالت مبعوث می گردید که نماز نیز به همان زبان خوانده می شد و در نتیجه، حکم به عربی خواندن نماز، حکمی تاریخی و موقت بوده و در روزگار ما ـ که اسلام در کشورهای مختلف و با زبان های مختلف حضور دارد ـ ضرورتی به عربی خواندن آن نیست. به عبارت دیگر، عربی بودن نماز جز اعراض اسلام بوده و لذا با توجه به مقصود دین از عبادت که اظهار عبودیت در برابر خداوند سبحان است نیازی به عربی بودن آن خصوصاً برای کسانی که قدرت تکلم به این زبان را ندارند وجود ندارد. این بیان به کرات از سوی مدرنیست های ترکیه در زمان آتاتورک به کار گرفته شده و تاکنون نیز از سوی کسانی که به تاریخی بودن قرآن قائلند، مورد استناد می باشد. به همین ترتیب نمازهای پنجگانه، روزه و حج و ... کلیه احکام اسلامی و در یک کلام، شریعت، جنبه تاریخی می یابد. در نتیجه می توان گفت که مبنای این روش، باعث تجدید در اجتهاد نشده، بلکه ختم اجتهاد و تقلیل آن به یک سلسله احکام عقلی و یا فطری است. خلاصه، آن که صرف نظر از اشکالات وارده بر این روش در حوزه احکام باید گفت که دلیلی در دست نیست که با پذیرش این روش، دائره آن محدود به حوزه احکام اجتماعی شریعت باقی بماند، بلکه در صورت پذیرش تاریخی بودن قرآن، کل آموزه های قرآنی را نیز در بر می گیرد و جهان بینی قرآن کریم تبدیل به یک جهان بینی اسطوره ای متناسب با فرهنگ رایج در روزگار صدر اسلام خواهد شد. کما این که این نتیجه گیری به صراحت در آثار بعضی دیگر از مدرنیست ها ذکر شده است. همانطور که مشاهده شد این روش تفسیری نه تنها به آشتی دیدگاه اسلام و مدرنیته نیانجامید بلکه موجب انفعال در مقابل مدرنیته نیز شد.<ref>بدره، و جمعی از نویسندگان، «تحلیل و نقد شاکله نظریه تفسیری فضل‌الرحمن به مثابه مبنایی روششناختی برای برخی خوانش های زنانه نگر از قرآن کریم»، نسخه الکترونیکی</ref> | |||
از طرفی می توان با به کارگیری این روش بسیاری از احکام اسلام را محکوم به تاریخمندی کرده و دایره احکام دین را هر روز کوچکتر از دیروز کرد.،به عنوان مثال می‌توان گفت که نماز خواندن به زبان عربی، محصول فرهنگ و جامعه زمان پیامبر است و اگر پیامبر در جامعه ای دیگر به رسالت مبعوث می گردید که نماز نیز به همان زبان خوانده می شد و در نتیجه، حکم به عربی خواندن نماز، حکمی تاریخی و موقت بوده و در روزگار ما ـ که اسلام در کشورهای مختلف و با زبان های مختلف حضور دارد ـ ضرورتی به عربی خواندن آن نیست. به عبارت دیگر، عربی بودن نماز جز اعراض اسلام بوده و لذا با توجه به مقصود دین از عبادت که اظهار عبودیت در برابر خداوند سبحان است نیازی به عربی بودن آن خصوصاً برای کسانی که قدرت تکلم به این زبان را ندارند وجود ندارد. این بیان به کرات از سوی مدرنیست های ترکیه در زمان آتاتورک به کار گرفته شده و تاکنون نیز از سوی کسانی که به تاریخی بودن قرآن قائلند، مورد استناد می باشد. به همین ترتیب نمازهای پنجگانه، روزه و حج و ... کلیه احکام اسلامی و در یک کلام، شریعت، جنبه تاریخی می یابد. در نتیجه می توان گفت که مبنای این روش، باعث تجدید در اجتهاد نشده، بلکه ختم اجتهاد و تقلیل آن به یک سلسله احکام عقلی و یا فطری است. خلاصه، آن که صرف نظر از اشکالات وارده بر این روش در حوزه احکام باید گفت که دلیلی در دست نیست که با پذیرش این روش، دائره آن محدود به حوزه احکام اجتماعی شریعت باقی بماند، بلکه در صورت پذیرش تاریخی بودن قرآن، کل آموزه های قرآنی را نیز در بر می گیرد و جهان بینی قرآن کریم تبدیل به یک جهان بینی اسطوره ای متناسب با فرهنگ رایج در روزگار صدر اسلام خواهد شد. کما این که این نتیجه گیری به صراحت در آثار بعضی دیگر از مدرنیست ها ذکر شده است. همانطور که مشاهده شد این روش تفسیری نه تنها به آشتی دیدگاه اسلام و مدرنیته نیانجامید بلکه موجب انفعال در مقابل مدرنیته نیز شد. | |||
==متفکران متاثر از اندیشه‌های فضل‌الرحمن== | ==متفکران متاثر از اندیشه‌های فضل‌الرحمن== | ||
| خط ۸۱: | خط ۷۸: | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
*کتاب اسلام و مدرنیته؛ تحول یک سنت فکری<ref>[https://taaghche.com/book/54282/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%AA%D9%87%D8%9B-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84-%DB%8C%DA%A9-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C طاقچه]</ref> | *کتاب اسلام و مدرنیته؛ تحول یک سنت فکری<ref>[https://taaghche.com/book/54282/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%AA%D9%87%D8%9B-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84-%DB%8C%DA%A9-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C «کتاب اسلام و مدرنیته؛ تحول یک سنت فکری»، وب‌سایت طاقچه]</ref> | ||
* مضامین اصلی قرآن<ref>[https://taaghche.com/book/54285/%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 طاقچه]</ref> | * مضامین اصلی قرآن<ref>[https://taaghche.com/book/54285/%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 « مضامین اصلی قرآن»، وب‌سایت طاقچه]</ref> | ||
*اسلام و مدرنیته: تبدیل یک سنت فکری<ref>[http://wikinoor.ir/%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86 ویکی نور]</ref> | *اسلام و مدرنیته: تبدیل یک سنت فکری<ref>[http://wikinoor.ir/%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86 «فضل الرحمن»، در ویکی نور]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* | *«فضل الرحمن»، در ویکی نور، تاریخ بازدید مطلب: 30 بهمن 1401ش. | ||
* | *بدره، محسن و جمعی از نویسندگان، «تحلیل و نقد شاکله نظریه تفسیری فضل‌الرحمن به مثابه مبنایی روششناختی برای برخی خوانش های زنانه نگر از قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات زن و خانواده، دوره 8 /شماره 2، 1399ش. | ||
* | *علمى، محمدجعفر، «بررسى و نقد نظریه فضل الرحمان در بازسازى اجتهاد در دین»، مجله علوم سیاسى، شماره 37، 1386ش. | ||
*«اندیشه سیاسی فضل الرحمن»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بازدید مطلب: 30 بهمن 1401ش. | |||
*«کتابهای فضل‌الرحمن، وب‌سایت طاقچه، تاریخ بازدید مطلب: 30 بهمن 1401ش. | |||
* | |||
* | |||
[[رده: ویکی‌جنسیت]] | [[رده: ویکی‌جنسیت]] | ||
[[رده: کنشگران]] | [[رده: کنشگران]] | ||