زهرا زارعی (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Wiki-fazel (بحث | مشارکت‌ها) |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
==نفقه در لغت و اصطلاح== | ==نفقه در لغت و اصطلاح== | ||
[[نفقه]] اسم مصدر «انفاق»<ref>راغب اصفهانی، المفردات في غريب القرآن، 1412ق، ص816.</ref> و جمع آن «نفقات» و«نفاق» است <ref>فیومی، المصباح | [[نفقه]] اسم مصدر «انفاق»<ref>راغب اصفهانی، المفردات في غريب القرآن، 1412ق، ص816.</ref> و جمع آن «نفقات» و«نفاق» است <ref>فیومی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، 1414ق، ص618.</ref> و در کتاب‌های لغت معانی متعددی را برای آن بیان کرده‌اند؛ در یک جا به معنای خروج، هلاکت، نابودی، بذل، بخشش کردن و چشم پوشی کردن از چیزی بیان شده است.<ref>ابن منظور، لسان العرب، 1414ق، ج10، ص357.</ref> | ||
گروهی با توجه به موارد کاربرد [[نفقه]]، معانی مختلفی برای آن قائل شده‌اند؛ مثلا هنگامی که این واژه در مورد حیوان به کار رود به معنای مرگ و هلاك حیوان است؛ ولی اگر این واژه در مورد معامله به کار رود، به معنای شیوع و رواج آن معامله است. <ref>جوهری، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربية، | گروهی با توجه به موارد کاربرد [[نفقه]]، معانی مختلفی برای آن قائل شده‌اند؛ مثلا هنگامی که این واژه در مورد حیوان به کار رود به معنای مرگ و هلاك حیوان است؛ ولی اگر این واژه در مورد معامله به کار رود، به معنای شیوع و رواج آن معامله است. <ref>جوهری، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربية، 1376ق، ج4، ص1560.</ref> | ||
باتوجه به اینکه نفقه‌ای که [[زوج]] برای [[همسر]]ش خرج می‌کند، مال خويش را از ملكش خارج می‌کند و این به معنای خروج و هلاک شدن است.<ref>قرشی، قاموس قرآن، 1412ق، ج7، ص97.</ref> برخی گفته‌اند؛ نفقه از نفوق به معنای هلاکت، مشتق نشده است بلکه اسم اشیایی است که [[مرد]] برای خانواده‌اش خرج می‌کند.<ref>ابن عابدین، الدر المختار | باتوجه به اینکه نفقه‌ای که [[زوج]] برای [[همسر]]ش خرج می‌کند، مال خويش را از ملكش خارج می‌کند و این به معنای خروج و هلاک شدن است.<ref>قرشی، قاموس قرآن، 1412ق، ج7، ص97.</ref> برخی گفته‌اند؛ نفقه از نفوق به معنای هلاکت، مشتق نشده است بلکه اسم اشیایی است که [[مرد]] برای خانواده‌اش خرج می‌کند.<ref>ابن عابدین، الدر المختار و حاشیه ابن عابدین (رد المحتار)، 1412ق، ج3، ص 572.</ref> | ||
[[نفقه]] در اصطلاح عبارت است از همه‌ی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی، بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه‌ی نقصان یا مرض. <ref>[http://ensani.ir/fa/article/379887/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D9%88-%D8%AA%D9%85%DA%A9%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C صادقی،«ارتباط نفقه و تمکین در قانون مدنی»،1397 ش6، ص 110.]</ref> | [[نفقه]] در اصطلاح عبارت است از همه‌ی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی، بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه‌ی نقصان یا مرض. <ref>[http://ensani.ir/fa/article/379887/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D9%88-%D8%AA%D9%85%DA%A9%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C صادقی،«ارتباط نفقه و تمکین در قانون مدنی»،1397 ش6، ص 110.]</ref> | ||
اکثر فقها تعریف مشخصی از نفقه بیان نکرده‌اند؛ اما با توجه به عبارت‌هایی که در متون‌شان برای نفقه آورده‌اند به برآوردن نیازهای [[زوجه]] بصورت محدود را نفقه می‌گویند.<ref>شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، 1387ق، ج6، ص4-5.</ref> ولی به مرور زمان فقها، مصادیق نفقه را گسترش دادند تا جایی که بسیاری بر این عقیده‌اند: ضابطه کلی برای [[نفقه]] چیزی است که، برای زندگی متعارف مورد نیاز است و [[زن]] در زندگی به آن احتیاج دارد.<ref>حلی، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، 1419ق، ج2، ص293.</ref> اسباب وجوب نفقه زوجيت، [[قرابت]] و ملك است. <ref>سجادى، فرهنگ معارف اسلامى، 1373ش، ج3، ص2029</ref> | اکثر فقها تعریف مشخصی از نفقه بیان نکرده‌اند؛ اما با توجه به عبارت‌هایی که در متون‌شان برای نفقه آورده‌اند به برآوردن نیازهای [[زوجه]] بصورت محدود را نفقه می‌گویند.<ref>شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، 1387ق، ج6، ص4-5.</ref> ولی به مرور زمان فقها، مصادیق نفقه را گسترش دادند تا جایی که بسیاری بر این عقیده‌اند: ضابطه کلی برای [[نفقه]] چیزی است که، برای زندگی متعارف مورد نیاز است و [[زن]] در زندگی به آن احتیاج دارد.<ref>محقق حلی، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، 1419ق، ج2، ص293.</ref> اسباب وجوب نفقه زوجيت، [[قرابت]] و ملك است. <ref>سجادى، فرهنگ معارف اسلامى، 1373ش، ج3، ص2029</ref> | ||
==فلسفه وجوب نفقه== | |||
وجوب نفقه بر مرد در برابر وجوب اطاعت و تمکین بر زن سبب تعامل دوجانبه و تساوی حقوق طرفین است. کاهش توانایی کار کردن زن با تولید نسل کار دایمی بیرون سبب از بین رفتن نشاط و زیبایی زن است که اینها لازمه آسایش در زندگی است. ساختار وجودی زن با کار منزل سازگارتر است. <ref>حسینی و بجنوردی، نفقه زوجه در فقه و حقوق با رویکردی بر نظریات امام خمینی(س)، 1388، ص 1</ref> | |||
==ادله وجوب نفقه== | |||
کتاب: آیه۲۳۳/سوره بقره، آیه ۳/سوره نسا، آیه ۱۹/سوره نساء، آیه ۳۴/سوره نساء، آیه ۲/سوره طلاق، آیات ۶ و7/ سوره طلاق. | |||
سنت: نویسنده به پنج روایت استناد کرده که یک نمونه آن روایت امام صادق در پاسخ سؤال مربوط به حق زن بر شوهرش است که فرمود: مرد باید شکم زن را سیر نموده و بدن او را بپوشاند و چنانچه زن مرتکب جهالتی شد وی را ببخشاید. | |||
اجماع: بسیاری از فقهای شیعه بر اثبات وجوب نفقه ادعای اجماع کرده‌اند. البته به نظر نویسنده این اجماع صحیح نیست، زیرا محتمل است اجماع این فقها مستند به همان کتاب و سنت باشد که در این صورت این اجماع خود دلیل مستقلی به شمار نمی‌آید و اجماع مدرکی محسوب می‌شود. | |||
شرایط وجوب نفقه: عقد دائم باشد زن مطیعه باشد. <ref>حسینی و بجنوردی، نفقه زوجه در فقه و حقوق با رویکردی بر نظریات امام خمینی(س)، 1388، ص 3</ref> | |||
== انواع نفقه == | == انواع نفقه == | ||
| خط ۶۷: | خط ۷۶: | ||
* ارتداد سبب سقوط نفقه می‌شود. <ref>موسوی خمینی، تحریرالوسیله، بی‌تا، ج۲، ص۳۱۴-۳۱۴</ref> | * ارتداد سبب سقوط نفقه می‌شود. <ref>موسوی خمینی، تحریرالوسیله، بی‌تا، ج۲، ص۳۱۴-۳۱۴</ref> | ||
* در اينكه هزينه درمان زوجه، جزء نفقه به شمار مى‌رود، اختلاف است. برخى قائل به تفصيل شده و گفته‌اند: داروهايى كه نياز به آنها متعارف است و در مداواى بيماری‌هاى جزئى و رايج به كار مى‌رود، جزء نفقه محسوب مىگردد؛ امّا داروهايى كه در بيماری‌هاى صعب‌العلاج و نامتعارف كاربرد دارد، بويژه در صورتى كه تأمين آنها مستلزم پرداخت مبلغى زياد باشد، جزء نفقه به شمار نمى‌رود. <ref>نجفی، جواهرالكلام، بی‌تا، ج31، ص335- 338؛ موسوی خمینی، تحريرالوسيلة، بی‌تا، ج2، ص316- 317.</ref> | * در اينكه هزينه درمان زوجه، جزء نفقه به شمار مى‌رود، اختلاف است. برخى قائل به تفصيل شده و گفته‌اند: داروهايى كه نياز به آنها متعارف است و در مداواى بيماری‌هاى جزئى و رايج به كار مى‌رود، جزء نفقه محسوب مىگردد؛ امّا داروهايى كه در بيماری‌هاى صعب‌العلاج و نامتعارف كاربرد دارد، بويژه در صورتى كه تأمين آنها مستلزم پرداخت مبلغى زياد باشد، جزء نفقه به شمار نمى‌رود. <ref>نجفی، جواهرالكلام، بی‌تا، ج31، ص335- 338؛ موسوی خمینی، تحريرالوسيلة، بی‌تا، ج2، ص316- 317.</ref> | ||
==موارد نفقه زوجه== | |||
تمام وسایلی که زن با توجه به درجه تمدن، محیط زندگی، وضع جسمی و روحی خود بدان نیازمند است. (اعم از خوراک، پوشاک، مسکن، خادم، دارو و...) و تشخیص اینکه کدام وسیله را باید از ارکان نفقه زوجه شمرد با عرف است و ملاک ثابتی ندارد.<ref>حسینی و بجنوردی، نفقه زوجه در فقه و حقوق با رویکردی بر نظریات امام خمینی(س)، 1388، ص 7</ref> | |||
==ویژگی‌های نفقه زن== | |||
نفقه زن در مقام مقایسه با نفقه خویشاوندان نسبی دارای مزایایی به شرح زیر است: | |||
# نفقه زن مقدم بر نفقه اقارب است. | |||
# زن می‌تواند نفقه زمان گذشته خود را مطالبه کند و برای وصول آن در دادگاه اقامه دعوی نماید. | |||
# نفقه زن مشروط به فقر یا تمکن مرد نیست. | |||
# نفقه زوجه یک تکلیف یک جانبه است و در حقوق ایران زن هیچ گاه مکلف به دادن نفقه شوهر خود نیست. | |||
# طلب زن بابت نفقه یك طلب ممتاز است و در صورت ورشکستگی یا فوت شوهر و عدم کفایت اموال او برای پرداخت دیون، بر سایر بدهی‌ها مقدم خواهد شد.<ref>حسینی و بجنوردی، نفقه زوجه در فقه و حقوق با رویکردی بر نظریات امام خمینی(س)، 1388، ص 9</ref> | |||
== ضمانت اجرای نفقه == | == ضمانت اجرای نفقه == | ||
در خصوص راه‌های دریافت نفقه‌ی [[زن]] از [[شوهر]]، در صورت خودداری شوهر از پرداخت آن، از دو طریق می‌شود اقدام کرد: | در خصوص راه‌های دریافت نفقه‌ی [[زن]] از [[شوهر]]، در صورت خودداری شوهر از پرداخت آن، از دو طریق می‌شود اقدام کرد: | ||
| خط ۷۵: | خط ۹۳: | ||
ب) دعوای حقوقی: [[زن]] می‌تواند در صورت استنکاف [[شوهر]] از پرداخت نفقه به محکمه رجوع کند. در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد.<ref>لطفی، حقوق خانواده، 1393ش، ج1، ص 260</ref> | ب) دعوای حقوقی: [[زن]] می‌تواند در صورت استنکاف [[شوهر]] از پرداخت نفقه به محکمه رجوع کند. در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد.<ref>لطفی، حقوق خانواده، 1393ش، ج1، ص 260</ref> | ||
==موارد سقوط نفقه زوجه== | |||
# نشوز: در لغت به معنای قیام کردن و در اصطلاح به زنی که تن به اطاعت همسرش ندهد. نشوز در اصطلاح حقوق و حکم آن: تکلیف مرد به دادن نفقه موکول به تمکین زن از اوست. چنانکه در ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی آمده است: هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود. | |||
# ارتداد: یکی دیگر از موارد سقوط نفقه زوجه ارتداد است و علما اتفاق دارند در صورتی که زوجه مسلمان مرتد شود نفقه‌اش ساقط می‌گردد. | |||
# فوت مرد: هرگاه زنی که شوهرش فوت کرده از شوهر خود حامله نباشد، فقها بالاتفاق معتقدند که نفقه در ایام عده بر ذمه زوج نیست. ولی در صورت حمل، بین فقها دو قول وجود دارد: الف) در ایام حمل نفقه زوجه از سهمیه جنین پرداخت می‌گردد. ب) به زوجه‌ای که حامله است و شوهرش وفات یافته، نفقه تعلق نمی‌گیرد. | |||
# طلاق بائن زنی که با طلاق بائن یا با فسخ نکاح میان او و شوهرش جدایی حاصل شده و ایام عده را می‌گذراند از آنجا که رابطه زوجیت او با شوهرش کاملاً قطع شده و حملی از وی نیز ندارد، لذا نفقه وی بر عهده شوهرش نمی‌باشد. <ref>حسینی و بجنوردی، نفقه زوجه در فقه و حقوق با رویکردی بر نظریات امام خمینی(س)، 1388، ص 8</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۸۳: | خط ۱۰۶: | ||
* جلالى‌زاده، جلال، مبادى و اصطلاحات علم فقه، تهران، احسان، چاپ اول،1387ش. | * جلالى‌زاده، جلال، مبادى و اصطلاحات علم فقه، تهران، احسان، چاپ اول،1387ش. | ||
* جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربية، بیروت، دارالعلم، للملایین، چاپ اول، 1376ق. | * جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربية، بیروت، دارالعلم، للملایین، چاپ اول، 1376ق. | ||
* راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، چاپ اول، | *حسینی، سید محمد و موسوی بجنوردی، سیده شهناز، نفقه زوجه در فقه و حقوق با رویکردی بر نظریات امام خمینی(س)، نشریه پژوهشنامه متین، تابستان ۱۳۸۸، شماره ۴۳. | ||
* راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، چاپ اول، 1412ق. | |||
* سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى (3جلد)،تهران، كومش، چاپ سوم، 1373ش. | * سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى (3جلد)،تهران، كومش، چاپ سوم، 1373ش. | ||
* شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، مکتبة المرتضویة، | * شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، مکتبة المرتضویة، 1387ق. | ||
* صادقی، محمد مهدی، «ارتباط نفقه و تمکین در قانون مدنی»، علمی تخصصی حقوقی دانشگاه اصفهان، بهار 1397ش. | * صادقی، محمد مهدی، «ارتباط نفقه و تمکین در قانون مدنی»، علمی تخصصی حقوقی دانشگاه اصفهان، بهار 1397ش. | ||
* صفایی، سیدحسین؛ امامی، اسدالله؛ مختصر حقوق خانواده، تهران، نشر میزان، چاپ چهاردهم، زمستان 1386ش. | * صفایی، سیدحسین؛ امامی، اسدالله؛ مختصر حقوق خانواده، تهران، نشر میزان، چاپ چهاردهم، زمستان 1386ش. | ||
| خط ۹۶: | خط ۱۲۰: | ||
[[رده: ویکی‌جنسیت]] | [[رده: ویکی‌جنسیت]] | ||
