پرش به محتوا

سقط جنین: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از ویکی‌جنسیت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
Mjamshidi (بحث | مشارکت‌ها)
۲٬۳۴۱ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
علیرضا محمددوست (بحث | مشارکت‌ها)
confirmed، مدیران
۲۸۸ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
 
(۳۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات جزوه
|تصویر=
|نام استاد= دکتر اسماعیل چراغی کوتیانی
|نام جزوه= مبانی و آثار فمینیسم
|مرکز آموزشی=جامعه الزهرا
|مقطع تحصیلی=سطح سه
|گرایش= مطالعات زنان}}


==[[سقط جنین]]==
'''سقط جنین'''؛ از بین بردن جنین به‌صورت عمدی و غیرعمدی.
برای تغییر نگرش افراد نسبت به [[سقط جنین]] یک اتفاق ساده کافی نبود بلکه این امر مستلزم ایجاد یک انقلاب در شیوه نگاه [[زن]] و [[مرد]] به امر [[ازدواج]]، تشکیل [[خانواده]] و [[رابطه جنسی]] بود. انقلاب‌ها همواره ساختارهایی را از میان می‌برند و ساختارهایی را بوجود می‌آورند. [[انقلاب جنسی]] نیز نشانه‌ها و فرصت‌های فراوانی را برای [[زنان]] به همراه داشت که آنها را از [[آزادی جنسی]] فعال بهره‌مند ساخت. رفته رفته از دیدگاهی که [[سقط جنین]] را فاجعه‌ای همراه با وقوع یک جرم می‌دانست، به دیدگاهی رسیده‌ایم که [[سقط جنین]] را به یک انتخاب ساده تبدیل نموده است. جداکردن [[رابطه جنسی]] از امر [[تولیدمثل]] یکی از مبارزات بزرگی است که جنبش [[فمینیسم]] آغاز کننده آن بود. مسأله حائز اهمیت این است که جدایی [[رابطه جنسی]] از [[تولیدمثل]] و هدف عمده آن که خلق حیات است، کاملا  نمی‌تواند تحقق یابد مگر آن که [[زنان]] آزادی [[سقط جنین]] را بدست آورند.
[[فمینیست‌های انگلستان]] و ایالات متحده آمریکا در این مورد جزء نخستین کسانی بودند که به حمایت از [[سقط جنین]] به پا خاستند. '''در سال ۱۹۶۷''' آزادی [[سقط جنین]] در انگلستان اعلام شد. ایالات متحده آمریکا در '''۱۹۷۳''' و '''فرانسه در ۱۹۷۵'''، '''ایتالیا در ۱۹۷۸''' این مشی را پذیرفتند. در طول دو دهه اخیر بسیاری از کشورهای اروپایی چه از نظر عملی و چه از نظر حقوقی حق [[سقط جنین]] را در مورد [[زنان]] پذیرفتند. <ref>(آندره میشل، [[جنبش زنان]] '''«فمینیسم»'''، ترجمه دکتر هما زنجانی زاده، نشر نیکا، مشهد ۱۳۸۳، صص ۱۱۹- ۱۱۸)</ref>


سقط جنین در طول تاریخ به روش‌های متفاوتی انجام می‌شده است. تا 1970م، سقط جنین، غیرقانونی بود. پس از سر برآوردن جنبش‌های فمینیستی، برخی از کشورها، سقط جنین حتی بدون دلایل پزشکی را برای مادر مجاز دانستند. سالانه حدود 40 تا 50 میلیون سقط جنین عمدی در جهان اتفاق می‌افتد.


===نظر الیزابت فاکس جنووس===
==مفهوم‌شناسی==
[[الیزابت فاکس جنووس]] در این رابطه خاطر نشان می‌کند: '''«[[رفتارهای جنسی]]»''' که در پرتو اصل فردگرایی معنا و مفهوم می‌یابد، در ابتدا قلمرویی محدود و مشخص داشت و بسیاری از تحلیل‌گران و حتی مردم عادی آن را موجّه می‌یافتند، اما به یکباره ابعاد نوینی پیدا کرد که در نهایت به فروپاشی '''«خانواده»''' و انحراف [[فمینیسم]] در راستای اهداف و اغراض [[مردانه]] منجر می‌شود. شاخص اصلی این بحث را موضوع حقوقی '''[[«سقط جنین»]]''' شکل می‌دهد. اثبات این حق از سوی [[فمینیست‌ها]] و پذیرش حقوقی آن توسط نهادهای رسمی و اجتماعی، فضای اجتماعی تازه‌ای را بوجود آورد که در آن به بهانه نفی سلطه [[مرد]] بر [[رفتار جنسی زن]]، عملاً امنیت و آرامش خاطر '''«[[زن]]»'''، '''«[[مرد]]»''' و بیشتر از همه '''«کودکان»'''، تضعیف شده و رو به نابودی گذارده است.
سقط جنین در لغت به‌معنای افتادن بچه کامل نشده از شکم مادر یا بچه‌ای که از شکم بیافتد<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%D8%B3%D9%82%D8%B7 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه سقط.]</ref> و در علم پزشکی به معنای خروج جنین از شکم مادر قبل از موعد زایمان است.<ref>[https://mojgankasiri.com/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%B3%D9%82%D8%B7-%D8%AC%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%82%D9%87-%D9%88-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86/ «واکاوی سقط‌ جنین از منظر فقه و قانون»، وبلاگ دکتر مژگان کثیری.]</ref> در اصطلاح فقهی افتادن جنین از رحم مادر قبل از کامل شدن را اجهاض می‌گویند.<ref>[https://lib.eshia.ir/23017/4/487 موسسه دائره‌المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج4، ص487، کتابخانه مدرسه فقاهت.]</ref> تولد پیش از موعد و زایمان جنین مرده سقط نیست. <ref>[http://developmentalbio.blogfa.com/post/11 «سقط جنین و تاریخچه آن»، پایگاه علمی زیست‌شناسی تکوینی.]</ref>
==تاریخچه==
سقط جنین در جوامع مختلف وجود داشته است و هر اقلیمی با توجه به شرایط خود برخوردها و قوانین متفاوتی را برای آن رقم‌ زده‌اند. سقط جنین خودخواسته در تاریخ ایران باستان، مصر و امپراتوری چین وجود داشته و با روش‌های متفاوتی مانند خوردن دارو، فشار شکمی، استفاده از ادوات تیز و روش‌های دیگر انجام می‌شده است.<ref>[http://developmentalbio.blogfa.com/post/11 «سقط جنین و تاریخچه آن»، پایگاه علمی زیست‌شناسی تکوینی.]</ref>


===مبارزه [[فمینیست‌ها]] در زمینه [[سقط جنین]]===
اولین قانون در مسئله سقط جنین مربوط به قوانین حمورابی در حدود 4500 سال پیش است. بر طبق قوانین حمورابی اگر شخصی به زن باردار یا جنین او آسیبی می‌رساند که موجب مرگ مادر می‌شد، مجازات فرد ضارب یا دختر او مرگ بود. در امپراتوری آشور و حمورابی، مادری که فرزند خود را سقط کرده بود به چهارمیخ کشیده ‌شده و پس از فوت هم خاک‌سپاری نمی‌شد؛ اما پدران حق داشتند فرزند ناخواسته خود را بکشند.<ref>[https://ijogi.mums.ac.ir/article_8442_60d50c0c269cb2893e72b214de80d47b.pdf اختری، «سقط جنین از ایران باستان تاایران امروز»، 1395ش، ص2.]</ref> مخالفت قانونی و آشکار با سقط جنین تا قرن 19م، ادامه داشت. پس از تحولات معرفتی، فلسفی و اجتماعی در جامعه قرن 19م، زمینه‌ها برای طرح مساله سقط ‌جنین مساعد شد.
مبارزه [[فمینیست‌ها]] در زمینه [[«سقط جنین»]] پیامدهای غیر قابل تصوری را هم برای [[زنان]] و هم اصل [[خانواده]] در پی داشته است. در عرصه سیاست از حق [[زن]] برای [[سقط جنین]] تحت عنوان '''«حق فردی»''' دفاع شده و از حيث اجتماعی نیز از این حق، تحت عنوان '''«حق برخورداری از آزادی در زندگی خصوصی»''' یاد شده است. پیامدهای این دو استدلال [[فمینیست‌ها]] مهم و در خور تأمل است. در مورد اول حق، [[زن]] می‌یابد تا خود را از مسئولیت '''(نگهداری)''' کودکان رها نماید. این استراتژی عملاً کودکان را از حمایت نهاد اجتماعی مهمی چون [[خانواده]] محروم می‌سازد. استدلال دوم نیز این‌گونه است که '''«زندگی مشترک»''' را به زندگی خصوصی [[زن]] و [[شوهر]] تقلیل می‌دهد. <ref>(الیزابت فاکس جنووس، '''«[[زنان]] و آینده [[خانواده]] (قسمت دوم)»'''، همان ، صص ۲۳۴-۲۳۳)</ref>  
 
در '''سال ۱۹۹۲''' دادگاه [[تنظیم خانواده]] [[ایالت پنسیلوانیای]] جنوب شرقی، منطق و استدلال '''«سازمان [[تنظیم خانواده]]»''' میسوری مبنی بر نفی کلیه حقوق [[پدر]] بر فرزند را توسعه و بسط داد. این دادگاه اعلام کرد که [[شوهر]] حق ندارد از [[همسر]] درخواست نماید، قبل از اجرای گزینه‌های خود '''(در مورد [[سقط جنین]])''' وی را از آنها مطلع نماید. به نظر این دادگاه، این برداشت که [[شوهر]] در [[بارداری]] [[همسر]] ذی‌نفع است منعکس کننده '''«برداشتی از [[خانواده]] می‌باشد که با برداشت رایج امروزی متفاوت است»'''. در دادگاه [[تنظیم خانواده]] ایالت مذکور اکثر قضات اظهار داشتند که نظرات آنها متأثر از پیش فرض‌های اجتماعی و اقتصادی جامعه است.
تغییر نگرش افراد نسبت به سقط‌ جنین، برآمده از یک انقلاب در شیوه نگاه زن و مرد به امر ازدواج، تشکیل خانواده و رابطه جنسی بود. انقلاب جنسی با تغییر در نگرش، باور و ارزش‌های جامعه، زنان را به آزادی جنسی فعال و بدون تعهد سوق داد و رفته‌رفته سقط جنین را نیز به یک انتخاب ساده تبدیل کرد. جنبش فمینیسم همچنین آغازگر جدایی رابطه جنسی از امر تولیدمثل  بود. در ۱۹۶۷م سقط جنین در انگلستان آزاد شد. ایالات‌متحده آمریکا در ۱۹۷۳م، فرانسه در ۱۹۷۵م و ایتالیا در ۱۹۷۸م این مشی را پذیرفتند. در طول دو دهه اخیر بسیاری از کشورهای اروپایی چه از نظر عملی و چه از نظر حقوقی حق سقط جنین را برای زنان پذیرفتند.<ref>میشل، جنبش زنان فمینیسم، 1381ش، ص118-119.</ref>
==آمار==
این قضات عنوان کردند که '''«[[زنان]] به داشتن آزادی عمل در [[مسائل جنسی]] و کاری‌شان خو گرفته‌اند و [[بارداری‌]]های ناخواسته نباید در توانایی آنها جهت حمایت از خود، خللی ایجاد نماید»'''. [[[[فمینیست‌]]ها]] در دفاع خود از [[سقط جنین]] به عنوان یک حق فردی معتقدند [[مسائل جنسی]] زنان یک موضوع کاملا فردی است. چنین دیدگاه‌های افراطی در مورد فردگرایی، مسئولیت [[خانوادگی]] و اجتماعی در قبال کودکان را تضعیف کرده و عملاً کودکان را به دارایی فردی که در اختیار افراد قرار دارد، تبدیل نموده است. <ref>( منبع پیشین، صص ۲۳۶-۲۳۶)</ref> موضع [[فمینیسم]] در طرفداری از [[سقط جنین]] جوشیده از تعهد این جنبش است. برای متقاعد نمودن جامعه نسبت به این که هیچ تفاوت مهمی میان دو [[جنس]] وجود ندارد. [[فمینیست‌ها]] از میان تمام مسائل اجتماعی احتمالاً بیش از هر چیز در قبال حمایت از حق [[سقط جنین]] گسترده، متحد هستند. [[زنان]]ی که خواهان مشارکت در جنبش [[فمینیسم]] هستند اما با [[سقط جنین]] مخالفت می‌کنند، به سادگی مورد بی‌مهری این جنبش قرار می‌گیرند، زیرا [[فمینیسم]] بر این باور است که '''«امکان ندارد کسی [[فمینیست]] باشد و در عین حال ضد [[سقط جنین]] هم باشد»'''. این که برخی [[فمینیست‌ها]] سرانجام شروع به نفی [[انقلاب جنسی]] کردند، نمی‌تواند این واقعیت را انکار کند که استقبال گرم اولیه [[فمینیسم]] از این انقلاب و تعهد به امکان‌پذیر ساختن هر میزان [[سقط جنینی]] که لازمه آن باشد، سبب پیشبرد اهداف [[فمینیسم]] گردید.<ref>(کارولین گراگليا، همان، ص ۱۰۲، به نقل از:
انواع سقط جنین
Maggie Gallagher, "The New Pro-Life Rebels", National Review 27 Februry 1987, pp. 37-38)
سقط جنین به دو نوع عمدی و غیرعمدی تقسیم می‌شود؛ سقط جنین عمدی به دو علت است:
</ref>
#درمانی: در پزشکی زمانی به سقط، درمان گفته می‌شود، که حفظ جنین برای مادر خطرناک باشد و به جهت نجات جان مادر و پیشگیری از آسیب‌های جسمی و روحی او انجام شود. امروزه وجود برخی از بیماری‌ها در جنین نیز می‌تواند مجوزی برای سقط درمانی باشد.
                                                                   
#سقط انتخابی: این سقط داوطلبانه و بنا به درخواست مادر بدون دلایل پزشکی به دست خود او یا توسط پزشک یا ماما انجام می‌شود.<ref>[http://developmentalbio.blogfa.com/post/11 «سقط جنین و تاریخچه آن»، پایگاه علمی زیست‌شناسی تکوینی.]</ref>
===دیدگاه‌های [[فمینیسم]] در مورد [[سقط جنین]]===
سقط جنین غیرعمدی از بین رفتن ناخواسته رویان یا جنین، از هفته بیستم تا بیست‌ودوم بارداری است. سقط غیرعمدی به جهات مختلفی مانند اختلالات کروموزومی، بیماری‌های عروقی، دیابت، مشکلات هورمونی، عفونت و اختلالات رحمی، تروما یا ضربه اتفاق می‌افتد.<ref>[http://developmentalbio.blogfa.com/post/11 «سقط جنین و تاریخچه آن»، پایگاه علمی زیست‌شناسی تکوینی.]</ref>
====دیدگاه موافقان====
 
سال‌هاست که [[فمینیست]]‌ها به دفاع از حق [[سقط جنین]] برخاسته‌اند زیرا از نظر آنها می‌بایست میان قابلیت طبیعی بچه‌دار شدن و نقش اجتماعی [[مادر]] تفکیک قائل شد و این دو لزوماً نباید با یکدیگر ملازمه داشته باشند. <ref>(پاملا آبوت و کلر والاس، همان ، ص ۱۳۱)</ref> در سال‌های اولیه [[فمینیسم]] «موج دوم» اندیشه غالب بر شیوه‌های ممکن کنترل یافتن [[زنان]] بر تن خود و کاستن از سنگینی بار تولیدمثل با توسل به جلوگیری از [[بارداری]] و [[سقط جنین]] متمرکز بود. مبارزات اولیه بر سر بوجود آمدن امکان دسترسی به روش‌های مطمئن [[سقط جنین]] برای همه [[زنان]] و در نتیجه '''«دادن اختیار بچه‌دار نشدن»''' صورت می‌گرفت و به این ترتیب توجه کمی به خود فراگردهای [[بارداری]]، زایش، شرایط و حالات [[مادری]] معطوف شد. <ref>(جین فريد من، همان، ، ص ۱۱۳)</ref>
سقط جنین در جهان به جهت آمیختگی با موضوعات اخلاقی، مذهبی، قانونی، فرهنگی، خانوادگی، اجتماعی و جنسی بیشتر پنهان و زیرزمینی انجام می‌شود و عملاً امکان ارائه آمار رسمی حتی در کشورهایی که سقط جنین قانونی است وجود ندارد.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/14000228000243/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%82%D8%B7-%D8%AC%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%82%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA آمار سقط جنین در ایران و جهان چقدر است؟»، خبرگزاری فارس.]</ref> هم‌اکنون در 58 کشور از 193 کشور عضو سازمان ملل سقط جنین قانونی است.
'''بر اساس نظر موافقان [[سقط جنين]] اولا:''' شواهدی وجود ندارد که نشان دهد [[سقط جنین]] آسیب‌زاتر از تولد یک بچه است. '''ثانيا:''' هر [[زن]] به طور شخصی بهترین قاضی برای تصمیم‌گیری در مورد خویش است. موافقان [[سقط جنین]] با طرح این مسأله که غیرقانونی کردن آن منجر به حذف آن نمی‌شود، یادآور می‌شوند که هر سال حدود ۲۰ میلیون [[زن]] در کشورهایی که [[سقط جنین]] در آنجا غیرقانونی می‌باشد، به این کار مبادرت می‌ورزند و نرخ‌های [[سقط جنین]] در این کشورها، اغلب در مقایسه با جوامعی که در آنها [[سقط جنین]] قانونی است، بالاتر می‌باشد. از این رو غیرقانونی کردن [[سقط جنین]] به معنای آن است که بسیاری از [[زنان]] به ویژه آنهایی که درآمدشان پایین است، [[سقط‌]]های ناسالم و مخفیانه داشته باشند. <ref>( اسماعيل بلالی (ترجمه و تدوین)، '''«[[زنان و پیامدهای سقط جنین]]»'''، کتاب زنان، شماره ۲۲، زمستان ۱۳۸۲، صص۱۵۵-۱۵۴به نقل از:
 
Abortion, online at: www.Choiccusal.org)</ref>
آمار ارائه ‌شده توسط سازمان بهداشت جهانی سالانه حدود40 تا 50 میلیون سقط جنین در جهان را روایت می‌کند. کشور روسیه با بیشترین میزان سقط 53،3  درصد رتبه اول، کوبا با 24،8درصد، قزاقستان با 35 درصد، گرجستان با 19.1 درصد و رومانی با 21.3 درصد، آمریکا با 22 درصد، بعد از روسیه بیشترین آمار سقط را دارا هستند. این در حالی است که سوگند پزشکی یونان باستان، پزشکان اروپایی را از انجام سقط جنین منع می‌کند.<ref>[https://www.isna.ir/news/99061813901/%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%82%D8%B7-%D8%AC%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA «بالاترین میزان سقط جنین در جهان برای کجاست؟»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>
                                                         
 
دلیل دیگر طرفداران [[سقط جنین]]، جلوگیری از آسیب‌پذیری‌های طولانی مدت، بر اثر پذیرش فرزند ناخواسته است. از لحاظ روانی [[سقط جنین]]، جلوگیری از آسیب‌پذیری‌های طولانی مدت، بر اثر پذیرش فرزند ناخواسته است. از لحاظ روانی [[سقط جنین]] بهتر از رهاکردن فرزند برای فرزندخواندگی یا بزرگ کردن بچه‌ای که آمادگی برای مراقبت از وی وجود ندارد، می‌باشد. بر طبق این دیدگاه، [[سقط جنین]] برای یک [[زن]] حتی سالم‌تر از تولد یک بچه است و آسیب‌های بلندمدت برای بدن یک [[زن]] به ندرت اتفاق می افتد.<ref>(منبع پیشین، ص۱۵۵. به نقل از:
آمار سقط جنین در ایران با توجه به قانونی نبودن آن، بین 350 تا530 هزار سقط در سال است. از این تعداد حدود 10 تا 12 درصد سقط به‌صورت قانونی و با مجوز پزشکی قانونی انجام می‌شود.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1768541/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%82%D8%B7-%D8%AC%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C-%D9%88-% «آمار سقط جنین در کشور؛چند درصد قانونی و نامشروع است؟«، خبرآنلاین.]</ref>
Elhage, Alysse Michelle and Douglas Edgars, The After Effects of Abortion. Online at: North Carolina family council.)</ref>                                
 
یکی از دلایل اصلی موافقان [[سقط جنین]] این است که «[[زن]] حق کنترل بدن خود را دارد» و در این راستا برخی از مدافعان عقیده دارند که '''«اشغال»''' [[رحم مادر]] به وسیله [[جنین]]، نوعی «توسل به زور» در مورد [[مادر]] است و هیچ [[جنسیت]]ی «حق بست نشینی» در آنجا را ندارد.<ref>( ویلیام گاردنر، همان، ص۲۷۱. به نقل از:
==رویکردها==
Alan Borovoy, When Freedoms Collide, Toronto, Lester & Orpen Dennys, 1988, p255) 
سقط جنین از رویکردهای مختلفی چون حقوقی، اخلاقی، فلسفی و الهیاتی با دوگونه استدلال جنین‌محور و مادرمحور مورد بررسی قرار گرفته است.<ref>آل‌بویه، سقط جنین از منظر اخلاقی1398ش، ص3.</ref>
</ref>
                                                                             
[[فمینیست]]‌ها [[سقط جنین]] را حق خود و خاتمه دادن به [[حاملگی]] یا پایان دادن وابستگی جسمانی [[جنین]] به [[مادر]] می‌دانند.<ref>( محمد نوذری فردوسیه، «[[سقط جنین در حقوق اسلامی و فمینیسم]]»، [[کتاب زنان]]، شماره ۲۸، تابستان ۱۳۸۴، ص ۴۸. به نقل از:
Tom Beauchamp.Leroy Walters, Contemporary Issues in Bioethics,  Wards Worth, 1999, p. 239)</ref>                                                                         
طرفداران نظریه آزادی مطلق [[سقط جنین]] معتقدند؛ کلیه محدودیت‌ها نسبت به [[سقط جنین]] باید لغو گردد و خواستار آزادی بی‌قید و شرط آن هستند و برای توجیه و اثبات نظریه خود به حق انتخاب زنان تمسک می‌کنند. هیچ فردی حتی جامعه حق تحمیل ادامه [[بارداری]] به [[زن]] را ندارد. طرفداران آزادی [[سقط جنین]] در این رابطه تا بدانجا پیش رفته‌اند که به رسمیت نشناختن این حق برای [[زن]] را رد انسانیت وی قلمداد کرده‌اند. [[«تامسون»]] یکی از [[فمینیست‌های معاصر]]، معتقد است اگر چه [[جنین]] حق حیات دارد، اما جامعه نمی‌تواند [[زن باردار]] را مجبور کند تا بر خلاف میل خود به [[جنین]] متصل بماند و به مدت نه ماه بدنش را به عنوان محفظه پرورش [[جنین]] به کار برد. <ref>(منبع پیشین، ص۶۴. به نقل از:
Helga Kuhse, Petter Singer, A Companion to Bioethics, Blackwell,  1989, pp. 39, 42.)</ref>                                                                                              
از نظر طرفداران [[سقط جنین]]، کسانی که اقدام به این عمل می‌کنند، علاوه بر اینکه از حيث جسمانی دچار عوارض جدی نمی‌شوند، از حیث روحی و روانی نیز با آسیب‌های جدی روبرو نمی‌باشند، زیرا شواهد علمی وجود ندارد که نشان دهد [[زنان]]ی که [[سقط جنین]] داشته‌اند از اثرات درازمدت روانی آن رنج می‌برند. [[«استایگر»]]
<ref>(Staiger)</ref> و [[«لوین»]] <ref>(Levin)</ref> در این رابطه معتقدند، دسترسی به [[سقط جنین]] خط مشی بیمه‌کننده است که از [[زنان]] در قبال [[بارداری‌]]های ناخواسته حمایت می‌کند و مبنای استدلال آنها این است که تصمیم در مورد [[بارداری]] حاصل یک پروسه انتخاب عقلانی است که در آن کنش‌های [[زنان]] تحت تأثیر هزینه‌ها و منافع مورد انتظار و انتخاب‌هایی است که آن‌ها انجام می‌دهند.<ref>(اسماعيل بلالی، همان، ص ۱۵۶.به نقل از:
Philip Levin and Douglas Staiger, Abortion as insurance. Notional Bureau of Economic Research, February 2002)</ref>                                         
اکثر [[فمینیست]]‌ها به شیوه‌های تأثیرگذاری ظرفیت جسمانی [[زنان]] برای بچه‌دار شدن بر موقعیت اجتماعی آنان اشاره کرده‌اند و حتی برخی از جمله [[شولاميث فایرستون]] همین ظرفیت زیست‌شناختی برای [[تولیدمثل]] را کلید سرکوب [[زنان]] می‌دانند.<ref>(جین فریدمن، همان، ص ۳۷)</ref>


===سقط جنین از منظر ادیان===
مباحث مربوط به سقط جنین در ادیان توحیدی، ذیل مفهوم حق حیات بررسی می‌شود. ادیان توحیدی مانند مسیحیت، یهودیت و اسلام برای حق حیات جایگاه ویژه‌ای قائل هستند.


====دیدگاه مخالفان====
در آیین یهود، یکی از ده فرمان، تأکید بر حفظ حیات انسانی و پرهیز از قتل است. در تورات، سقط جنین هنگام نزاع، موجب غرامت دانسته شده است.<ref>کتاب مقدس، خروج، باب 22، آیه 21-25.</ref> همچنین در ترجمه سبعینیه کتاب مقدس آمده است که اگر به جنین آسیب دیگری برسد مقصر قصاص می‌شود. بر این اساس جنینی که کامل شده است اگر ساقط شود، مجازات قصاص و برای جنینی که کامل نشده مجازات مالی تعیین می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/20160530143456-9442-92.pdf احسانی مطلق و مفتاح، «حق حیات در ادیان توحیدی»، 1394ش، ص128.]</ref> تفسیر پذیرفته شده از آیات متفاوت عهد عتیق نزد یهودیان امروز این است که سقط جنین اگرچه ممنوع است، اما قتل عمد نیست. اگر جنین حق حیات مادر را به خطر بیندازد سقط جنین مجاز دانسته شده است. عده دیگری از دانشمندان یهودی علاوه بر خطر جانی برای مادر بیماری‌های ژنتیکی را نیز مجوز سقط می‌دانند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/20160530143456-9442-92.pdf احسانی مطلق و مفتاح، «حق حیات در ادیان توحیدی»، 1394ش، ص128-130.]</ref>
مخالفان [[سقط جنین]] در رد نظر موافقان مبنی بر اینکه '''«[[زن]] حق کنترل بدن خود را دارد»'''، خاطر نشان می‌کنند که بیشتر اعمال و رفتارهای انسان پیامدهایی دارد که ناگزیر باید آنرا بپذیرد و سخن گفتن از '''«تسلط»''' بر جسم خود، وقتی که در واقع همه انسان‌ها تقریباً در طول زندگی خود تحت تسلط بیولوژی و فیزیولوژی خود هستند، امر ظاهرانگارانه است. میل به داشتن اختیار مطلق قانونی و جسمی بر حیات کودک به صورت راه‌حلی برای غفلت از خویشتن‌داری، استدلال ضعیفی برای [[سقط جنین]] است. [[یان جنتلز]] در مقام مخالفت با [[سقط جنین]] ابراز می‌کند که امروز در قلب نظام حقوقی بسیاری از کشورها، آنجا که پای کودک متولد نشده به میان می‌آید، تضاد شگفت‌آوری وجود دارد، او توضیح می‌دهد که به طور مثال کودکان متولد نشده در کانادا حق [[ارث]] دارند. همچنین اگر شخص سومی به او در [[رحم مادر]] صدمه بزند، می‌توانند شکایت کنند. به طور مثال، اگر راننده‌ای به [[مادر]] بزند و [[جنین]] صدمه ببیند. کودکان حتی می‌توانند [[مادر]] یا شخص ثالثی را به جرم آزار و اذیت یا غفلت از آنها در [[رحم]] محاکمه کنند. به طور مثال؛ کودکی که با نقص عضو به دنیا می‌آید می‌تواند از مادر به سبب استفاده از دارو هنگام [[بارداری]] شکایت کند.


در واقع حمایت از چنین قوانینی در حال رشد است، نه تضعیف؛ اما یگانه حقی که از آن حمایت نمی‌شود، حق کشته نشدن است. تعارض و تناقض اصلی قوانین موجود این است که مادر نمی‌تواند از کودک متولد شده خود غفلت یا با او بدرفتاری کند؛ اما با این حال می‌تواند به طور قانونی او را بکشد. <ref>(ویلیام گاردنر، همان، صص ۲۷۴-۲۷۳. به نقل از :
در آیین مسیحیت حکم معینی درباره سقط جنین یافت نمی‌شود؛ اما داوری‌های اخلاقی مختلفی درباره سقط جنین که برخاسته از وضعیت و شأن اخلاقی جنین است وجود دارد. کلیسای کاتولیک رم، جنین را انسان کامل و برخوردار از تمام حقوق انسان می‌داند؛ لذا مبادرت به سقط جنین و مشارکت در آن گناهی بزرگ و دارای مجازات است. در میان فرقه‌های دیگر برخی، از دیدگاه کاتولیک‌ها دفاع و از قانون‌گذاری علیه سقط جنین دفاع می‌کنند و برخی، زنان را از لحاظ قانونی و اخلاقی در انجام سقط جنین آزاد می‌دانند. گروهی دیگر، سقط جنین را از نظر اخلاقی مجاز و از باب دفع افسد به فاسد دانسته‌اند. این دیدگاه بسته به میزان اهمیت حقوق جنین متفاوت است.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/20160530143456-9442-92.pdf احسانی مطلق و مفتاح، «حق حیات در ادیان توحیدی»، 1394ش، ص130-133.]</ref>
lan Gentles, "The Unborn Children in Civil and Criminal Law", in Gentles, ed., A Time to Chose Life, pp. 147, 152)</ref>                                      
مخالفان [[سقط جنین]] با رد نظریه امنیت [[زنان]] در پی [[سقط جنین]]، به آثار و تبعات منفی جسمانی و روانی و اجتماعی آن اشاره می‌کنند و در جهت حفظ و حمایت از حقوق [[زنان]] مخالفت‌های گسترده‌ای را با قانونی شدن [[سقط جنین]] به عمل آورده‌اند. در خصوص عوارض جسمانی خاطرنشان کرده‌اند که عوارض آنی [[سقط جنین]] قابل علاج است ولی عوارض عمده آن غالباً به خطرات دراز مدت و با ماهیتی جدی‌تر منجر می‌شوند.
در اسلام درباره مسئله سقط جنین [[سقط جنین‌‌ از منظر قرآن و روایات|آیات]] متفاوتی مورد استناد قرارگرفته است.<ref>سوره مائده، آیه 32؛ سوره انعام، آیه151.</ref> آیاتی که به‌طورکلی به مسئله حرمت قتل پرداخته‌اند، آیاتی که کشتن اولاد را حرام اعلام می‌کنند و آیاتی که شامل مسئله سقط جنین می‌شوند. علاوه بر این، روایات فراوانی هم در مسئله سقط جنین وجود دارد. از نظر مشهور فقهای شیعه، سقط جنین مطلقاً حرام است و تفاوتی در جنین سالم، ناقص‌الخلقه، جنینی که حاصل ازدواج شرعی یا رابطه نامشروع باشد، وجود ندارد. همچنین تفاوتی در سن حاملگی؛ قبل یا بعد از چهار ماه، وجود ندارد.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/20160530143456-9442-92.pdf احسانی مطلق و مفتاح، «حق حیات در ادیان توحیدی»، 1394ش، ص134-133.]</ref> 
===سقط جنین از منظر فمینیسم===
سال‌هاست که بسیاری از فمینیست‌ها به دفاع از حق سقط جنین برخاسته‌اند و از نظر آن‌ها می‌بایست میان قابلیت طبیعی بچه‌دار شدن و نقش اجتماعی مادر تفکیک قائل شد و این دو با یکدیگر ملازمه ندارند.  در موج دوم فمینیسم، اندیشه غالب بر شیوه‌های ممکن کنترل‌یافتن زنان بر تن خود و کاستن از سنگینی بار تولیدمثل با توسل به جلوگیری از بارداری و سقط جنین متمرکز بود. مبارزات اولیه بر سر به وجود آمدن امکان دسترسی به روش‌های مطمئن سقط جنین برای همه زنان و اختیار بچه‌دار نشدن صورت می‌گرفت و به‌این‌ترتیب توجه کمی به خود فراگردهای بارداری، زایش، شرایط و حالات مادری معطوف شد.<ref>فریدمن، فمینیسم، 1390ش، ص113.</ref>
از منظر موافقان سقط جنین، هیچ شاهد تجربی نشان نمی‌دهد که آسیب سقط جنین بیش از زایمان است؛ از طرفی زنان به جهت مالکیت بر جسم خویش و آگاهی بیشتر نسبت به خود بهتر می‌توانند در مساله سقط جنین داوری کرده و راه صحیح را انتخاب کنند. آنها همچنین مطرح می‌کنند هر ساله در کشورهایی که سقط جنین در آنها غیر قانونی است 20 میلیون سقط جنین اتفاق می‌افتد، غیرقانونی کردن آن نه تنها آمار را کاهش نداده است بلکه موجب شده زنان، به‌ویژه زنان طبقه کم‌درآمد به سقط‌های غیربهداشتی و مخفیانه روی بیاورند. <ref>[https://ensani.ir/fa/article/91052/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%82%D8%B7-%D8%AC%D9%86%DB%8C%D9%86 بلالی، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، 1382ش، ص154-155. .]</ref>


به طور مثال در خصوص ارتباط [[سقط جنین]] و سرطان شواهدی ذکر شده است، به طوری که اگر رابطه مستقیم میان [[سرطان سینه]] و [[سقط جنین]] مورد تردید باشد، دست کم به عنوان یکی از عوامل مؤثر مورد قبول می‌باشد و در خصوص ارتباط [[سقط جنین]] و مرگ نیز شواهدی وجود دارد. مروری بر مطالعات انجام شده در مجله آمریکایی '''«بیماری‌شناسی [[زایمان]]»'''<ref>(Obsteric Gyonecology. )</ref> نشان می‌دهد که احتمال ابتلای این [[زنان]] به [[سقط جنین]] غیرارادی در تولدهای بعدی ۷/۱ برابر بیشتر است.<ref>(اسماعيل بلالی، همان، صص ۱۵۸-۱۵۷. به نقل از:
مخالفان سقط جنین بر این باورند که میل به داشتن اختیار مطلق قانونی و جسمی بر حیات کودک، استدلال ضعیفی برای سقط جنین است. یان جنتلز در مقام مخالفت با سقط جنین ابراز می‌کند که امروز در قلب نظام حقوقی بسیاری از کشورها، آنجا که پای کودک متولد نشده به میان می‌آید، تضاد شگفت‌آوری وجود دارد، او توضیح می‌دهد که به‌طور مثال کودکان متولد نشده در کانادا حق ارث دارند. همچنین اگر شخص سومی به او در رحم مادر صدمه بزند، می‌توانند شکایت کنند. به‌طور مثال، اگر راننده‌ای به مادر بزند و جنین صدمه ببیند. کودکان حتی می‌توانند مادر یا شخص ثالثی را به جرم آزار و اذیت یا غفلت از آن‌ها در رحم محاکمه کنند. به‌طور مثال؛ کودکی که با نقص عضو به دنیا می‌آید می‌تواند از مادر به سبب استفاده از دارو هنگام بارداری شکایت کند. با وجود این، یگانه حقی که از آن حمایت نمی‌شود، حق کشته نشدن است. تعارض و تناقض اصلی قوانین موجود این است که مادر نمی‌تواند از کودک متولدشده خود غفلت یا با او بدرفتاری کند؛ اما بااین‌حال می‌تواند به‌طور قانونی او را بکشد.<ref>گارد نر، جنگ علیه خانواده، 1396ش، ص156.</ref>
Elhage, Alysse Michelle and Douglas Edgars, The After Effects of Abortion online at: Nortth Carolina family policy council)</ref>                       
روی آوردن به مواد مخدر و الکل از دیگر پیامدهای [[سقط جنین]] است. تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال استفاده از مواد مخدر و الکل به عنوان ابزاری برای بی‌اثر کردن احساسات منفی بعد از [[سقط]] در [[زنان]]ی که چنین عملی کرده‌اند، بیشتر از سایر [[زنان]] است. <ref>( منبع پیشین، همان، ص۱۶۲، نقل از: .Ibid)</ref> [[دکتر ترازبورک]] <ref>(Theresa Burke)</ref>


متخصص روان‌درمانی در کتاب خودش تحت عنوان '''«اندوه ممنوع»'''  <ref>(Forbidden Grief.)</ref>خاطرنشان می‌کند، [[سقط جنین]] با سه مسأله مهم به جهت لطمه به سلامت روانی و عاطفی یک [[زن]] مواجه است که عبارتند از: [[مسائل جنسی]]، مسائل اخلاقی و هویت [[مادرانه]]. [[زن]]ی که [[سقط جنین]] می‌کند، با این عمل خویش اخلاق را زیر پا له می‌کند، زیرا موجب سلب حیات از شخص دیگری شده است، علاوه بر آن هویت [[مادرانه]] خویش را هم زیر سوال می‌برد، زیرا موجب مرگ فرزند خود شده است. به عقیده مخالفان [[سقط جنین]]، استدلال‌ها و شواهد طرفداران در مقایسه با آثار بسیار منفی آن اندک و محدود است. با این وجود، همه شواهد مبنی بر ضرر و زیان‌های ناشی از [[سقط جنین]] این امر هنوز به عنوان '''«[[حق زن]]»''' مورد دفاع قرار می‌گیرد، زیرا نمادی از حق [[زنان]] برای کنترل بدن خودشان در نظر گرفته می‌شود. <ref>(منبع پیشین، صص ۱۶۵-۱۶۳، به نقل از:                                                                                                                                                :Abortion and feminization of poverty. Online at
طیف مخالف سقط‌ جنین مساله تامین امنیت روانی برای زنان در سایه قانونی‌شدن سقط جنین را رد می‌‌کنند و باور دارند که عوارض کوتاه‌مدت سقط جنین اگرچه قابل علاج است، اما در بلندمدت، غالباً زنان درگیر عوارض جدی‌تر می‌شوند. به‌طور مثال در برخی تحقیقات پزشکی سقط جنین به‌عنوان یکی از عوامل موثر در ابتلای زنان به سرطان سینه معرفی شده است. همچنین احتمال ابتلای این زنان به سقط جنین غیرارادی در تولدهای بعدی، ۷/۱ برابر بیشتر است<ref>[https://ensani.ir/fa/article/91052/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%82%D8%B7-%D8%AC%D9%86%DB%8C%D9%86 بلالی، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، 1382ش، ص158-157.]</ref> و مادرانی که تجربه سقط جنین داشته‌اند بیشتر از سایر مادران به مصرف الکل و مواد مخدر به جهت تسکین عوارض ناشی از سقط جنین روی می‌آورند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/91052/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%82%D8%B7-%D8%AC%D9%86%DB%8C%D9%86 بلالی،  «زنان و پیامدهای سقط جنین»، 1382ش، ص162.]</ref>
http://nichole.simonweb.com/afterabortion/povery.html.)</ref>  
==نقش زنان و مردان در سقط جنین==
'''جزوه کلاسی: دکتر اسماعیل چراغی کوتیانی'''
نقش زنان و مردان به‌عنوان پدر و مادر یا شریک جنسی در تشویق، ترغیب و نهی از سقط جنین متفاوت است؛ اما عموماً ردپای این مسئله در بارداری ناخواسته جست‌وجو می‌شود. همچنین در بررسی دلایل سقط جنین عمدی به موارد زیر توجه شده است:
[[رده: طرح درس]]
#ناتوانی از پرداخت هزینه کودک؛
[[رده: سرفصل‌ها]]
#نداشتن ثبات اقتصادی؛
[[رده:مراکز حوزوی]]
#ادامه تحصیل؛
[[رده: سطح سه]]
#اختلافات زناشویی؛
[[رده:مبانی و آثار فمینیسم ۱]]
#عدم حمایت از طرف پدر؛
[[رده:دانش]]
#از بین رفتن موقعیت به‌‌دلیل بارداری؛
[[رده:سقط جنین]]
#تعدد فرزندان؛
از سوی زنان دلایل دیگری مانند ضرر داشتن حاملگی برای سلامت جسمی، روحی و اجتماعی ذکر شده است. <ref>[https://journals.sbmu.ac.ir/jrrh/article/view/13416/11261 عبدالجباری و دیگران، «بررسی عوامل موثر در تصمیم‌گیری زنان برای سقط عمدی جنین و نگرش اعتقادی و شرعی آنان در این‌باره»، 1395ش، ص47.]</ref> [[فرزندخواهی زن|فرزندخواهی]]، حقی است که زن نسبت به آن تمایل فطری دارد و بیشتر زنان ایرانی به تشویق و تحریک همسران خود به عمل سقط جنین ترغیب شده‌اند.<ref>[https://journals.sbmu.ac.ir/jrrh/article/view/13416/11261 عبدالجباری و دیگران، «بررسی عوامل موثر در تصمیم‌گیری زنان برای سقط عمدی جنین و نگرش اعتقادی و شرعی آنان در این‌باره»، 1395ش، ص50.]</ref>
 
==سقط جنین در قوانین ایران==
قبل از انقلاب اسلامی ایران، قانون سقط جنین، سال 1355ش تصویب و اجرا ‌شد. در ماده 17 نظام‌نامه پزشکی، شرایط انجام سقط جنین که با مجوز قانون صورت می‌گرفت نوشته شده بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، قانون مجازات سابق لغو شد و قانون مجازات اسلامی بخش دیات، مصوب سال 1361ش جایگزین آن شد. قانون مجازات اسلامی با بررسی تمام فرض‌های ممکن سقط جنین، صور مختلف تعلق یا عدم تعلق دیه را شرح داده است.  ماده 716 قانون مجازات اسلامی مقدار دیه سقط جنین متناسب با مراحل رشد جنین را به شرح ذیل تعیین کرده است:
*نطفه‌ای که در رحم مستقر شده است، دوصدم دیه کامل؛
*علقه که در آن جنین به‌صورت خون بسته در می‌آید، چهارصدم دیه کامل؛
*مضغه که در آن جنین به‌صورت توده گوشتی در می‌آید، شش‌صدم دیه کامل؛
*عظام که در آن جنین به‌صورت استخوان درآمده، لکن هنوز گوشت روییده نشده است، هشت‌صدم دیه کامل؛
*جنینی که گوشت و استخوان‌بندی آن تمام ‌شده ولی روح در آن دمیده نشده است، یک‌دهم دیه کامل؛
*دیه جنینی که روح در آن دمیده شده است اگر پسر باشد، دیه کامل و اگر دختر باشد نصف آن و اگر مشتبه باشد، سه‌چهارم دیه کامل؛
همچنین بر اساس ماده 717 قانون مجازات اسلامی، هرگاه در اثر جنایت وارد بر مادر، جنین از بین برود، علاوه بر دیه یا ارش جنایت بر مادر، دیه جنین نیز در هر مرحله‌ای از رشد که باشد پرداخت می‌شود. اگر سقط، عمداً توسط مادر انجام شود، دیه جنین در هر مرحله‌ای، حسب مورد توسط مرتکب یا عاقله او پرداخت می‌شود. البته سقط جنین به‌منظور حفظ نفس مادر، موجب دیه نمی‌‌شود. همچنین در مواردی که مادر دو جنین یا بیشتر داشته باشد سقط هر یک از آن‌ها دیه جداگانه دارد.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/845048%7C%C2%AB%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86 «قانون مجازات اسلامی»، وب سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.]</ref>
==قانون سقط درمانی==
سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تائید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به‌علت عقب‌افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد قبل از ولوج روح (چهار ماه) با رضایت زن مجاز است و مجازات و مسئولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97756 .«قانون سقط درمانی»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.]</ref> هرچند در موارد فراوانی، مخالفت با هشدارهای پزشک معالج و نگه داشتن جنین توسط مادر، حاکی از تشخیص غلط پزشک یا عدم صداقت وی بوده و  به خلاف نظر متخصصین، فرزند، سالم متولد شده است.
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
*آل‌بویه، علیرضا، سقط جنین از منظر اخلاقی، تهران، سمت، 1398ش.
*ابوت، پاملا و کلروالاس، جامعه‌شناسی زنان، مترجم: منیره نجم عراقی، تهران، نی، 1395ش.
*احسانی مطلق، محمدرضا و مفتاح، احمدرضا، «حق حیات در ادیان توحیدی»، نشریه الهیات تطبیقی، سال ششم، شماره 14، 1394ش.
*اختری، الهام، «سقط جنین از ایران باستان تا ایران امروز»، مجله زنان مامائی و نازائی ایران، دوره نوزدهم، شماره 40، 1395ش.
*«بالاترین نرخ سقط جنین در جهان مربوط به کدام کشور است؟»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 14 شهریور 1399ش.
*بلالی، اسماعیل، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره 22، 1382ش.
*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.
*«سقط جنین و تاریخچه آن»، پایگاه علمی زیست‌شناسی تکوینی، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.
*عبدالجباری، مرتضی و دیگران، «بررسی عوامل موثر در تصمیم‌گیری زنان برای سقط عمدی جنین و نگرش اعتقادی و شرعی آنان در این‌باره»، مجله پژوهش در دین و سلامت، دوره 2، شماره 4، 1395ش.
*فریدمن، جین، فمینیسم، مترجم: فیروزه مهاجر، تهران، آشتیان، 1390ش.
*فلاح‌نژاد، فاطمه، «بررسی تطبیقی سقط جنین در قانون مجازات ایران و قانون مجازات روسیه»، پژوهش‌نامه زنان، دوره 4، شماره 8، 1392ش.
*«قانون سقط درمانی»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.
*«قانون مجازات اسلامی»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.
*کتاب مقدس، ترجمه فاضل‌خان همدانی، تهران، اساطیر، 1388ش.
*گارد نر، ویلیام، جنگ علیه خانواده، مترجم: معصومه محمدی، قم، پژوهشکده زن و خانواده، 1396ش.
*موسسه دائره‌المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.
*میشل، آندره، جنبش زنان فمینیسم، ترجمه: دکتر هما زنجانی‌زاده، مشهد، نیکا، ۱۳۸۳ش.
*«واکاوی سقط جنین از منظر فقه و قانون»، وبلاگ دکتر مژگان کثیری، تاریخ درج مطلب: 7 می 2022م.
[[رده:ویکی‌جنسیت]]
[[رده:مسائل و آسیب‌های اجتماعی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ دی ۱۴۰۳، ساعت ۰۰:۴۵

سقط جنین؛ از بین بردن جنین به‌صورت عمدی و غیرعمدی.

سقط جنین در طول تاریخ به روش‌های متفاوتی انجام می‌شده است. تا 1970م، سقط جنین، غیرقانونی بود. پس از سر برآوردن جنبش‌های فمینیستی، برخی از کشورها، سقط جنین حتی بدون دلایل پزشکی را برای مادر مجاز دانستند. سالانه حدود 40 تا 50 میلیون سقط جنین عمدی در جهان اتفاق می‌افتد.

مفهوم‌شناسی

سقط جنین در لغت به‌معنای افتادن بچه کامل نشده از شکم مادر یا بچه‌ای که از شکم بیافتد[۱] و در علم پزشکی به معنای خروج جنین از شکم مادر قبل از موعد زایمان است.[۲] در اصطلاح فقهی افتادن جنین از رحم مادر قبل از کامل شدن را اجهاض می‌گویند.[۳] تولد پیش از موعد و زایمان جنین مرده سقط نیست. [۴]

تاریخچه

سقط جنین در جوامع مختلف وجود داشته است و هر اقلیمی با توجه به شرایط خود برخوردها و قوانین متفاوتی را برای آن رقم‌ زده‌اند. سقط جنین خودخواسته در تاریخ ایران باستان، مصر و امپراتوری چین وجود داشته و با روش‌های متفاوتی مانند خوردن دارو، فشار شکمی، استفاده از ادوات تیز و روش‌های دیگر انجام می‌شده است.[۵]

اولین قانون در مسئله سقط جنین مربوط به قوانین حمورابی در حدود 4500 سال پیش است. بر طبق قوانین حمورابی اگر شخصی به زن باردار یا جنین او آسیبی می‌رساند که موجب مرگ مادر می‌شد، مجازات فرد ضارب یا دختر او مرگ بود. در امپراتوری آشور و حمورابی، مادری که فرزند خود را سقط کرده بود به چهارمیخ کشیده ‌شده و پس از فوت هم خاک‌سپاری نمی‌شد؛ اما پدران حق داشتند فرزند ناخواسته خود را بکشند.[۶] مخالفت قانونی و آشکار با سقط جنین تا قرن 19م، ادامه داشت. پس از تحولات معرفتی، فلسفی و اجتماعی در جامعه قرن 19م، زمینه‌ها برای طرح مساله سقط ‌جنین مساعد شد.

تغییر نگرش افراد نسبت به سقط‌ جنین، برآمده از یک انقلاب در شیوه نگاه زن و مرد به امر ازدواج، تشکیل خانواده و رابطه جنسی بود. انقلاب جنسی با تغییر در نگرش، باور و ارزش‌های جامعه، زنان را به آزادی جنسی فعال و بدون تعهد سوق داد و رفته‌رفته سقط جنین را نیز به یک انتخاب ساده تبدیل کرد. جنبش فمینیسم همچنین آغازگر جدایی رابطه جنسی از امر تولیدمثل بود. در ۱۹۶۷م سقط جنین در انگلستان آزاد شد. ایالات‌متحده آمریکا در ۱۹۷۳م، فرانسه در ۱۹۷۵م و ایتالیا در ۱۹۷۸م این مشی را پذیرفتند. در طول دو دهه اخیر بسیاری از کشورهای اروپایی چه از نظر عملی و چه از نظر حقوقی حق سقط جنین را برای زنان پذیرفتند.[۷]

آمار

انواع سقط جنین سقط جنین به دو نوع عمدی و غیرعمدی تقسیم می‌شود؛ سقط جنین عمدی به دو علت است:

  1. درمانی: در پزشکی زمانی به سقط، درمان گفته می‌شود، که حفظ جنین برای مادر خطرناک باشد و به جهت نجات جان مادر و پیشگیری از آسیب‌های جسمی و روحی او انجام شود. امروزه وجود برخی از بیماری‌ها در جنین نیز می‌تواند مجوزی برای سقط درمانی باشد.
  2. سقط انتخابی: این سقط داوطلبانه و بنا به درخواست مادر بدون دلایل پزشکی به دست خود او یا توسط پزشک یا ماما انجام می‌شود.[۸]

سقط جنین غیرعمدی از بین رفتن ناخواسته رویان یا جنین، از هفته بیستم تا بیست‌ودوم بارداری است. سقط غیرعمدی به جهات مختلفی مانند اختلالات کروموزومی، بیماری‌های عروقی، دیابت، مشکلات هورمونی، عفونت و اختلالات رحمی، تروما یا ضربه اتفاق می‌افتد.[۹]

سقط جنین در جهان به جهت آمیختگی با موضوعات اخلاقی، مذهبی، قانونی، فرهنگی، خانوادگی، اجتماعی و جنسی بیشتر پنهان و زیرزمینی انجام می‌شود و عملاً امکان ارائه آمار رسمی حتی در کشورهایی که سقط جنین قانونی است وجود ندارد.[۱۰] هم‌اکنون در 58 کشور از 193 کشور عضو سازمان ملل سقط جنین قانونی است.

آمار ارائه ‌شده توسط سازمان بهداشت جهانی سالانه حدود40 تا 50 میلیون سقط جنین در جهان را روایت می‌کند. کشور روسیه با بیشترین میزان سقط 53،3 درصد رتبه اول، کوبا با 24،8درصد، قزاقستان با 35 درصد، گرجستان با 19.1 درصد و رومانی با 21.3 درصد، آمریکا با 22 درصد، بعد از روسیه بیشترین آمار سقط را دارا هستند. این در حالی است که سوگند پزشکی یونان باستان، پزشکان اروپایی را از انجام سقط جنین منع می‌کند.[۱۱]

آمار سقط جنین در ایران با توجه به قانونی نبودن آن، بین 350 تا530 هزار سقط در سال است. از این تعداد حدود 10 تا 12 درصد سقط به‌صورت قانونی و با مجوز پزشکی قانونی انجام می‌شود.[۱۲]

رویکردها

سقط جنین از رویکردهای مختلفی چون حقوقی، اخلاقی، فلسفی و الهیاتی با دوگونه استدلال جنین‌محور و مادرمحور مورد بررسی قرار گرفته است.[۱۳]

سقط جنین از منظر ادیان

مباحث مربوط به سقط جنین در ادیان توحیدی، ذیل مفهوم حق حیات بررسی می‌شود. ادیان توحیدی مانند مسیحیت، یهودیت و اسلام برای حق حیات جایگاه ویژه‌ای قائل هستند.

در آیین یهود، یکی از ده فرمان، تأکید بر حفظ حیات انسانی و پرهیز از قتل است. در تورات، سقط جنین هنگام نزاع، موجب غرامت دانسته شده است.[۱۴] همچنین در ترجمه سبعینیه کتاب مقدس آمده است که اگر به جنین آسیب دیگری برسد مقصر قصاص می‌شود. بر این اساس جنینی که کامل شده است اگر ساقط شود، مجازات قصاص و برای جنینی که کامل نشده مجازات مالی تعیین می‌شود.[۱۵] تفسیر پذیرفته شده از آیات متفاوت عهد عتیق نزد یهودیان امروز این است که سقط جنین اگرچه ممنوع است، اما قتل عمد نیست. اگر جنین حق حیات مادر را به خطر بیندازد سقط جنین مجاز دانسته شده است. عده دیگری از دانشمندان یهودی علاوه بر خطر جانی برای مادر بیماری‌های ژنتیکی را نیز مجوز سقط می‌دانند.[۱۶]

در آیین مسیحیت حکم معینی درباره سقط جنین یافت نمی‌شود؛ اما داوری‌های اخلاقی مختلفی درباره سقط جنین که برخاسته از وضعیت و شأن اخلاقی جنین است وجود دارد. کلیسای کاتولیک رم، جنین را انسان کامل و برخوردار از تمام حقوق انسان می‌داند؛ لذا مبادرت به سقط جنین و مشارکت در آن گناهی بزرگ و دارای مجازات است. در میان فرقه‌های دیگر برخی، از دیدگاه کاتولیک‌ها دفاع و از قانون‌گذاری علیه سقط جنین دفاع می‌کنند و برخی، زنان را از لحاظ قانونی و اخلاقی در انجام سقط جنین آزاد می‌دانند. گروهی دیگر، سقط جنین را از نظر اخلاقی مجاز و از باب دفع افسد به فاسد دانسته‌اند. این دیدگاه بسته به میزان اهمیت حقوق جنین متفاوت است.[۱۷]

در اسلام درباره مسئله سقط جنین آیات متفاوتی مورد استناد قرارگرفته است.[۱۸] آیاتی که به‌طورکلی به مسئله حرمت قتل پرداخته‌اند، آیاتی که کشتن اولاد را حرام اعلام می‌کنند و آیاتی که شامل مسئله سقط جنین می‌شوند. علاوه بر این، روایات فراوانی هم در مسئله سقط جنین وجود دارد. از نظر مشهور فقهای شیعه، سقط جنین مطلقاً حرام است و تفاوتی در جنین سالم، ناقص‌الخلقه، جنینی که حاصل ازدواج شرعی یا رابطه نامشروع باشد، وجود ندارد. همچنین تفاوتی در سن حاملگی؛ قبل یا بعد از چهار ماه، وجود ندارد.[۱۹]

سقط جنین از منظر فمینیسم

سال‌هاست که بسیاری از فمینیست‌ها به دفاع از حق سقط جنین برخاسته‌اند و از نظر آن‌ها می‌بایست میان قابلیت طبیعی بچه‌دار شدن و نقش اجتماعی مادر تفکیک قائل شد و این دو با یکدیگر ملازمه ندارند. در موج دوم فمینیسم، اندیشه غالب بر شیوه‌های ممکن کنترل‌یافتن زنان بر تن خود و کاستن از سنگینی بار تولیدمثل با توسل به جلوگیری از بارداری و سقط جنین متمرکز بود. مبارزات اولیه بر سر به وجود آمدن امکان دسترسی به روش‌های مطمئن سقط جنین برای همه زنان و اختیار بچه‌دار نشدن صورت می‌گرفت و به‌این‌ترتیب توجه کمی به خود فراگردهای بارداری، زایش، شرایط و حالات مادری معطوف شد.[۲۰]

از منظر موافقان سقط جنین، هیچ شاهد تجربی نشان نمی‌دهد که آسیب سقط جنین بیش از زایمان است؛ از طرفی زنان به جهت مالکیت بر جسم خویش و آگاهی بیشتر نسبت به خود بهتر می‌توانند در مساله سقط جنین داوری کرده و راه صحیح را انتخاب کنند. آنها همچنین مطرح می‌کنند هر ساله در کشورهایی که سقط جنین در آنها غیر قانونی است 20 میلیون سقط جنین اتفاق می‌افتد، غیرقانونی کردن آن نه تنها آمار را کاهش نداده است بلکه موجب شده زنان، به‌ویژه زنان طبقه کم‌درآمد به سقط‌های غیربهداشتی و مخفیانه روی بیاورند. [۲۱]

مخالفان سقط جنین بر این باورند که میل به داشتن اختیار مطلق قانونی و جسمی بر حیات کودک، استدلال ضعیفی برای سقط جنین است. یان جنتلز در مقام مخالفت با سقط جنین ابراز می‌کند که امروز در قلب نظام حقوقی بسیاری از کشورها، آنجا که پای کودک متولد نشده به میان می‌آید، تضاد شگفت‌آوری وجود دارد، او توضیح می‌دهد که به‌طور مثال کودکان متولد نشده در کانادا حق ارث دارند. همچنین اگر شخص سومی به او در رحم مادر صدمه بزند، می‌توانند شکایت کنند. به‌طور مثال، اگر راننده‌ای به مادر بزند و جنین صدمه ببیند. کودکان حتی می‌توانند مادر یا شخص ثالثی را به جرم آزار و اذیت یا غفلت از آن‌ها در رحم محاکمه کنند. به‌طور مثال؛ کودکی که با نقص عضو به دنیا می‌آید می‌تواند از مادر به سبب استفاده از دارو هنگام بارداری شکایت کند. با وجود این، یگانه حقی که از آن حمایت نمی‌شود، حق کشته نشدن است. تعارض و تناقض اصلی قوانین موجود این است که مادر نمی‌تواند از کودک متولدشده خود غفلت یا با او بدرفتاری کند؛ اما بااین‌حال می‌تواند به‌طور قانونی او را بکشد.[۲۲]

طیف مخالف سقط‌ جنین مساله تامین امنیت روانی برای زنان در سایه قانونی‌شدن سقط جنین را رد می‌‌کنند و باور دارند که عوارض کوتاه‌مدت سقط جنین اگرچه قابل علاج است، اما در بلندمدت، غالباً زنان درگیر عوارض جدی‌تر می‌شوند. به‌طور مثال در برخی تحقیقات پزشکی سقط جنین به‌عنوان یکی از عوامل موثر در ابتلای زنان به سرطان سینه معرفی شده است. همچنین احتمال ابتلای این زنان به سقط جنین غیرارادی در تولدهای بعدی، ۷/۱ برابر بیشتر است[۲۳] و مادرانی که تجربه سقط جنین داشته‌اند بیشتر از سایر مادران به مصرف الکل و مواد مخدر به جهت تسکین عوارض ناشی از سقط جنین روی می‌آورند.[۲۴]

نقش زنان و مردان در سقط جنین

نقش زنان و مردان به‌عنوان پدر و مادر یا شریک جنسی در تشویق، ترغیب و نهی از سقط جنین متفاوت است؛ اما عموماً ردپای این مسئله در بارداری ناخواسته جست‌وجو می‌شود. همچنین در بررسی دلایل سقط جنین عمدی به موارد زیر توجه شده است:

  1. ناتوانی از پرداخت هزینه کودک؛
  2. نداشتن ثبات اقتصادی؛
  3. ادامه تحصیل؛
  4. اختلافات زناشویی؛
  5. عدم حمایت از طرف پدر؛
  6. از بین رفتن موقعیت به‌‌دلیل بارداری؛
  7. تعدد فرزندان؛

از سوی زنان دلایل دیگری مانند ضرر داشتن حاملگی برای سلامت جسمی، روحی و اجتماعی ذکر شده است. [۲۵] فرزندخواهی، حقی است که زن نسبت به آن تمایل فطری دارد و بیشتر زنان ایرانی به تشویق و تحریک همسران خود به عمل سقط جنین ترغیب شده‌اند.[۲۶]

سقط جنین در قوانین ایران

قبل از انقلاب اسلامی ایران، قانون سقط جنین، سال 1355ش تصویب و اجرا ‌شد. در ماده 17 نظام‌نامه پزشکی، شرایط انجام سقط جنین که با مجوز قانون صورت می‌گرفت نوشته شده بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، قانون مجازات سابق لغو شد و قانون مجازات اسلامی بخش دیات، مصوب سال 1361ش جایگزین آن شد. قانون مجازات اسلامی با بررسی تمام فرض‌های ممکن سقط جنین، صور مختلف تعلق یا عدم تعلق دیه را شرح داده است. ماده 716 قانون مجازات اسلامی مقدار دیه سقط جنین متناسب با مراحل رشد جنین را به شرح ذیل تعیین کرده است:

  • نطفه‌ای که در رحم مستقر شده است، دوصدم دیه کامل؛
  • علقه که در آن جنین به‌صورت خون بسته در می‌آید، چهارصدم دیه کامل؛
  • مضغه که در آن جنین به‌صورت توده گوشتی در می‌آید، شش‌صدم دیه کامل؛
  • عظام که در آن جنین به‌صورت استخوان درآمده، لکن هنوز گوشت روییده نشده است، هشت‌صدم دیه کامل؛
  • جنینی که گوشت و استخوان‌بندی آن تمام ‌شده ولی روح در آن دمیده نشده است، یک‌دهم دیه کامل؛
  • دیه جنینی که روح در آن دمیده شده است اگر پسر باشد، دیه کامل و اگر دختر باشد نصف آن و اگر مشتبه باشد، سه‌چهارم دیه کامل؛

همچنین بر اساس ماده 717 قانون مجازات اسلامی، هرگاه در اثر جنایت وارد بر مادر، جنین از بین برود، علاوه بر دیه یا ارش جنایت بر مادر، دیه جنین نیز در هر مرحله‌ای از رشد که باشد پرداخت می‌شود. اگر سقط، عمداً توسط مادر انجام شود، دیه جنین در هر مرحله‌ای، حسب مورد توسط مرتکب یا عاقله او پرداخت می‌شود. البته سقط جنین به‌منظور حفظ نفس مادر، موجب دیه نمی‌‌شود. همچنین در مواردی که مادر دو جنین یا بیشتر داشته باشد سقط هر یک از آن‌ها دیه جداگانه دارد.[۲۷]

قانون سقط درمانی

سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تائید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به‌علت عقب‌افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد قبل از ولوج روح (چهار ماه) با رضایت زن مجاز است و مجازات و مسئولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود.[۲۸] هرچند در موارد فراوانی، مخالفت با هشدارهای پزشک معالج و نگه داشتن جنین توسط مادر، حاکی از تشخیص غلط پزشک یا عدم صداقت وی بوده و به خلاف نظر متخصصین، فرزند، سالم متولد شده است.

پانویس

  1. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه سقط.
  2. ↑ «واکاوی سقط‌ جنین از منظر فقه و قانون»، وبلاگ دکتر مژگان کثیری.
  3. ↑ موسسه دائره‌المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج4، ص487، کتابخانه مدرسه فقاهت.
  4. ↑ «سقط جنین و تاریخچه آن»، پایگاه علمی زیست‌شناسی تکوینی.
  5. ↑ «سقط جنین و تاریخچه آن»، پایگاه علمی زیست‌شناسی تکوینی.
  6. ↑ اختری، «سقط جنین از ایران باستان تاایران امروز»، 1395ش، ص2.
  7. ↑ میشل، جنبش زنان فمینیسم، 1381ش، ص118-119.
  8. ↑ «سقط جنین و تاریخچه آن»، پایگاه علمی زیست‌شناسی تکوینی.
  9. ↑ «سقط جنین و تاریخچه آن»، پایگاه علمی زیست‌شناسی تکوینی.
  10. ↑ آمار سقط جنین در ایران و جهان چقدر است؟»، خبرگزاری فارس.
  11. ↑ «بالاترین میزان سقط جنین در جهان برای کجاست؟»، خبرگزاری ایسنا.
  12. ↑ «آمار سقط جنین در کشور؛چند درصد قانونی و نامشروع است؟«، خبرآنلاین.
  13. ↑ آل‌بویه، سقط جنین از منظر اخلاقی1398ش، ص3.
  14. ↑ کتاب مقدس، خروج، باب 22، آیه 21-25.
  15. ↑ احسانی مطلق و مفتاح، «حق حیات در ادیان توحیدی»، 1394ش، ص128.
  16. ↑ احسانی مطلق و مفتاح، «حق حیات در ادیان توحیدی»، 1394ش، ص128-130.
  17. ↑ احسانی مطلق و مفتاح، «حق حیات در ادیان توحیدی»، 1394ش، ص130-133.
  18. ↑ سوره مائده، آیه 32؛ سوره انعام، آیه151.
  19. ↑ احسانی مطلق و مفتاح، «حق حیات در ادیان توحیدی»، 1394ش، ص134-133.
  20. ↑ فریدمن، فمینیسم، 1390ش، ص113.
  21. ↑ بلالی، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، 1382ش، ص154-155. .
  22. ↑ گارد نر، جنگ علیه خانواده، 1396ش، ص156.
  23. ↑ بلالی، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، 1382ش، ص158-157.
  24. ↑ بلالی، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، 1382ش، ص162.
  25. ↑ عبدالجباری و دیگران، «بررسی عوامل موثر در تصمیم‌گیری زنان برای سقط عمدی جنین و نگرش اعتقادی و شرعی آنان در این‌باره»، 1395ش، ص47.
  26. ↑ عبدالجباری و دیگران، «بررسی عوامل موثر در تصمیم‌گیری زنان برای سقط عمدی جنین و نگرش اعتقادی و شرعی آنان در این‌باره»، 1395ش، ص50.
  27. ↑ «قانون مجازات اسلامی»، وب سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  28. ↑ .«قانون سقط درمانی»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

منابع

  • آل‌بویه، علیرضا، سقط جنین از منظر اخلاقی، تهران، سمت، 1398ش.
  • ابوت، پاملا و کلروالاس، جامعه‌شناسی زنان، مترجم: منیره نجم عراقی، تهران، نی، 1395ش.
  • احسانی مطلق، محمدرضا و مفتاح، احمدرضا، «حق حیات در ادیان توحیدی»، نشریه الهیات تطبیقی، سال ششم، شماره 14، 1394ش.
  • اختری، الهام، «سقط جنین از ایران باستان تا ایران امروز»، مجله زنان مامائی و نازائی ایران، دوره نوزدهم، شماره 40، 1395ش.
  • «بالاترین نرخ سقط جنین در جهان مربوط به کدام کشور است؟»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 14 شهریور 1399ش.
  • بلالی، اسماعیل، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره 22، 1382ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.
  • «سقط جنین و تاریخچه آن»، پایگاه علمی زیست‌شناسی تکوینی، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.
  • عبدالجباری، مرتضی و دیگران، «بررسی عوامل موثر در تصمیم‌گیری زنان برای سقط عمدی جنین و نگرش اعتقادی و شرعی آنان در این‌باره»، مجله پژوهش در دین و سلامت، دوره 2، شماره 4، 1395ش.
  • فریدمن، جین، فمینیسم، مترجم: فیروزه مهاجر، تهران، آشتیان، 1390ش.
  • فلاح‌نژاد، فاطمه، «بررسی تطبیقی سقط جنین در قانون مجازات ایران و قانون مجازات روسیه»، پژوهش‌نامه زنان، دوره 4، شماره 8، 1392ش.
  • «قانون سقط درمانی»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.
  • «قانون مجازات اسلامی»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.
  • کتاب مقدس، ترجمه فاضل‌خان همدانی، تهران، اساطیر، 1388ش.
  • گارد نر، ویلیام، جنگ علیه خانواده، مترجم: معصومه محمدی، قم، پژوهشکده زن و خانواده، 1396ش.
  • موسسه دائره‌المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.
  • میشل، آندره، جنبش زنان فمینیسم، ترجمه: دکتر هما زنجانی‌زاده، مشهد، نیکا، ۱۳۸۳ش.
  • «واکاوی سقط جنین از منظر فقه و قانون»، وبلاگ دکتر مژگان کثیری، تاریخ درج مطلب: 7 می 2022م.
برگرفته از «https://fa.gender.wiki/w/index.php?title=سقط_جنین&oldid=39593»