اشتغال زنان در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای

«از ﺟﻤﻠﻪي ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ، ﺑﺎﻳﺪ دﻧﺒﺎل ﺑﺸﻮد. ﻣﺴﺄﻟﻪي اﺷﺘﻐﺎل زﻧﺎن، ﺣﺪود اﺷﺘﻐﺎل، ﭼﻪ اﺷﺘﻐﺎﻟﻰ، ﭼﻪ ﺟﻮر ﻛﺎري، ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺤﻮي - ﻫﻤﺎن اﻧﻌﻄﺎﻓﻰ ﻛﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻴﻢ در زﻣﻴﻨﻪي ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺷﺘﻐﺎل - اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﻛﺎرﻫﺎﻳﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﮕﻴﺮد.»

حضور در میدان‌ اشتغال

ارائه‌ی تعریف دقیق از مشارکت اجتماعی و نسبت آن با اشتغال این امکان را فراهم می‌آورد تا بر اساس دیدگاه منطقی و مبتنی بر تناسب بین مسئولیت و تکوین؛ برای اشتغال زنان برنامه‌ریزی نمود. غیریت مسئولیت اجتماعی با مسئولیت نان‌آوری، بایسته‌ها و شایسته‌ها را معین می‌نماید. مسئولیت اجتماعی حدود و ثغور نقش‌های جنسیتی زن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. این در‌حالی است که اشتغال زن متأثر از نقش‌های جنسیتی او باید باشد چراکه اولی مسئولیت زن است و دومی خارج از آن: «ﻳﻜﻰ از ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ در دﻧﻴﺎ در ﺑﺎور ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎي ﻏﺮﺑﻰ یک‌چیز مسلمی شده ﻛﻪ در دوران ﻃﺎﻏﻮت ﺑﻪ فرهنگ‌های ﻧﻮع فساد انگیز آن‌ها ﻫﻢ ﻛﺸﺎﻧﺪه ﺑﻮد، اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زن اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﻐﻠﻰ در ﺧﺎرج ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ از زﻧﻴﺘﺶ ﻛﻢاﺳﺖ، اﻳﻦ ﻏﻴﺮ از فعالیت اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ اﺳﺖ. مسئله‌ی ﺷﻐﻞ داﺷﺘﻦ اﺳﺖ. ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻪ ﻳﻚ ماشین‌نویسی ﻗﺎﻧﻊ ﺑﻮد، ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺎرﻣﻨﺪي یک‌گوشه‌ای از ادارات ﻗﺎﻧﻊ ﺑﻮد، ﺑﺤﺚ اﻳﻦ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ می‌خواست در ﻳﻚ فعالیت اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻛﻨﺪ. ﺑﺤﺚ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ می‌خواست آن‌هم ﻣﺜﻞ ﻣﺮدﻫﺎ ﻳﻚ ﺷﻐﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. اﮔﺮ ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﻰ ﻳﻚ ﻣﻐﺎزه را، ﻳﻚ ﺳﻮﭘﺮﻣﺎرﻛﺖ را ﺑﻪ او می‌دادند ﻫﻢ خوشحال بود؛ در ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﻣﺎ اﻳﻦ را ﻳﻚ فعالیت اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ نمی‌دانیم. آﻧﻰ ﻛﻪ ﻣﺎ میگویم اﺳﻼم می‌گوید ﻛﻪ ﻛﺎر اﺻﻠﻰ زن ﺗﻮي ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ، آن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﻛﻪﻛﺎر اﺻﻠﻰ زن ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ اﻣﺮش داﺋﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻴﻦ ﺷﻮﻫﺮداري وب چه داری و خانه را جاروپارو ﻛﺮدن ﻳﺎ اداره‌ى ﻳﻚ ﺳﻮﭘﺮﻣﺎرﻛﺖ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻓﻼن قدر پول دربیاورد، آن اولی ﻣﻘﺪّم اﺳﺖ، آن اولی شغل زن اﺳﺖ؛ سوپرمارکت‌ها ﺑﮕﺬارد ﻣﺮد ﺑﺮود اداره ﻛﻨﺪ، ﻛﺎرﻣﻨﺪي ﻓﻼن اداره را ﺑﮕﺬار ﻣﺮد ﺑﺮود ﺑﻜﻨﺪ، ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﺎن درآوردن ﻣﻄﺮح اﺳﺖ. اﻟﺘﻔﺎت ﻣﻴﻜﻨﻴﺪ؟ ﻧﺎن درآوردن از ﻳﻚ ﻛﺎر ﺗﻮي ﺑﺎزار و ﺗﻮي اداره و ﺗﻮي ﺧﻴﺎﺑﺎن و ﺗﻮي نمی‌دانم ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ گوشه‌ی دﻳﮕﺮ غیرازاین اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻳﻚ ﻛﺎري را به‌عنوان ﺣﺮﻛﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ، ﻳﻚ ﻛﺎر ﻻزم، ﻳﻚ ﻓﺮﻳﻀﻪ اﻧﺠﺎم می‌دهد. اﻳﻦ دومی اﺳﺖﻛﻪ ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ، اﻳﻦ دومی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ. آن اولی- ﻳﻌﻨﻰ ﻧﺎن درآوردن زن - ﺟﺰو وﻇﺎﻳﻒ زن ﻣﻄﻠﻘﺎّ ﻧﻴﺴﺖ. آﻧﺠﺎﻳﻰ ﻛﻪ زن می‌خواهد ﺑﺮود ﺑﻴﺮون ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺎن دربیاورد ﻧﻪ، ﻫﻤﺎن ﺗﻮي ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ. ﻧﺎن درآوردن ﺟﺰو وﻇﺎﻳﻒ زن ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﺮ او ﻻزم ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻴﺨﻮد زحمتش را ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﻧﺪﻫﺪ، ﻛﺎرﻫﺎﻳﻰ دارد ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل آن ﻛﺎر ﻫﺴﺖ داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ، ﺟﻬﺎد درراه ﺧﺪاﺳﺖ، ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ اﺳﺖ، ﺻﺤﺒﺖ ﻋﺮض ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺣﻔﻆ ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﻪ اﺳﺖ، ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻰ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ، آﻧﺠﺎ ﺑﻠﻪ زن ﺑﺮود، آﻧﺠﺎ ﺗﻜﻠﻴﻒ اوﺳﺖ، وظیفه‌ی اوﺳﺖ، ﺑﺎﻳﺴﺘﻰ ﻫﺮ ﭼﻰ ﻫﻢ می‌تواند اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ آن ﻛﺎر، ﻛﺎر واﺟﺒﻰ ﻫﺴﺖ از ﻛﺎر داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﺪ، آن را ﻣﺤﺪود ﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آن ﻛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و سیاسی‌اش ﺑﺮﺳﺪ.»

ملزومات زمینه‌ای اشتغال زنان

در مرحله‌ای بعد از ملتزم شدن به دو‌گانه فرض نمودن مشارکت اجتماعی و اشتغال زنان، باید بر مبنای مبانی اسلام، ساختارها و سیاست‌ها طرح‌ریزی و اجرا گردند نه بر اساس آنچه غرب تئوریزه و منتشر نموده است: «اگر می‌خواهیم نگاه ما نسبت به مسئله‌ی زن، نگاه سالم و منطقی و دقیقی باشد، شرط اوّل آن این است که ذهن‌مان را از این حرف‌هایی که غربی‌ها در مورد زن می‌زنند- در مورد اشتغال، در مورد مدیریت، در مورد برابری جنسی- باید بکلّی تخلیه کنیم. یکی از بزرگ‌ترین خطاهای تفکّر غربی در مورد مسئله‌ی زن، همین عنوان «برابری جنسی» است. عدالت یک حق است؛ برابری گاهی حق است، گاهی باطل است؛ چرا باید انسانی را که ازلحاظ ساخت طبیعی- چه ازلحاظ جسمی، چه ازلحاظ عاطفی - برای یک منطقه‌ی ویژه‌ای از زندگی بشر ساخته‌شده، از آن منطقه‌ی ویژه جدا کنیم، به منطقه‌ی ویژه‌ی دیگری که برای یک ساخت دیگر، برای یک ترکیب دیگری خدای متعال آماده کرده بکشانیم؟ چرا؟ این چه منطق عقلایی دارد، چه دلسوزی‌ای در این هست؟ چرا باید کاری که مردانه است به زن داده بشود؟ این چه افتخاری است برای زن که کاری را انجام بدهد که مردانه است؟ من متأسّفم که گاهی خود خانم‌ها، خود بانوان، روی این مسئله حساسیت نشان می‌دهند که ما با مردها چه فرقی داریم؟ خب بله در خیلی از مسائل هیچ تفاوتی نیست.»

دیدگاه اسلام درباره اشتغال

در رابطه با اشتغال زنان، آنچه از نظر اسلام اهمیت دارد؛ عدم تعارض با منافع جسمی و معنوی زنان است. به‌عبارت دیگر جز در موارد استثناء- که به احکام بر می‌گردد نه اعتقادات- هیچ محدودیتی برای اشتغال زنان وجود ندارد و حتی می‌توان ادعا نمود که در مواردی رویکرد حمایتی نیز در این رابطه داشته و دارد؛‌ مگر آن‌که تحت تأثیر این اشتغال؛ منفعتی بزرگ‌تر به مخاطره بیفتد:‌ «اﺳﻼم باکار ﻛﺮدن زﻧﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮاﻓﻖ اﺳﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻐﻞ اﺳﺎﺳﻰ او ﻛﻪ مهم‌ترین ﺷﻐﻞ اوﺳﺖ، ﻳﻌﻨﻰ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮزﻧﺪ و ﺣﻔﻆ ﺧﺎﻧﻮاده، ﻣﺰاﺣﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﺷﺎﻳﺪ ﻻزم ﻫﻢ ﻣﻴﺪاﻧﺪ. ﻳﻚ ﻛﺸﻮر نمی‌تواند از ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر زﻧﺎن در عرصه‌های ﻣﺨﺘﻠﻒ بی‌نیاز ﺑﺎﺷﺪ؛ اما اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻛﺮاﻣﺖ و باارزش ﻣﻌﻨﻮي و اﻧﺴﺎﻧﻰ زن ﻣﻨﺎﻓﺎت ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎﻳﺪ زن را ﺗﺬﻟﻴﻞ ﻧﻜﻨﺪ. زن را وادار به ﺗﻮاﺿﻊ و ﺧﻀﻮع ﻧﻜﻨﻨﺪ. اﺳﻼم ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺸﺎﻏﻞ و مسؤولیت‌های زﻧﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ در ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻰ، ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻮرد اتفاق ﺑﻴﻦ ﻓﻘﻬﺎﺳﺖ، ﺑﻌﻀﻰ ﻫﻢ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻴﻪ اﺳﺖ و در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﻫﻢ اﻟﺒﺘّﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎر ﺷﻮد. »

مشاغل مناسب با ویژگی‌های زنانه

باید توجه داشت که موافقت و حمایت نظام اسلامی از اشتغال زنان به‌معنای بالابردن جایگاه ارزشی ایشان به این واسطه نمی‌باشد چراکه جایگاه ارزشی زن فی‌ ذاته متعلق به اوست که نباید مورد تعدی و ظلم واقع شود. به‌عبارت دیگر نباید ارزش‌مندی زن با اشتغال محاسبه و خلاف آن، ستم تلقی گردد: «ﺧﺎﻧﻤﻬﺎ ﻣﺠﺎزﻧﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﺨﺪام ﺑﺸﻮﻧﺪ، ﻣﺠﺎزﻧﺪ ﻛﺎر دوﻟﺘﻰ ﻛﻨﻨﺪ، ﻣﺠﺎزﻧﺪ ﺗﻮي ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮوﻧﺪ، ﻣﺠﺎزﻧﺪ در ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي دوﻟﺘﻰ ﺗﺎ ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻي دوﻟﺘﻰ ﻫﻢ ﺑﺮوﻧﺪ، ﻫﻴﭻ اﺷﻜﺎﻟﻰ ﻧﺪارد. اما ﻣﻦ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪاي را ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﻮاﻫﺮي ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﺆال را ﻛﺮده ﺑﮕﻮﻳﻢ و آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﻓﺮض ﻛﺮدﻳﻢ ﺧﻮاﻫﺮﻫﺎ ﻧﺸﺪ اﺳﺘﺨﺪام دوﻟﺘﻰ ﺑﺸﻮﻧﺪ، آﻳﺎ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ آن دوﻟﺘﻰ ﻛﻪ زﻧﻬﺎ را وارد ادارات ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ؛ اﻳﻦ ﺑﺎ زﻧﻬﺎ ﺑﺪ اﺳﺖ؟ اﻳﻦ اﺳﺖ واﻗﻌﺎً ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ؟ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻮان در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ آﻧﻬﺎ را ادارات دﺳﺘﺸﺎن را ﺑﻨﺪ ﻛﻨﻨﺪ ﻳﻚ ﺷﺎﻫﻰ ﺻﻨﺎر ﺣﻘﻮﻗﻰ ﻣﺜﻼً ﺑﻬﺸﺎن ﺑﺪﻫﻨﺪ؟ اﻳﻦ اﺳﺖ؟ ﻓﻜﺮ ﻣﻴﻜﻨﻢ ﺧﻴﻠﻰ ﺑﻴﻨﺶ ﻏﻴﺮﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪاي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زن ﺑﺎﺷﺪ.»

مهم‌ترین مشغولیت زنانه

شغل‌انگاری مادری و همسری نه‌ به‌معنای کارمندی است که باید در مقابل آن دست‌مزدی دریافت شود- هر‌چند که این موضوع در فقه شیعه مشروع و قابل مطالبه است- بلکه این مفهوم را دنبال می‌نماید که مسئولیتی والا و خطیر برعهده زن است که قابل قیاس با مشاغل اجتماعی نیست: «زن محترم است، هیچ‌کس هم نگفته که زن در میدان‌های اجتماعی وارد نشود یا مسئولیت نگیرد یا علم پیدا نکند. امّا درعین‌حال مدیر خانواده زن است، محورِ کانونِ خانواده زن است، مهم‌تر از همه‌ی مشاغل زن، مادری، همسری و ایجاد آرامش و سکینه است وَ جَعَلَ مِنها زَوجَها لِیَسکُـنَ اِلَیها؛ مایه‌ی سکونت و آرامش است؛ این خصوصیت زن در اسلام است.»

حضور در مسئولیت‌های فرهنگی و آموزشی

زن، به واسطه‌ی روحیه‌ی پرورش‌دهندگی و بنا نهادن ارتباطاتش بر اساس عطوفت؛ می‌تواند بر فرزندان جامعه تاثیر به‌سزایی داشته باشد و آنچه که ممکن است خانواده‌ها نسبت به آن بی‌تفاوت باشند را اصلاح و در میان نسل آینده تثبیت و ترویج نماید: «از ﻣﺴﺆوﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﻬﻤﻰ ﻛﻪ زﻧﺎن ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ در آن ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ، دراﻣﻮر ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و آﻣﻮزﺷﻰ اﺳﺖ؛ ﺷﻤﺎ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ وﻇﻴﻔﻪي ﺣﺴﺎﺳﺘﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﮔﺮدﻫﺎرا در ﻣﺪارس ﻣﺆﻣﻦ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻨﻴﺪ، ﻧﻪ ﻣﺘﻈﺎﻫﺮ و داراي اﺣﺴﺎس اﺟﺒﺎر ﺑﻪ اﻳﻤﺎن. ﺑﺎ ﻇﺮاﻓﺖ و دﻗّﺖ و ﻟﻄﻒ در رﻳﺨﺘﻦ ﺷﺮﺑﺖ اﻳﻤﺎن ﺗﺎ اﻋﻤﺎق وﺟﻮد ﻧﻮﺑﺎوﮔﺎن ﺗﻼش ﻛﻨﻴﺪ.اﻣﺮوز ﺗﻨﻬﺎ اﺑﺰارﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ در دﺳﺖ اﺳﺘﻜﺒﺎر ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﺮ ﺿﺪّ ﻣﺎ وﺟﻮد دارد، دو اﺑﺰار اﺳﺖ؛ ﻳﻜﻰ اﺑﺰار ﻓﺸﺎر اﻗﺘﺼﺎدي در ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪّت ودﻳﮕﺮي اﺑﺰار ﻓﺴﺎد ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ در دراز ﻣﺪّت ﻛﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﺘﺮ اﺳﺖ.معلمین در ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ارزش ﻣﺸﺎﻏﻞ در درﺟﻪي اول ﻗﺮار دارﻧﺪ و اﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ متعلمینتان ﺟﻬﺎد و اﻳﺜﺎر و آﻳﻨﺪهﻧﮕﺮي را ﺑﻴﺎﻣﻮزﻳﺪ ﺗﺎ آﻳﻨﺪه‌ي اﻧﻘﻼب ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﻮد.»

پرستاری

پرستاری، برآمده از خوی مراقبتی در افراد است که این ویژگی در زنان بیش از مردان متبلور و نمایان است. صبر، عطوفت به همراه حس همراهی و هم‌دلی زنانه، ویژگی‌هایی هستند که این شغل را ارجحیت خواهد بخشید: «اولین اﺷﺘﻐﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻤﻬﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﻴﺸﻮد، ﭘﺮﺳﺘﺎري اﺳﺖ. ﻃﺒﻴﻌﻰﺗﺮﻳﻦ، ﻣﺘﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ، ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻳﺎ ﻳﻜﻰ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺷﺘﻐﺎﻟﻬﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮوﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر و آﻣﺎده ﻛﺮدن و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪه‌ی ﻛﺮدن و ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻧﻴﺮوﻫﺎ ﻛﺮدن ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﻣﺮاﻋﺎت ﺟﻬﺎت ﺷﺮﻋﻰ را ﻫﻢ انﺷﺎءاﷲ ﺑﻜﻨﻴﺪ.»

جستارهای وابسته

• خشونت و ظلم به زن در اندیشه‌ آیت‌الله خامنه‌ای
• حرمت و کرامت زن در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای
• مساله خانواده در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای
• عدالت و جنسیت در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای
• آموزش و تحصیل زن در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای
• حجاب و عفاف در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای

منابع

• KHMENEI.IR
• بانکی پور فرد،محمد حسین،مجموعه 5 جلدی نقش و رسالت زن، در بیانات رهبر معظّم انقلاب اسلامی،انتشارات انقلاب اسلامی،1391