حریم در معماری خانه‌های ایرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

ایرانیان باستان، به حریم در معماری خانه‌ها توجه جدی داشتند؛ خانه‌ها اندرونی داشت و حریم در دو سطح خانواده و دیگران، رعایت می‌شد. طراحی فضا به‌گونه‌ای بود که بخش‌های عمومی و خصوصی کاملاً تفکیک می‌شدند. حریم مختص فضای خانه‌ها نبود و این اصل در فضاهایی از قبیل مساجد، مدرسه‌ها و حمام‌ها نیز رعایت می‌شد.<ref>[https://www.ferdowsmashhad.ac.ir/assets/domains/2081/files/procceding/A-2081-3622.pdf خندقی و دیگران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهندۀ حریم در معماری خانۀ مسکونی مقایسۀ تطبیقی دورۀ قاجار (خانۀداروغه) و دورۀ معاصر (خانۀاندرزگو)»، وب‌سایت سومین همایش ملی نقش خراسان در شکوفایی هنر و معماری ایرانی اسلامی.]</ref> با گسترش فرهنگ اسلامی در ایران، محرمیت متناسب با ارزش‌های اسلامی به‌طور جدی‌ و معنادار تقویت شد و این اصل نه‌تنها در ساختن خانه‌ها که بر نحوۀ شهرسازی از کلان‌ترین فضاهای شهری تا ریزترین فضاهای معماری نیز تأثیر گذاشت.<ref>[http://ciauj-tabriziau.ir/browse.php?a_id=302&sid=1&slc_lang=fa&ftxt=0 احمدنژاد، «تأمین حریم در خانه‌های سنتی ایران با فاصله‌گذاری زمانی در دستگاه ورودی»، 1401ش، ص97.]</ref>

معماری سنتی ایران بازتابنده هویت ایرانی است. در گذشته، معماری با نظام ارزشی مردم ارتباط نزدیکی داشت و معمار، خانه‌ها را متناسب با نظام ارزشی جامعه می‌ساخت<ref>[https://www.ferdowsmashhad.ac.ir/assets/domains/2081/files/procceding/A-2081-3622.pdf خندقی و دیگران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهندۀ حریم در معماری خانۀ مسکونی مقایسۀ تطبیقی دورۀ قاجار (خانۀداروغه) و دورۀ معاصر (خانۀاندرزگو)»، وب‌سایت سومین همایش ملی نقش خراسان در شکوفایی هنر و معماری ایرانی اسلامی.]</ref> و حریم و حرمت، اصول مبنایی در معماری خانه‌های ایرانی به‌شمار می‌رفت. بر مبنای اصل حریم است که امنیت نیز موضوعیت می‌یابد و خانه‌ها به‌گونه‌ای ساخته می‌شدند که اعضای خانواده در درون آن احساس امنیت و آرامش می‌کردند؛ آرامش محصول دلبستگی و در عین‌حال حفظ حریم خصوصی افراد است؛ لذا در خانه‌های سنتی ایران، به ترتیب حوزه‌های عمومی، نیمه‌عمومی و خصوصی موضوعیت یافته و با تعیین حریم‌های زندگی روزمره اعضای خانواده در درون خانه‌ها، مناسبات درون خانوادگی آنها معنادار می‌شد.<ref>[http://ciauj-tabriziau.ir/browse.php?a_id=302&sid=1&slc_lang=fa&ftxt=0 احمدنژاد، «تأمین حریم در خانه‌های سنتی ایران با فاصله‌گذاری زمانی در دستگاه ورودی»، 1401ش، ص97.]</ref>

فضای خانه‌ها به ورودی، حیاط بیرونی، مهمانخانه، حیاط درونی و اتاق‌های خواب تقسیم می‌شد.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1571654351-9424-53-5.pdf دوستی، «حريم و محرمیّت در خانه‌های سنتی ايران»، 1397ش، ص123.]</ref> سرویس‌ها و اتاق‌های خواب به‌گونه‌ای طراحی می‌شدند که پوشیدگی درون خانه را حفظ کرده و بانوان خانواده هرگز در معرض دید نامحرم قرار نمی‌گرفتند. <ref>[https://memarishenasi.ir/files/cd_papers/r_572_210119151053.pdf کاظم‌زاده رائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانه سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونه موردی: خانه رسولیان یزد»، 1399ش، ص6.]</ref>آشپزخانه، در جایی بود که بانوی خانه در آن به‌آسودگی آشپزی کرده و کمتر در معرض دید قرارداشت. <ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1571654351-9424-53-5.pdf دوستی، «حريم و محرمیّت در خانه‌های سنتی ايران»، 1397ش، ص132.]</ref>   

از منظر آیت‌الله خامنه‌ای؛ فضاهای شهری و معماری خانه‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که تحقق سبک زندگی اسلامی امکان‌پذیر باشد؛ آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به‌ این‌نکته که خانه غربی آسایشگاه و خانه‌های اسلامی پرورشگاه‌ است، بر سبکی از معماری تأکید دارد که بر مبنای آن، خانه‌ها بر همدیگر اشراف نداشته و فضاهای داخلی آنها به‌گونه‌ای طراحی شوند که عفت را تقویت کرده و زنان از دید نامحرمان مصون باشند.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/326512/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%87%D9%85-%D8%B2%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B4-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C «خانه‌سازی به سبکِ غربی؛ بر هم زننده آرامشِ خانواده ایرانی»، وب‌سایت خبرگزاری رسمی حوزه.]</ref>