زهرا زارعی (بحث | مشارکت‌ها) |
زهرا زارعی (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''طلاق'''؛ پایان دادن شرعی و قانونی ازدواج و جدا شدن همسران از یکدیگر. | '''طلاق'''؛ پایان دادن شرعی و قانونی [[ازدواج]] و جدا شدن [[همسر|همسران]] از یکدیگر. | ||
طلاق در اسلام عملی مشروع محسوب می‌شود اما جزء مبغوض‌ترین حلال‌ها در نزد خداوند می‌باشد. طلاق جزء ایقاعات است؛ یعنی برخلاف ازدواج، یک طرفه است و تنها از سوی مرد انجام می‌شود، غیر از طلاق توافقی که بر اساس توافق زوجین صورت می‌گیرد. پس از طلاق حقوق و تکالیف متقابلی که بین زوجین در هنگام ازدواج وجود داشته از بین می‌رود. طلاق مخصوص ازدواج دائم است و در ازدواج موقت زن با انقضاء مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می‌شود. | طلاق در اسلام عملی مشروع محسوب می‌شود اما جزء مبغوض‌ترین حلال‌ها در نزد خداوند می‌باشد. طلاق جزء ایقاعات است؛ یعنی برخلاف ازدواج، یک طرفه است و تنها از سوی مرد انجام می‌شود، غیر از طلاق توافقی که بر اساس توافق زوجین صورت می‌گیرد. پس از طلاق حقوق و تکالیف متقابلی که بین زوجین در هنگام ازدواج وجود داشته از بین می‌رود. طلاق مخصوص ازدواج دائم است و در ازدواج موقت [[زن]] با انقضاء مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می‌شود. | ||
== مفهوم طلاق == | == مفهوم طلاق == | ||
طلاق در لغت به معنای رهائی، آزاد کردن، ترک کردن و واگذاشتن است. <ref>حسینی، تاج العروس من جواهر القاموس، 1414ق، ج20، ص157</ref>طلاق در اصطلاح فقهی و شرعی؛ «و شرعاً ازالة قید النکاح بصیغة طالق و شبهما»<ref>نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، 1404ق، ج 32، ص2</ref>طلاق عبارت است از زائل کردن قید ازدواج و پیوند زوجیت با لفظ مخصوص انت طالق و شبیه آن می‌باشد. یا برهم زدن رابطه زناشويى در ازدواج دائم می‌باشد. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج5، ص 195</ref> | طلاق در لغت به معنای رهائی، آزاد کردن، ترک کردن و واگذاشتن است. <ref>حسینی، تاج العروس من جواهر القاموس، 1414ق، ج20، ص157</ref>طلاق در اصطلاح فقهی و شرعی؛ «و شرعاً ازالة قید النکاح بصیغة طالق و شبهما»<ref>نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، 1404ق، ج 32، ص2</ref>طلاق عبارت است از زائل کردن قید ازدواج و پیوند زوجیت با لفظ مخصوص انت طالق و شبیه آن می‌باشد. یا برهم زدن رابطه زناشويى در ازدواج دائم می‌باشد. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج5، ص 195</ref> | ||
در اصطلاح حقوقی طلاق عبارت است از؛ جدا شدن زن و مرد به سبب انحلال نکاح دائم، با شرایط و تشریفاتی خاص از جانب مرد یا نماینده قانونی او، که با حکم دادگاه انجام می‌شود. در تعریف دیگر طلاق ایقاعی تشریفاتی است که به موجب آن، مرد به اذن یا حکم دادگاه، زنی را که به طور دائم در قید زناشویی اوست، رها می‌سازد. <ref>محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده – نکاح و انحلال آن'''''،''''' 1395ش، ص 379. کاتوزیان، دوره حقوق مدنی خانواده، ۱۳۹۲ش، ج1، ص 273.</ref> | در اصطلاح حقوقی طلاق عبارت است از؛ جدا شدن زن و [[مرد]] به سبب انحلال نکاح دائم، با شرایط و تشریفاتی خاص از جانب مرد یا نماینده قانونی او، که با حکم دادگاه انجام می‌شود. در تعریف دیگر طلاق ایقاعی تشریفاتی است که به موجب آن، مرد به اذن یا حکم دادگاه، زنی را که به طور دائم در قید زناشویی اوست، رها می‌سازد. <ref>محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده – نکاح و انحلال آن'''''،''''' 1395ش، ص 379. کاتوزیان، دوره حقوق مدنی خانواده، ۱۳۹۲ش، ج1، ص 273.</ref> | ||
== طلاق در جامعه‌شناسی== | == طلاق در جامعه‌شناسی== | ||
اسلام به موازات تأکیدات فراوانی که بر تقدس پیوند | اسلام به موازات تأکیدات فراوانی که بر تقدس پیوند ازدواج دارد، طلاق را فی نفسه امری ناپسند و دارای کراهت بسیار شدید می‌داند و تمام کوشش خود را در جهت پرهیز دادن افراد از توسل به طلاق به کار می‌بندد، برای نمونه، در روایات از طلاق به عنوان پدیده‌ای بسیار مبغوض یاد شده و آمده است: «در نزد خدای عز و جل هیچ چیز ناپسندتر از خانواده‌ای مسلمان نیست که با طلاق از هم پاشیده شود.» <ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، 1409ق، ج15، ص267</ref> در عین حال هرجا که مصالح مهم‌تر ایجاب کند، طلاق را به عنوان امری بهنجار پذیرفته است. | ||
ژان ژاک روسو، فیلسوف، اندیشمند و نویسنده معروف فرانسوی؛ که اساس نظام اجتماعی را بر مبنای قرارداد، استوار می‌داند، از خانواده به عنوان قدیمی‌ترین نوع جامعه و تنها جامعه طبیعی یاد می‌کند.<ref>روسو، قرارداد اجتماعی، 1366ش، فصل2، ص 36</ref> | ژان ژاک روسو، فیلسوف، اندیشمند و نویسنده معروف فرانسوی؛ که اساس نظام اجتماعی را بر مبنای قرارداد، استوار می‌داند، از خانواده به عنوان قدیمی‌ترین نوع جامعه و تنها جامعه طبیعی یاد می‌کند.<ref>روسو، قرارداد اجتماعی، 1366ش، فصل2، ص 36</ref> | ||
بنیان و شالوده خانواده را تفاهم، درک متقابل، فداکاری و صبر در برابر مشکلات می‌سازد. اگر یکی از زوجین یا هر دو به دلایل گوناگون نتوانستند با یکدیگر سازش کنند، در این جاست که خانواده از هم گسیخته می‌شود. هر قدر خانواده از بنیان مستحکم‌تری برخوردار باشد و طرفین از جهات بیش تری با یکدیگر توافق کنند، احتمال بقای این خانواده بیش‌تر است.<ref>ساروخانی، طلاق (پژوهشی در شناخت واقعیت و عوامل آن، 1376ش، ص 4</ref> | بنیان و شالوده [[خانواده]] را تفاهم، درک متقابل، فداکاری و صبر در برابر مشکلات می‌سازد. اگر یکی از زوجین یا هر دو به دلایل گوناگون نتوانستند با یکدیگر سازش کنند، در این جاست که خانواده از هم گسیخته می‌شود. هر قدر خانواده از بنیان مستحکم‌تری برخوردار باشد و طرفین از جهات بیش تری با یکدیگر توافق کنند، احتمال بقای این خانواده بیش‌تر است.<ref>ساروخانی، طلاق (پژوهشی در شناخت واقعیت و عوامل آن، 1376ش، ص 4</ref> | ||
== طلاق در حقوق == | == طلاق در حقوق == | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
اسلام برای کاهش میزان طلاق عمدتا بر راهبردهای اخلاقی و تربیتی تاکید کرده و کمتر به ممنوعیت‌های قانونی توسل جسته است. دلیل این است که؛ ایجاد محدودیت قانونی برای طلاق، کمک چندانی به تحکیم روابط زناشویی نمی‌کند؛ زیرا در فرضی که ازدواج دچار اختلال گردیده، با منع قانونی طلاق معمولا جایگزین‌های نامطلوبی همچون متارکه، طلاق عاطفی و خشونت خانگی در انتظار همسران خواهد بود. علاوه بر آن، منع قانونی طلاق می‌تواند انگیزه ازدواج را تضعیف کند و این بر خلاف هدفی است که اسلام در نظام اجتماعی خود دنبال می‌کند.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص207</ref> | اسلام برای کاهش میزان طلاق عمدتا بر راهبردهای اخلاقی و تربیتی تاکید کرده و کمتر به ممنوعیت‌های قانونی توسل جسته است. دلیل این است که؛ ایجاد محدودیت قانونی برای طلاق، کمک چندانی به تحکیم روابط زناشویی نمی‌کند؛ زیرا در فرضی که ازدواج دچار اختلال گردیده، با منع قانونی طلاق معمولا جایگزین‌های نامطلوبی همچون متارکه، طلاق عاطفی و خشونت خانگی در انتظار همسران خواهد بود. علاوه بر آن، منع قانونی طلاق می‌تواند انگیزه ازدواج را تضعیف کند و این بر خلاف هدفی است که اسلام در نظام اجتماعی خود دنبال می‌کند.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص207</ref> | ||
اسلام با مشروع ساختن | اسلام با مشروع ساختن طلاق، امکان جدایی قانونی زوجین را در شرایط نامطلوب فراهم ساخته و با این کار، با برخی نظام‌های حقوقی که طلاق را به طور کلی منع نموده‌اند، مخالفت کرده است. <ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص207</ref> | ||
==انواع | ==انواع طلاق== | ||
طلاق در حقوق اسلامی دارای اقسام مختلفی است که هر کدام کاربرد ویژه‌ای دارد. طلاق به دو قسم سُنّى (شرعى) و بِدعى تقسيم می‌شود. | |||
#طلاق بدعى؛ يعنى طلاقى كه بدعت و حرام است. مثل طلاق زن در حال حیض. | #طلاق بدعى؛ يعنى طلاقى كه بدعت و حرام است. مثل طلاق زن در حال حیض. | ||
#طلاق سُنّى؛ عبارت است از طلاق مشروع و جايز. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج5، ص: 195</ref> اين نوع طلاق بر دو قسم است: بائن و رجعى. | #طلاق سُنّى؛ عبارت است از طلاق مشروع و جايز. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج5، ص: 195</ref> اين نوع طلاق بر دو قسم است: بائن و رجعى. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
قسم دوم از طلاق سنی، طلاق رجعى است و آن طلاقى است كه مرد پس از آن بتواند در زمان عده رجوع كند و نيازى به عقد جديد نیست. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج5، ص195</ref> بنابر این یکی از مهم‌ترین اقسام طلاق، طلاق رجعی است که موضوع عدّه در آن لحاظ شده است. عدّه به یک مدت معینی اشاره دارد که در طی آن زن مطلقه یا شوهر مرده، مجاز نیست بار دیگر ازدواج کند و برای مردان دیگر نیز ازدواج با زنی که در عده به سر می‌برد، ممنوع است. در طلاق رجعی، شوهر می‌تواند مادام که عده‌ی زن به سر نرسیده، بدون ازدواج مجدد به او رجوع کند و با این کار، اثر طلاق را از میان بردارد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref> | قسم دوم از طلاق سنی، طلاق رجعى است و آن طلاقى است كه مرد پس از آن بتواند در زمان عده رجوع كند و نيازى به عقد جديد نیست. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج5، ص195</ref> بنابر این یکی از مهم‌ترین اقسام طلاق، طلاق رجعی است که موضوع عدّه در آن لحاظ شده است. عدّه به یک مدت معینی اشاره دارد که در طی آن زن مطلقه یا شوهر مرده، مجاز نیست بار دیگر ازدواج کند و برای مردان دیگر نیز ازدواج با زنی که در عده به سر می‌برد، ممنوع است. در طلاق رجعی، شوهر می‌تواند مادام که عده‌ی زن به سر نرسیده، بدون ازدواج مجدد به او رجوع کند و با این کار، اثر طلاق را از میان بردارد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref> | ||
در نظام حقوقی اسلام طلاق برخلاف | در نظام حقوقی اسلام طلاق برخلاف ازدواج، که ماهیت عقدی یعنی قرارداد طرفینی دارد، طلاق جنبه‌ی ایقاعی دارد، یعنی انشاء آن از سوی یک نفر صورت می‌گیرد و طبق قاعده او شوهر است. در این خصوص، اختلاف نظری بین فقها دیده نمی‌شود و عموماً می‌پذیرند که حق طلاق به عنوان حکم اولی به شوهر اختصاص دارد و زن نمی‌تواند به طور مستقل ایقاع طلاق کند. افزون بر اجماع فقهای شیعه و سنّی، می‌توان به برخی روایات، سیره‌ی عملی مسلمانان و این نکته که در قرآن و احادیث، طلاق همواره به مردان اسناد داده شده، استدلال کرد.<ref>بستان، خانواده در اسلام،1390ش، ص208.</ref> | ||
== حق انتخابی زن در طلاق از نظر اسلام == | == حق انتخابی زن در طلاق از نظر اسلام == | ||
# امکان طلاق توافقی، بدون هزینه‌ی مالی از سوی زن و نیز امکان طلاق خلع در صورت نفرت از شوهر و طلاق مبارات در صورت نفرت طرفین از یکدیگر فراهم است که در این دو حالت اخیر، در ازای پرداخت مبلغی به شوهر یا بخشیدن مهریه یا بخشی از آن به وی، طلاق خود را از او می‌گیرد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref> | # امکان طلاق توافقی، بدون هزینه‌ی مالی از سوی زن و نیز امکان طلاق خلع در صورت نفرت از شوهر و طلاق مبارات در صورت نفرت طرفین از یکدیگر فراهم است که در این دو حالت اخیر، در ازای پرداخت مبلغی به شوهر یا بخشیدن [[مهریه]] یا بخشی از آن به وی، طلاق خود را از او می‌گیرد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref> | ||
# در مواردی مانند مانند ترک نفقه از سوی شوهر، طلاق قضایی مقرر شده است؛ بلکه به نظر بعضی از فقها در همه ی مواردی که زن با ادامه زندگی مشترک به ضرر یا مشقت شدید می افتد، به استناد قواعد نفی ضرر و نفی حرج می‌توان مشروعیت طلاق قضایی را اثبات کرد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref> | # در مواردی مانند مانند ترک [[نفقه]] از سوی شوهر، طلاق قضایی مقرر شده است؛ بلکه به نظر بعضی از فقها در همه ی مواردی که زن با ادامه زندگی مشترک به ضرر یا مشقت شدید می افتد، به استناد قواعد نفی ضرر و نفی حرج می‌توان مشروعیت طلاق قضایی را اثبات کرد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref> | ||
# قاعده‌ی شرط ضمن عقد به عنوان تبصره‌ای بر قواعد و احکام اولیه که بسیاری از فقهای شیعه آن را پذیرفته و قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز بر اساس آن مشی کرده، می‌توان تصمیم‌گیری در امر طلاق را برای زنان فراهم کرده است، مثلاً به این صورت که زن در ضمن عقد نکاح یا عقد لازم دیگر به طور مطلق یا مشروط شرط کند که از طرف شوهرش وکیل در اجرای صیغه‌ی طلاق باشد. <ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref> | # قاعده‌ی شرط ضمن عقد به عنوان تبصره‌ای بر قواعد و احکام اولیه که بسیاری از فقهای شیعه آن را پذیرفته و قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز بر اساس آن مشی کرده، می‌توان تصمیم‌گیری در امر طلاق را برای زنان فراهم کرده است، مثلاً به این صورت که زن در ضمن عقد نکاح یا عقد لازم دیگر به طور مطلق یا مشروط شرط کند که از طرف شوهرش وکیل در اجرای صیغه‌ی طلاق باشد. <ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref> | ||
==شرایط طلاق== | ==شرایط طلاق== | ||
در نظام فقهی اسلام برای هرکدام از طلاق دهنده، طلاق داده شده و صيغه طلاق شرایطی موجود است که از جمله؛ | در نظام فقهی اسلام برای هرکدام از طلاق دهنده، طلاق داده شده و [[صيغه]] طلاق شرایطی موجود است که از جمله؛ | ||
=== در طلاق دهنده === | === در طلاق دهنده === | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
==معنای محلل و شرایط تحلیل== | ==معنای محلل و شرایط تحلیل== | ||
[[محلل]] یک اصطلاح فقهی است به معنای حلال كننده؛ در اصطلاح فقهاء به كسى می‌گويند كه | [[محلل]] یک اصطلاح فقهی است به معنای حلال كننده؛ در اصطلاح فقهاء به كسى می‌گويند كه زنى را كه شوهرش او را سه بار طلاق داده است بگيرد و پس از طلاق و گذشت عده، آن زن می‌تواند با شوهر اول ازدواج نمايد و آن مرد محلل اين ازدواج بوده است. <ref>جابرى عربلو، فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامى، 1362ش، ص156</ref> | ||
شرایط تحلیل: در محلل [[بلوغ]] و مواقعه به [[عقد]] صحيح دائم شرط است. | شرایط تحلیل: در محلل [[بلوغ]] و مواقعه به [[عقد]] صحيح دائم شرط است. | ||
تحليل اختصاص به | تحليل اختصاص به زنى كه سه بار او را شوهرش طلاق داده باشد نداشته بلكه در کمتر آن نيز كه هنوز به عدد سوم نرسيده باشد مؤثر بوده و آن را از بين خواهد برد. <ref>سجادى، فرهنگ معارف اسلامى، 1373ش، ج3، ص1714</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
