ویکی‌جنسیت

طلاق: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
زهرا زارعی (بحث | مشارکت‌ها)
۷٬۷۵۹ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
زهرا زارعی (بحث | مشارکت‌ها)
۷٬۷۵۹ ویرایش‌ها
خط ۲۵: خط ۲۵:
از مجموع روایات چنین برداشت می‌شود که اسلام طلاق را به خودی خود مبغوض می‌شمارد و در جهت منصرف کردن افراد از آن می‌کوشد، اما در مواردی که کارکردهای مطلوب خانواده با اختلالات جدی روبرو شود و ادامه‌ی زندگی مشترک، مفاسدی بیش از پیامدهای منفی طلاق به بار آورد، اسلام به رجحان  و احیانا لزوم طلاق حکم کرده است.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص207</ref>
از مجموع روایات چنین برداشت می‌شود که اسلام طلاق را به خودی خود مبغوض می‌شمارد و در جهت منصرف کردن افراد از آن می‌کوشد، اما در مواردی که کارکردهای مطلوب خانواده با اختلالات جدی روبرو شود و ادامه‌ی زندگی مشترک، مفاسدی بیش از پیامدهای منفی طلاق به بار آورد، اسلام به رجحان  و احیانا لزوم طلاق حکم کرده است.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص207</ref>


چنانچه امام صادق<sup>(ع)</sup> فرمودند: چیزی در نزد خدا محبوبتر از خانه‌­ای که درآن پیوند ازدواجی صورت می­‌گیرد وجود ندارد و چیزی در نزد خداوند مبغوض‌­تر ازخانه‌­ای که درآن پیوندی با طلاق بگسلد وجود ندارد. آنگاه فرمود: این که در قرآن  نام طلاق مکرر آمده و جزئیات کار طلاق مورد عنایت و توجه قرآن واقع شده، از آن جهت است که خداوند جدایی را دشمن می‌­دارد. <ref>کلینی، الکافی'''''،''''' 1407ق، ج5، ص 328</ref>
چنانچه امام صادق<sup>(ع)</sup> فرمودند: چیزی در نزد خدا محبوبتر از خانه‌­ای که درآن پیوند ازدواجی صورت می­‌گیرد وجود ندارد و چیزی در نزد خداوند مبغوض‌­تر ازخانه‌­ای که درآن پیوندی با طلاق بگسلد وجود ندارد. آنگاه فرمود: این که در قرآن نام طلاق مکرر آمده و جزئیات کار طلاق مورد عنایت و توجه قرآن واقع شده، از آن جهت است که خداوند جدایی را دشمن می‌­دارد. <ref>کلینی، الکافی'''''،''''' 1407ق، ج5، ص 328</ref>


در روایت دیگری رسول اکرم(ص) فرموده: ازدواج کنید و طلاق ندهید که طلاق عرش خدا را به لرزه در می‌­آورد.<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، 1412ق، ص 197؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، 1414ق، ج 7، ص365</ref>
در روایت دیگری رسول اکرم(ص) فرموده: ازدواج کنید و طلاق ندهید که طلاق عرش خدا را به لرزه در می‌­آورد.<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، 1412ق، ص 197؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، 1414ق، ج 7، ص365</ref>


در جایی دیگر امام صادق<sup>(ع)</sup> می‌­فرماید: چیزی از امور حلال، در پیشگاه خدا مبغوض‌­تر از طلاق نیست. خداوند متعال هر شخص طلاق دهنده از روی اشتها و هوس‌­های زودگذر را مبغوض می­‌دارد.<ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج6، ص54؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، 1409ق، ج 22، ص8</ref>
در جایی دیگر امام صادق(ع) می‌­فرماید: چیزی از امور حلال، در پیشگاه خدا مبغوض‌­تر از طلاق نیست. خداوند متعال هر شخص طلاق دهنده از روی اشتها و هوس‌­های زودگذر را مبغوض می­‌دارد.<ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج6، ص54؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، 1409ق، ج 22، ص8</ref>


اسلام برای کاهش میزان طلاق عمدتا بر راهبردهای اخلاقی و تربیتی تاکید کرده و کمتر به ممنوعیت‌های قانونی توسل جسته است. دلیل این است که؛ ایجاد محدودیت قانونی برای طلاق، کمک چندانی به تحکیم روابط زناشویی نمی‌کند؛ زیرا در فرضی که ازدواج دچار اختلال گردیده، با منع قانونی طلاق معمولا جایگزین‌های نامطلوبی همچون متارکه، طلاق عاطفی و خشونت خانگی در انتظار همسران خواهد بود. علاوه بر آن، منع قانونی طلاق می‌تواند انگیزه ازدواج را تضعیف کند و این بر خلاف هدفی است که اسلام در نظام اجتماعی خود دنبال می‌کند.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص207</ref>
اسلام برای کاهش میزان طلاق عمدتا بر راهبردهای اخلاقی و تربیتی تاکید کرده و کمتر به ممنوعیت‌های قانونی توسل جسته است. دلیل این است که؛ ایجاد محدودیت قانونی برای طلاق، کمک چندانی به تحکیم روابط زناشویی نمی‌کند؛ زیرا در فرضی که ازدواج دچار اختلال گردیده، با منع قانونی طلاق معمولا جایگزین‌های نامطلوبی همچون متارکه، طلاق عاطفی و خشونت خانگی در انتظار همسران خواهد بود. علاوه بر آن، منع قانونی طلاق می‌تواند انگیزه ازدواج را تضعیف کند و این بر خلاف هدفی است که اسلام در نظام اجتماعی خود دنبال می‌کند.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص207</ref>
خط ۳۸: خط ۳۸:
#طلاق بدعى؛ يعنى طلاقى كه بدعت و حرام است. مثل طلاق زن در حال حیض.  
#طلاق بدعى؛ يعنى طلاقى كه بدعت و حرام است. مثل طلاق زن در حال حیض.  
#طلاق سُنّى؛ عبارت است از طلاق مشروع و جايز. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص: 195</ref> اين نوع طلاق بر دو قسم است: بائن و رجعى.   
#طلاق سُنّى؛ عبارت است از طلاق مشروع و جايز. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص: 195</ref> اين نوع طلاق بر دو قسم است: بائن و رجعى.   
##طلاق بائن؛ عبارت از طلاقی كه بوسيلۀ آن بين زن و شوهر جدائى مى‌افتد و رابطۀ زوجيت قطع مي‌گردد. در طلاق بائن براى شوهر حق رجوع نيست.<ref>امامی، حقوق مدنى، بی‌تا، ج‌5، ص45‌1</ref>  
##طلاق بائن؛ عبارت از طلاقی كه بوسيلۀ آن بين زن و شوهر جدائى مى‌افتد و رابطۀ زوجيت قطع میگردد. در طلاق بائن براى شوهر حق رجوع نيست.<ref>امامی، حقوق مدنى، بی‌تا، ج‌5، ص45‌1</ref>  
##طلاق رجعی؛ طلاقى است كه مرد پس از آن بتواند در  زمان عده رجوع كند و نيازى به عقد جديد نیست. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص195</ref>
##طلاق رجعی؛ طلاقى است كه مرد پس از آن بتواند در  زمان عده رجوع كند و نيازى به عقد جديد نیست. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص195</ref>
=== موارد طلاق بائن ===
=== موارد طلاق بائن ===
خط ۴۸: خط ۴۸:
=== اقسام طلاق بائن ===
=== اقسام طلاق بائن ===


# طلاقى كه بوسيلۀ حكم دادگاه شوهر به زن اجبار مي‌گردد.
# طلاقى كه بوسيلۀ حكم دادگاه شوهر به زن اجبار می‌گردد.
# طلاقى كه زن در اثر شرط وكالت خود را مي‌دهد. <ref>امامی، حقوق مدنى، بی‌تا، ج‌5، ص45‌1</ref>
# طلاقى كه زن در اثر شرط وكالت خود را می‌دهد. <ref>امامی، حقوق مدنى، بی‌تا، ج‌5، ص45‌1</ref>
# طلاق خلع و مبارات
# طلاق خلع و مبارات


از آنجا که طلاق در اختیار شوهر است، ‌زنانی كه از ادامه زناشوئى ناراضى هستند، گاه براى رهائى از آن حاضر مي‌شوند مالى به شوهر بدهند تا طلاق داده شوند و شوهر هم قبول می‌نمايد و در مقابل آن زن را طلاق مي‌دهد. مال مزبور را فديه گويند. طلاقى كه شوهر در مقابل گرفتن مال از زن می‌دهد.
از آنجا که طلاق در اختیار شوهر است، ‌زنانی كه از ادامه زناشوئى ناراضى هستند، گاه براى رهائى از آن حاضر میشوند مالى به شوهر بدهند تا طلاق داده شوند و شوهر هم قبول می‌نمايد و در مقابل آن زن را طلاق می‌دهد. مال مزبور را فديه گويند. طلاقى كه شوهر در مقابل گرفتن مال از زن می‌دهد.


الف- طلاق خلع: آنست كه زن بواسطه كراهتى كه از شوهر خود دارد در مقابل مالى كه بشوهر مي‌دهد طلاق بگيرد، اعم از اينكه مال مزبور عين مهر يا معادل آن، يا بيشتر و يا كمتر از مهر باشد. <ref>امامى، حقوق مدنى، بی‌تا، ج‌5، ص47‌</ref>
*'''طلاق خلع''': آنست كه زن بواسطه كراهتى كه از شوهر خود دارد در مقابل مالى كه بشوهر میدهد طلاق بگيرد، اعم از اينكه مال مزبور عين مهر يا معادل آن، يا بيشتر و يا كمتر از مهر باشد. <ref>امامى، حقوق مدنى، بی‌تا، ج‌5، ص47‌</ref>
 
*
ب) طلاق مبارات: ‌آنست كه كراهت از طرفين باشد، ولى در اين صورت عوض بايد زائد بر ميزان مهر نباشد. <ref>امامى، حقوق مدنى، بی‌تا، ج‌5، ص49.</ref>
*'''طلاق مبارات''': ‌آنست كه كراهت از طرفين باشد، ولى در اين صورت عوض بايد زائد بر ميزان مهر نباشد. <ref>امامى، حقوق مدنى، بی‌تا، ج‌5، ص49.</ref>


قسم دوم از طلاق سنی، طلاق رجعى است و آن طلاقى است كه مرد پس از آن بتواند در  زمان عده رجوع كند و نيازى به عقد جديد نیست. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص195</ref> بنابر این یکی از مهم‌ترین اقسام طلاق، طلاق رجعی است که موضوع عدّه در آن لحاظ شده است. عدّه به یک مدت معینی اشاره دارد که در طی آن زن مطلقه یا شوهر مرده، مجاز نیست بار دیگر ازدواج کند و برای مردان دیگر نیز ازدواج با زنی که در عده به سر می‌برد، ممنوع است. در طلاق رجعی، شوهر می‌تواند مادام که عده‌ی زن به سر نرسیده، بدون ازدواج مجدد به او رجوع کند و با این کار، اثر طلاق را از میان بردارد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref>
قسم دوم از طلاق سنی، طلاق رجعى است و آن طلاقى است كه مرد پس از آن بتواند در  زمان عده رجوع كند و نيازى به عقد جديد نیست. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص195</ref> بنابر این یکی از مهم‌ترین اقسام طلاق، طلاق رجعی است که موضوع عدّه در آن لحاظ شده است. عدّه به یک مدت معینی اشاره دارد که در طی آن زن مطلقه یا شوهر مرده، مجاز نیست بار دیگر ازدواج کند و برای مردان دیگر نیز ازدواج با زنی که در عده به سر می‌برد، ممنوع است. در طلاق رجعی، شوهر می‌تواند مادام که عده‌ی زن به سر نرسیده، بدون ازدواج مجدد به او رجوع کند و با این کار، اثر طلاق را از میان بردارد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref>


در نظام حقوقی اسلام طلاق برخلاف ازدواج، که ماهیت عقدی یعنی قرارداد طرفینی دارد، طلاق جنبه‌ی ایقاعی دارد، یعنی انشاء آن از سوی یک نفر صورت می‌گیرد و طبق قاعده او شوهر است. در این خصوص، اختلاف نظری بین فقها دیده نمی‌شود و عموماً می‌پذیرند که حق طلاق به عنوان حکم اولی به شوهر اختصاص دارد و زن نمی‌تواند به طور مستقل ایقاع طلاق کند. افزون بر اجماع فقهای شیعه و سنّی، می‌توان به برخی روایات، سیره‌ی عملی مسلمانان و این نکته که در قرآن و احادیث، طلاق همواره به مردان اسناد داده شده، استدلال کرد.<ref>بستان، خانواده در اسلام،1390ش، ص208.</ref>
در نظام حقوقی اسلام طلاق برخلاف ازدواج، که ماهیت عقدی یعنی قرارداد طرفینی دارد، طلاق جنبه‌ی ایقاعی دارد، یعنی انشاء آن از سوی یک نفر صورت می‌گیرد و طبق قاعده او شوهر است. در این خصوص، اختلاف نظری بین فقها دیده نمی‌شود و عموماً می‌پذیرند که حق طلاق به عنوان حکم اولی به شوهر اختصاص دارد و زن نمی‌تواند به طور مستقل ایقاع طلاق کند. افزون بر اجماع فقهای شیعه و سنّی، می‌توان به برخی روایات، سیره‌ی عملی مسلمانان و این نکته که در قرآن و احادیث، طلاق همواره به مردان اسناد داده شده، استدلال کرد.<ref>بستان، خانواده در اسلام،1390ش، ص208.</ref>
== حق انتخابی زن در طلاق از نظر اسلام==


== حق انتخابی زن در طلاق از نظر اسلام ==
#امکان طلاق توافقی، بدون هزینه‌ی مالی از سوی زن و نیز امکان طلاق خلع در صورت نفرت از شوهر و طلاق مبارات در صورت نفرت طرفین از یکدیگر فراهم است که در این دو حالت اخیر، در ازای پرداخت مبلغی به شوهر یا بخشیدن [[مهریه]] یا بخشی از آن به وی، طلاق خود را از او می‌گیرد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref>
 
# امکان طلاق توافقی، بدون هزینه‌ی مالی از سوی زن و نیز امکان طلاق خلع در صورت نفرت از شوهر و طلاق مبارات در صورت نفرت طرفین از یکدیگر فراهم است که در این دو حالت اخیر، در ازای پرداخت مبلغی به شوهر یا بخشیدن [[مهریه]] یا بخشی از آن به وی، طلاق خود را از او می‌گیرد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref>
# در مواردی مانند مانند ترک [[نفقه]] از سوی شوهر، طلاق قضایی مقرر شده است؛ بلکه به نظر بعضی از فقها در همه ی مواردی که زن با ادامه زندگی مشترک به ضرر یا مشقت شدید می افتد، به استناد قواعد نفی ضرر و نفی حرج می‌توان مشروعیت طلاق قضایی را اثبات کرد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref>
# در مواردی مانند مانند ترک [[نفقه]] از سوی شوهر، طلاق قضایی مقرر شده است؛ بلکه به نظر بعضی از فقها در همه ی مواردی که زن با ادامه زندگی مشترک به ضرر یا مشقت شدید می افتد، به استناد قواعد نفی ضرر و نفی حرج می‌توان مشروعیت طلاق قضایی را اثبات کرد.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref>
# قاعده‌ی شرط ضمن عقد به عنوان تبصره‌ای بر قواعد و احکام اولیه که بسیاری از فقهای شیعه آن را پذیرفته  و قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز بر اساس آن مشی کرده، می‌توان تصمیم‌گیری در امر طلاق را برای زنان فراهم کرده است، مثلاً به این صورت که زن در ضمن عقد نکاح یا عقد لازم دیگر به طور مطلق یا مشروط شرط کند که از طرف شوهرش وکیل در اجرای صیغه‌ی طلاق باشد. <ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref>
#قاعده‌ی شرط ضمن عقد به عنوان تبصره‌ای بر قواعد و احکام اولیه که بسیاری از فقهای شیعه آن را پذیرفته  و قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز بر اساس آن مشی کرده، می‌توان تصمیم‌گیری در امر طلاق را برای زنان فراهم کرده است، مثلاً به این صورت که زن در ضمن عقد نکاح یا عقد لازم دیگر به طور مطلق یا مشروط شرط کند که از طرف شوهرش وکیل در اجرای صیغه‌ی طلاق باشد. <ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص208.</ref>


==شرایط طلاق==
==شرایط طلاق==
خط ۷۳: خط ۷۲:
=== در طلاق دهنده ===
=== در طلاق دهنده ===


# بالغ بودن  
#بالغ بودن
# عاقل بودن
#عاقل بودن
# مختار بودن
#مختار بودن
# قصد داشتن شرط است.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام،1426ق، ج‏5، ص197</ref>
#قصد داشتن شرط است.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام،1426ق، ج‏5، ص197</ref>


=== در مطلقه ===
=== در مطلقه ===


# زوجه بودن  
#زوجه بودن
# دائمى بودن  
#دائمى بودن
# پاك بودن از حيض و نفاس <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص197</ref>
#پاك بودن از حيض و نفاس <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص197</ref>


=== صيغه طلاق ===
===صيغه طلاق===
اصل در عقد ازدواج عدم قابليّت آن براى برهم زدن است؛ از اين رو، با هر سببى نمى‌توان اين پيوند را گسست؛ ليكن شارع مقدس طلاق را سببى براى گسستن اين پيوند قرار داده است.
اصل در عقد ازدواج عدم قابليّت آن براى برهم زدن است؛ از اين رو، با هر سببى نمى‌توان اين پيوند را گسست؛ ليكن شارع مقدس طلاق را سببى براى گسستن اين پيوند قرار داده است.
طلاق با هر لفظ بيانگر مفاد آن تحقق نمى‏‌يابد؛ بلكه با صيغه خاص همراه با شرايطى تحقق می‌يابد. صيغه خاص عبارت است از لفظ «طالق» همراه با كلماتى كه مطلّقه را مشخص می‌كند، مانند «انتِ طالقٌ» يا «هذِهِ طالقٌ». بنابر قول مشهور ميان متأخران، در صورت توانايى بر تلفظ به زبان عربى صيغه طلاق بايد به عربى صحيح خوانده شود و در صورت عدم توانايى بر آن، با هر لفظ مرادف صيغه عربى صحيح است. برخى گفته‏‌اند: در صورت عدم توانايى بايد وكيل بگيرد و چنانچه نتوانست وكيل بگيرد، می‌تواند به لفظ غير عربى بخواند. از شرايط صحّت طلاق، وقوع آن در حضور دو شاهد است؛ به گونه‏‌اى كه آن را بشنوند. دو شاهد بايد مرد و بنابر مشهور عادل باشند. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص 199</ref>
طلاق با هر لفظ بيانگر مفاد آن تحقق نمى‏‌يابد؛ بلكه با صيغه خاص همراه با شرايطى تحقق می‌يابد. صيغه خاص عبارت است از لفظ «طالق» همراه با كلماتى كه مطلّقه را مشخص می‌كند، مانند «انتِ طالقٌ» يا «هذِهِ طالقٌ». بنابر قول مشهور ميان متأخران، در صورت توانايى بر تلفظ به زبان عربى صيغه طلاق بايد به عربى صحيح خوانده شود و در صورت عدم توانايى بر آن، با هر لفظ مرادف صيغه عربى صحيح است. برخى گفته‏‌اند: در صورت عدم توانايى بايد وكيل بگيرد و چنانچه نتوانست وكيل بگيرد، می‌تواند به لفظ غير عربى بخواند. از شرايط صحّت طلاق، وقوع آن در حضور دو شاهد است؛ به گونه‏‌اى كه آن را بشنوند. دو شاهد بايد مرد و بنابر مشهور عادل باشند. <ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص 199</ref>
خط ۱۲۰: خط ۱۱۹:
*محقق، محمدباقر، حقوق مدنی زوجین، انتشارات بنیاد قرآن، 1360ش.
*محقق، محمدباقر، حقوق مدنی زوجین، انتشارات بنیاد قرآن، 1360ش.
*محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده – نکاح و انحلال آن'''''،''''' چاپ هفدهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1395ش.
*محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده – نکاح و انحلال آن'''''،''''' چاپ هفدهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1395ش.
*نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت- لبنان، داراحیاء التراث العربی، 1404ق.    
*نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت- لبنان، داراحیاء التراث العربی، 1404ق.  
*هاشمى شاهرودى، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام‏، قم‏، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426 ق‏.
*هاشمى شاهرودى، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام‏، قم‏، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426 ق‏.


برگرفته از «https://fa.gender.wiki/wiki/طلاق»