سقط جنین‌‌ از منظر قرآن و روایات: تفاوت میان نسخه‌ها

خداوند متعال در قرآن در این رابطه فرموده است: «ثُمَّ جَعَلنَاهُ نُطفَهً فِی قَرارٍ مَّکِینٍ ثُمَّ خَلَقنَا النُّطفَهَ عَلَقَهً فَخَلَقنَا العَلَقََهَ مُضغَهً فَخَلَقنَا المُضغَهَ عِظَامًا فَکَسَونَا العِظَامَ لَحمًا ثُمَّ أَنشَأنَاهُ خَلقًا ءَاَخَرَ فَتَبَارَکَ اللهُ اَحسَنُ الَخالِقِینَ».[1]

خداوند متعال در قرآن به مسئله‌ آفرینش جنین اشاره کرده و می‌فرماید: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن سُلَالَةٍ مِّن طِینٍثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِی قَرَارٍ مَّکِینٍ[2]؛ و به یقین انسان را از عصاره‌‏اى از گِل آفریدیم، سپس او را [به‌صورت] نطفه‌‏اى در جایگاهى استوار قرار دادیم».

خداوند متعال در آیه بعدی این سوره می‌فرماید: «ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَکَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ[3]؛ آن‌گاه نطفه را به‌صورت علقه درآوردیم پس آن علقه را [به‌صورت] مضغه گردانیدیم و آن‌گاه مضغه را استخوان‌هایى ساختیم بعد استخوان‌ها را با گوشتى پوشانیدیم آن‌گاه [جنین را در] آفرینشى دیگر پدید آوردیم آفرین باد بر خدا که بهترین آفرینندگان است».

خداوند متعال در قرآن فرموده است: «إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعًا بَصِیرًا[4]؛ ما انسان را از نطفه مختلطى آفریدیم و او را مى‏‌آزماییم بدین جهت او را شنوا و بینا قرار دادیم» همچنین در آیات ۳۹ قیامت، ۶ زمر، ۸ رعد و ۲۳۳ بقره در این رابطه سخن گفته است چنان‌که در آیه ۲۳۳ بقره فرموده است: «وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن یُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لاَ تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَهَا لاَ تُضَآرَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلاَ مَوْلُودٌ لَّهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَلِکَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَن تَرَاضٍ مِّنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا وَإِنْ أَرَدتُّمْ أَن تَسْتَرْضِعُواْ أَوْلاَدَکُمْ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِذَا سَلَّمْتُم مَّآ آتَیْتُم بِالْمَعْرُوفِ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ».

خداوند متعال در قرآن  در این رابطه فرموده است: «وَکَذَلِکَ زَیَّنَ لِکَثِیرٍ مِّنَ الْمُشْرِکِینَ قَتْلَ أَوْلاَدِهِمْ شُرَکَآۆُهُمْ لِیُرْدُوهُمْ وَلِیَلْبِسُواْ عَلَیْهِمْ دِینَهُمْ وَلَوْ شَاء اللّهُ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا یَفْتَرُونَ[5]؛ و این‌گونه براى بسیارى از مشرکان بتانشان کشتن فرزندانشان را آراستند تا هلاکشان کنند و دینشان را بر آنان مشتبه سازند و اگر خدا مى‏‌خواست چنین نمى‏‌کردند پس ایشان را با آن‌چه به دروغ مى‌‏سازند رها کن».

و این در حالی است که قتل نفس آن هم از نوع عمدی هیچ توجیهی ندارد و از بزرگ‌ترین گناهان در همه ادیان الهی محسوب می‌شود چنان‌که خداوند متعال در قرآن در این رابطه می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذَا جَاءکَ الْمُۆْمِنَاتُ یُبَایِعْنَکَ عَلَى أَن لَّا یُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئًا وَلَا یَسْرِقْنَ وَلَا یَزْنِینَ وَلَا یَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَلَا یَأْتِینَ بِبُهْتَانٍ یَفْتَرِینَهُ بَیْنَ أَیْدِیهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلَا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ فَبَایِعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ»[6].

عده‌ای هم هستند که از ترس فقر و شرایط سخت معیشتی جنین خود را سقط می‌کنند، که به این‌ قبیل افراد هم خداوند متعال صراحتاً در سوره اسراء دستور می‌دهد که: «وَلا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ خَشْیَةَ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ إِیَّاکُمْ إِنَّ قَتْلَهُمْ کانَ خِطْأً کَبیراً[7]؛ و از بیم تنگدستى فرزندان خود را مکشید ماییم که به آن‌ها و شما روزى مى‌‏بخشیم آرى کشتن آنان همواره خطایى بزرگ است».

در روایتی آمده است که شخصی از ابوجعفر درباره زن آبستنى پرسید که بدون آگاهى همسرش دارویى نوشیده و بچه‏‌اش را انداخته است. امام فرمود: اگر داراى استخوان بوده و گوشت بر آن‌ها روییده، پرداخت دیه بر زن واجب است و باید آن‌را به شوهرش بپردازد و اگر به هنگامى‌که بچه را انداخته، علقه یا مضغه بوده، باید چهل دینار یا یک بنده، به پدر بچه تسلیم کند. آن شخص پرسید: پس آیا زن در این دیه، از فرزندش ارث نمی‌برد؟ فرمود: نه، زیرا خودش بچه را کشته، پس ارث هم نمى‌‏برد».[8]

حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای(مدظله‌العالی) دراین رابطه گفته است: سقط جنین شرعاً حرام است و در هیچ حالتى جایز نبوده و توبه جدى از آن لازم است و باید دیه سقط جنین پرداخت شود که ‏اگر علقه باشد دیه آن چهل دینار است و اگر مضغه باشد شصت دینار است و اگر استخوان بدون گوشت باشد هشتاد ‏دینار است و دیه به وارث جنین با رعایت طبقات ارث پرداخت مى‌‏شود ولى وارثى که مباشر سقط جنین بوده از آن، سهمى ‏ندارد.‏دینار شرعى معادل سکه طلا به وزن یک مثقال شرعى (۶ /۳ گرم) مى‌باشد و قیمت آن‌را مى‌توان از بازار به‌دست آورد.[9]

همچنین، حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی در این خصوص گفته است:  انداختن حَمْل پس از انعقاد نطفه ، جایز نیست و دیه و کفاره (دو ماه روزه متوالی) دارد، مگر این‌که باقى ماندن حمل براى مادر ضرر جانى داشته باشد، یا مستلزم حرج شدیدى باشد که معمولاً تحمل نمى‌‏شود، که در این صورت قبل از دمیدن روح و جان گرفتن جنین اسقاط آن جایز است، و بعد از آن مطلقاً جایز نیست. و اگر مادر حمل خود را بیاندازد، دیه آن بر مادر واجب است  و باید آن‌را به پدر یا دیگر ورثه‏‌اش بپردازد و اگر پدر حمل را بیاندازد، دیه‏‌اش بر او واجب است و باید آن‌را به مادر بپردازد و اگر پزشک این عمل را انجام دهد، دیه بر او واجب است، مگر این‌که وارث ببخشد.[10]

همچنین، حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در این رابطه گفته است: اسقاط جنین حرام است، ولى هرگاه جنین در مراحل ابتدایى باشد، و به‌صورت انسان کامل در نیامده باشد، و باقیماندن جنین در آن حالت و سپس تولّد ناقص آن به تصدیق اهل اطلاع متدین باعث عسر و حرج شدید براى پدر و مادر گردد، پایان دادن به حاملگى جایز است و احتیاطاً باید دیه را بدهند و دیه جنین بر کسانی است که در سقط دست داشته‌اند، و چنان‌چه مادر با میل و اختیار، خود را در اختیار طبیب قرار داده که سقط کند نیمی از دیه بر عهدۀ اوست، و باید علاوه بر پرداخت دیه از گناه بزرگی که مرتکب شده‌اند به‌طور جدی توبه کنند و با اعمال نیک آینده گذشته را جبران نمایند. [11]                     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[10] - توضیح مسائل جامع، ج 4، بخش سقط جنین، ص 306 <nowiki>https://www.sistani.org/persian/book/26578/6675/</nowiki>

 

[11] - استفتاءات جديد، ج‏3، ص، 526.

 

== منابع ==

استفتاءات جديد، مكارم شيرازى، ناصر، تهيه و تنظيم: عليان نژادى، ابوالقاسم‏، مدرسه امام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم‏، ‏1427 قمری‏، چاپ دوم، ج3.