بانو امین

بانو امین

اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۶۵ خورشیدی؛اصفهان، ایران
درگذشت	۱۳۶۲ خورشیدی؛اصفهان
محل سکونت	اصفهان
سایر مشخصات
آثار	مخزن العرفان، الاربعین الهاشمیة، مخزن اللئالی، اخلاق و راه سعادت، جامع الشتّات و...
خدمات
دین	اسلام
مذهب	شیعه اثنی عشری
تحصیلات	حوزوی
محل تحصیل	اصفهان -قم
وب سایت	وب سایت
استادان	سید محمدعلی نجف آبادی، ابوالقاسم زفره‌ای، سيد ابو‌القاسم دهکردي، علی یزدی، علی اصغر شریف
مرتبه علمی	مجتهده

بانو امین ؛ مفسر، فقیه، عارف و صاحب تفسیر مخزن العرفان

حاجیه سیده نصرت بیگم امین، معروف به بانو امین، برجسته‌ترین فقیه، الهی‌دان و عارف بزرگ مسلمان قرن بیستم، بانوی مجتهده در ایران بود. او اجازات متعددی از اجتهاد از جمله از آیات محمد کاظم حسینی شیرازی و آیت الله العظمی عارف دریافت کرد. بانو امین، نزد فقیهانی چون سید علی نجف آبادی شاگردی کرد. آیت الله مرعشی نجفی، علامه امینی و دیگرانی از او اجازه روایت دریافت کرده‌اند. بانو امین، در مسائل اجتماعی و فرهنگی نیز حضور فعال داشت؛ او با قانون منع حجاب حکومت پهلوی به مبارزه برخاست و مدارسی را تأسیس کرد.

زندگی‌نامه

پدر سیده نصرت امین، سید محمدعلی حسینی اصفهانی ملقب به امین‌التجار، از بازرگانان سرشناس و متدین اصفهان و نوهٔ علامه سید معصوم حسینی خاتون‌آبادی، و مادرش زهرا دختر حاج سید مهدی ملقب به جناب از خاندان جنابی‌های اصفهان است. نصرت امین در سیزده سالگی با پسر عمویش، حاج میرزاآقا معروف به معین‌التجار، از بازرگانان معروف و متدین اصفهان، ازدواج کرد. ثمرهٔ این ازدواج هشت فرزند بود که هفت نفر از آنان در دوران حیات بانو و در دوران کودکی به علت بیماری‌های ناشناختهٔ آن زمان و شیوع بیماری‌های واگیردار در گذشتند. بانو امین سوادآموزی را از پنج سالگی در مکتب خانه آغاز کرد و از یازده سالگی به آموختن زبان عربی مشغول شد. او در بیست سالگی تحصیل علوم دینی و صرف و نحو را به طور جدی آغاز کرد و از محضر اساتید مجتهدی که به منزلش می‌آمدند بهره گرفت. او از ابوالقاسم زفره‌ای و علی اصغر شریف مقدمات را آموخت و در سی ودو سالگی به فراگیری فقه، اصول و حکمت نزد سید علی نجف‌آبادی پرداخت. بیشتر تحصیلات بانو در محضر او انجام گرفت.

نام‌های دیگر

• بانو امين اصفهاني
• علويه هاشميه
• بانوي اصفهاني
• حاجيه خانم سيده نصرت بيگم
• هاشميه اصفهاني
• علويه امينيه
• نصرت اصفهاني
• نصرت بيگم امين التجار
• نصرت بيگم امين رها
• بانوي ايراني
• بانوي هاشميه
• سيده نصرت بنت محمدعلي امين التجار اصفهاني
• علويه امينيه بنت حاج سيد محمدعلي امين التجار
• بانوي مجتهده امين (رها)
• حاجيه امين بانوي ايراني

اجازه اجتهاد

وی پس از پشت سر نهادن مدارج علمی نزد استادانی چون ابوالقاسم زفره‌ای، حسین نظام‌الدین کچویی، سید ابوالقاسم دهکردی، میرزا علی شیرازی، سید علی نجف‌آبادی، از علما و مراجعی چون محمدکاظم شیرازی و عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم، سید ابراهیم حسینی شیرازی اصطهبناتی، محمدرضا نجفی اصفهانی، مرتضی مظاهری نجفی اصفهانی اجازه اجتهاد دریافت کرد.

اعطای اجازه اجتهاد

از اجازات مشهور روایت و اجتهادی که اهل علم از بانو امین دریافت کرده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سید شهاب‌الدین حسینی مرعشی نجفی
• سید عباس حسینی کاشانی (صاحب معجم اعلام‌الشیعه)
• سید محمدعلی قاضی طباطبایی
• سید محمدعلی روضاتی
• عبدالحسین امینی (صاحب کتاب الغدیر و شهداء الفضیلة)
• عبدالله سبیتی
• شیخ زهیر الحسون
• زینت‌السادات همایونی

در قسمتی از اجازه‌نامه شیرازی در توصیف وی چنین آمده‌است:

«دختر مرحوم حاج سید محمدعلی امین‌التجّار اصفهانی که بانویی بزرگوار، شریف، اصیل، عالم و فرزانه، برگزیده زنان زمان و مایه شگفتی دورانش می‌باشد، از کسانی است که مدت مدیدی از عمرش و زمان درازی از زندگیش را صرف تحصیل علم نموده‌است.»

فعالیت

بانو امین به دلیل اینکه اوقات زندگی خود را به فراگیری درس و علم می‌گذراند، بیشتر در خانه بود و کمتر از خانه خارج می‌شد، ولی در ایّامی که لازم می‌دید باید دفاعی صورت بگیرد و کاری انجام شود، از منزل خارج می‌شد و به تدریس و راهنمایی بانوان می‌پرداخت. وی می‌گوید: «ای بانویی که با ادعای مسلمانی کشف حجاب نموده‌ای و با این وضعیت شرم‌آور علنی در معابر و خیابان‌ها، خودآرایی می‌نمایی! آیا فکر نمی‌کنی که با این عمل، که نباید آن را عمل کوچکی بپنداری، چه لطمه بزرگی به شریعت می‌زنی؟ ای بانوی اروپایی منش! این گناه را کوچک مشمار و اگر واقعاً مسلمانی، این طریق مسلمانی نیست. اگر عقیده به تعلیمات اسلامی نداری، بی‌دینی خود را اعلام کن که عمل قبیح تو باعث جرأت دیگران نشود و اگر علاقه‌مند به شریعت نیستی، دشمنی چرا؟ پیامبر (ص) با صنف زن بد نکرده ‌است. در زمانی که زن‌ها در جامعه هیچ ارزشی نداشتند، برای زن حقوق قائل شده و زن را در تمام شئون اجتماعی، در ردیف مردها قرار داده‌است»

زمانی که صدیقه دولت آبادی با ایجاد «شرکت خواتین اصفهان»، به همراه جمعی از زنان همفکر خود به تبلیغ تفکر غیر دینی می‌پرداخت، بانو امین با سخنرانی در جلسات مذهبی زنان و تأسیس «کانون تبلیغات و تعلیمات دینی» و نگارش کتاب روش خوشبختی به شبهه افکنی‌های صدیقه دولت‌آبادی و همفکرانش پاسخ می‌داد. سرانجام با استقبال زنان متدین اصفهان از سخنرانی‌ها و مرکز تازه تأسیس امین و بالا گرفتن اعتراضات به عملکرد شرکت خواتین اصفهان، صدیقه دولت‌آبادی مجبور به تعطیلی روزنامه زبان زنان و ترک اصفهان شد. وی در مقابل ناسیونالیسم رضا شاه، خود را «بانوی ایرانی» لقب داد. بانو امین از چهل سالگی تا پایان عمر به تألیف کتاب، تدریس و پاسخ‌گویی به پرسش‌های دینی و تأسیس مؤسسات فرهنگی مشغول بود. تأسیس مدرسه علمیه‌ای به نام مکتب فاطمه (س) که با بیش از ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ شاگرد، در سال ۱۳۴۶ آغاز به کار کرد، از دیگر کارهای فرهنگی بانوامین است که در اوضاع بسیار سخت فرهنگی و سیاسی جامعه صورت گرفت و زمینه تحصیل زنان علاقه‌مند به آموختن معارف اسلامی را فراهم ساخت. تأسیس چند دبیرستان دخترانه و تربیت شاگردان، بخشی از فعالیت‌های وی محسوب می‌شود.

جایگاه علمی

شخصیت‌های علمی و معنوی فراوانی دربارهٔ جایگاه و مقام علمی و معنوی بانو امین اظهار نظر کرده‌اند. محمد تقی جعفری در این موضوع گفته است: «نظر به مقامات عالیۀروحی که بانوی ایرانی در آن موفق شده‌اند باید ایشان را از گروه نخبه‌ای از دانشمندان به شمار آورد که به اضافۀ فرا گرفتن دانش به تولد جدید زندگی نایل می‌شوند.» و نیز گفته است: «با توجه به آثار علمی که از خانم امین در دسترس ما قرار گرفته، به طور قطع می‌توان ایشان را یکی از علمای برجستۀ عالم تشیع معرفی نمود.

سید محسن امین به نقل از سید شهاب الدین مرعشی نجفی دربارهٔ بانو امین گفته است: «وی یگانهٔ روزگار در آن زمان و حجت زنان عصرش بود. شهیدمطهری در بیان ماجرای دیدار خود با بانو امین می‌گوید: «از بانو مجتهدۀ امین سؤالی کردم و وقتی او شروع به پاسخگویی کرد، دیدم که من باید دست و پای خودم را جمع کنم.

شخصیت‌هایی همچون علامه امینی، رحیم ارباب، علامه طباطبایی، سید شهاب الدین مرعشی نجفی، سید هاشم حداد، محمد تقی جعفری و سید محمدحسین تهرانی، با آگاهی از جایگاه و مقام علمی و معنوی بانو امین به دیدار او رفتند و در زمینه‌های علمی مربوط به خود با او سخن گفتند.

آیت‌الله خامنه‌ای دربارهٔ نکوداشت و تجلیل از بانو امین می‌گوید:

«تجلیل از بانوی بزرگوار اصفهانی [خانم امین] و ارائه شخصیت عرفانی و فقهی و فلسفی برجسته یک زن در کشور ما، کاری سودمند و در جهت احیای ارزش‌های اسلامی در زنان به نظر می‌رسد. از شاگردان بانو امین می‌توان به زینت السادات همایونی، عفت الزمان امین، ربابه الهی و بتول غازی اشاره کرد.

آثار

• مخزن‌العرفان (في تفسير القرآن)، تفسیر کامل قرآن به زبان فارسی در پانزده جلد که به شیوه استدلالی، کلامی و روایی نگاشته شده است.
• الاربعین الهاشمیة فی شرح جملة من الاحادیث الواردة فی العلوم‌الدینیة (این کتاب به زبان عربی نوشته شده و ترجمهٔ فارسی آن به قلم بانو زینت‌السادات همایونی منتشر شده است)
• مخزن اللئالي في فضائل مولی الموالی؛ در فضیلت مولی الموالی حضرت علی بن ابی طالب (علیه‌السلام)
• سير و سلوك در روش اولياء و طريق سير سعداء
• معاد یا آخرین سیر بشر
• روش خوشبختی و توصیه به خواهران ایمانی
• اخلاق و راه سعادت (این کتاب توضیح و ترجمه و اقتباس «طهارة الاعراق ابن مسکویه» است)
• النفحات الرحمانیه فی الواردات القلبیة: این اثر به زبان عربی نوشته شده و در سال ۱۳۸۷ش توسط مهدی افتخار با نام نسیم‌های مهربانی به فارسی ترجمه و منتشر شده است.
• جامع الشتّات (به زبان عربی)
• ترجمه تهذيب بيان اخلاق ابن مسكويه
• حاشية الاسفارالاربعة
• حاشية المكاسب
• حاشيه خوشبختي
• حاشية فرائد الاصول

جستارهای وابسته

• عفت الزمان امین
• زینت السادات همایونی
• ربابه الهی

منابع

• «بانو مجتهده امین که بود؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، 23خرداد 1399ش
• «آثار بانو امین»، در سایت بانوی ایرانی، بازدید 26 بهمن 1401ش
• «از زندگی بانو امین چه می دانید؟»، جی پلاس، 2 تیر 1399ش
• «راز عرفانی شدن بانو امین»، خبرگذاری مهر، 26 خرداد 1399ش
• «بانو مجتهده امین»، در دانشنامه اسلامی، بازدید 26 بهمن 1401ش
• « بانو امین»، موسسه آموزش عالی امین
• «سیده نصرت امین»، در ویکی شیعه، بازدید 26 بهمن 1401ش
• «بانو امین»، در ویکی پدیا، بازدید 26 بهمن1401ش
• «Lady_Amin»، در ویکی پدیای انگلیسی، بازدید 26 بهمن1401ش
• باقری‌بیدهندی، ناصر، «بانوی نمونه: جلوه‌هایی از حیات بانوی مجتهده امین اصفهانی (قدس سره)»، نشر: موسسه بوستان کتاب، قم، 1382ش
• ثقفیان، اکبر، اوجبی، علی، اسلامیت، مرضیه، «بانو امین و تفسیر مخزن العرفان»، ناشر: موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، 1389ش
• همایونی، علویه، «زندگانی بانوی ایرانی: بانوی مجتهده نصرت‌السادات امین»، ناشر: گلبهار، 1383ش
• امین، نصرت‌بیگم، «اخلاق و راه سعادت»، ناشر: گلبهار، 1384ش