زینت السادات همایونی
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| زاده | ۱۲۹۶؛ اصفهان ایران |
| درگذشت | ۱۰ تیر ۱۳۹۵ش |
| محل سکونت | اصفهان، قم |
| همسر | محمد فیض |
| سایر مشخصات | |
| آثار | ترجمۀ اربعین‌الهاشمیه، زن مظهر خلاقیت‌الله، ترجمۀ بخشی از اسرار‌الآیات، عشق ذوی القربی، نسیم ولایت |
| خدمات | |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه اثنی عشری |
| تحصیلات | حوزوی |
| محل تحصیل | اصفهان -قم |
| استادان | بانو مجتهده امین |
| مرتبه علمی | مجتهده |
| خدمات | تأسیس مکتب فاطمه |
زینت‌السادات علویه همایونی؛ مشهور به بانو همایونی، استاد برجسته اخلاق، نویسنده و پژوهشگر دینی، از بهترین و نزدیک‌ترین شاگردان بانو امین.
زینت‌السادات همایونی نخستین دانشجوی زن دانشکده الهیات ( دانشکده وعظ و تبلیغ ) بود که «مکتب فاطمه(س)» را به منظور ایجاد محیطی اختصاصی برای تحصیل زنان در علوم دینی پایه‌گذاری کرد. بانو همایونی در سال ۱۳۸۸ش به عنوان چهره ماندگار جمهوری اسلامی ایران انتخاب و در سال ۱۳۹۰ش در همایش «امینه امین» در اصفهان، از مقام او تجلیل شد. از بانو همایونی آثاری در زمینه علوم اسلامی و معارف اهل بیت منتشر شده‌است.
زندگینامه
زینت‌السادات علویه همایونی، متخلص به علویه همایونی و مشهور به بانو همایونی، در سال ۱۲۹۶ ش در اصفهان متولد شد. پدرش سیدرحیم همایونی و مادرش سلطان‌آغا همایونی بود. سلطان‌آغا مادرخواندۀ همسرِ بانو امین بود که پس از فوت سید محمدتقی امین با سیدرحیم ازدواج کرد. زینت‌السادات دومین فرزند او بود. بانو همایونی با محمد فیض –پدر دکتر جواد فیض که در ایران به طبابت اطفال شهره است- ازدواج کرد. شخصیت‌هایی همچون رحیم ارباب، حسینعلی صدیقین و عطاءالله امامی از دوستان محمد فیض بودند و به خانۀ او رفت و آمد داشتند.[۱]
آشنایی با بانو امین
بانو امین و سلطان‌آغا از دوستان نزدیک یکدیگر بودند، به همین جهت زینت‌السادات از شاگردان ویژۀ بانو امین شد. او اولین شاگرد بانو امین بود و پنجاه سال شاگردی بانو امین را کرد. تدریس هر روز بعدازظهر در منزل بانو امین بود. منابع درسی، ابتدا قرآن بود و به مرور به دعای کمیل و بعد جامع المقدمات و صرف و نحو و تصریف و شرح حادی عشر رسید. بعد از آن هم بانو همایونی نزد بانو امین «اسرارالحکم» مرحوم سبزواری را خواند. گفته شده‌است که ارتباط بانو امین و بانو همایونی به گونه‌ای بود که بانو همایونی حتی یک روز را هم نمی‌توانست بی‌درس و ملاقات استاد بگذراند و هنگام وفات بانو امین، تنها کسی که بر بالین او حاضر بود، بانو همایونی بوده‌است.[۲]
تحصیلات
زینت‌السادات همایونی تحصیلات ابتدایی را در منزل، نزد مادر آغاز کرد و ضمن تحصیل خانگی، هنرهای زنانۀ متداول در زمان خود را نیز فرا‌گرفت. در سال ۱۳۱۳ش به شاگردی بانو امین پرداخت. او به جز تحصیل نزد بانو امین، ادبیات عرب و منطق را نزد حیدر علی محقق خواند. مدتی نیز نزد صدر کوپایی منطق و شرح منظومه ملاهادی سبزواری و کتاب مغنی و معالم و شرح لمعه خواند. او مدتی نیز نزد آیت‌الله نورالدین اشنی (قودجانی) اسفار اربعه ملاصدرا را خواند.[۳] در سال ۱۳۴۳ش که همسر بانو همایونی فوت کرد، او به اصرار برادرش در امتحان طلاب در مدرسۀ سپهسالار شرکت کرد. گفته‌شده‌است در آن زمان جز بانو امین زن دیگری در حوزۀ علوم دینی وجود نداشت و تا آن روز هیچ زنی در آزمون مدرسه سپهسالار شرکت نکرده بود. امتحان در دو رشتۀ منقول و معقول برگزار می‌شد. از ۳۷۰ نفری که داوطلب شرکت در امتحان بودند، تنها پنج نفر در رشتۀ معقول ثبت‌نام کرده بودند. پاسخگویی به سوالات امتحان برای زینت السادات همایونی دشوار نبود. چون بیش از آنچه مورد انتظار بود آموخته بود.[۴]
او با وجود قبولی در این امتحان، در دانشکده وعظ و تبلیغ تهران (دانشکده الهیات کنونی) نیز ثبت‌نام کرد و در امتحان ورودی آنجا نیز پذیرفته شد. تا دو سال او تنها زنی بود که در میان طلاب مرد در کلاس‌ها شرکت می‌کرد. با این حال تحصیل او در دانشکده وعظ و تبلیغ نا‌تمام ماند. این به آن دلیل بود که تا آن زمان دانشکده هیچ زنی را پذیرش نکرده بود و بعد از پذیرش زینت السادات همایونی دیگر زنان نیز به دانشکده مراجعت کرده و خواستار تحصیل در آنجا بودند. در این میان نامه‌ای از مسئولین دانشگاه به دست زینت السادات همایونی رسید با این پیشنهاد که مابقی دوران تحصیل خود را در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه اصفهان بگذارند. او هم که در تحصیل به دنبال مدرک نبود، از ادامۀ تحصیل در دانشگاه انصراف داد.[۵]
تأسیس مکتب فاطمه(س)
ایدۀ تاسیس مدرسه‌ای برای بانوان که در آن علوم دینی تدریس شود (یعنی همان حوزه علمیه بانوان) بعد از تجربۀ تحصیل در تهران به ذهن بانو همایونی رسید. او این ایده را با استادش بانو امین در میان گذاشت. ایدۀ تاسیس مدرسۀ علوم دینی بانوان با ایدۀ تاسیس دبیرستانی دخترانه که معلم مرد نداشته باشد، به هم پیوند خورد. بانو امین با ورقۀ اجتهاد خود برای هر دو مدرسه مجوز گرفت. مجوز مدرسۀ دینی بانوان با عنوان جواز تاسیس کلاس قرآن و رساله صادر شد. این نام به این دلیل بود که تا پیش از این مدرسه‌ای با این ماهیت سابقه نداشت.[۶]
دستور خرید خانه‌ای به عنوان محل مدرسه از جانب بانو امین صادر شد و امورات مربوط به آن به وکیل بانو امین، میرزا علی خان تابش و عروس بانو امین، فروغ‌السادات سپرده شد. این‌گونه دبیرستان دخترانۀ امین و مکتب فاطمه(س) در سال تحصیلی ۴۵- ۱۳۴۴ش با 60 نفر دانشجوی طلبه از دوشیزگان و بانوان با سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی تأسیس شدند.[۷] پس از آن بانو امین کلیۀ امور مربوط به مکتب را به بانو همایونی واگذار کرد. او نیز با الهام از برنامۀ درسی دانشکده الهیات دانشگاه تهران، برای مکتب فاطمه برنامۀ درسی نوشت. اساتید آن هم از میان شاگردان بانو امین انتخاب شدند و کار اولین حوزۀ علیمۀ بانوان با عنوان مکتب فاطمه با ۶۰ نفر بانویی که شوق آموختن علوم دینی داشتند، آغاز شد.[۸]
مطالب درسی مکتب در زمینۀ ادبیات عرب عبارت بودند از صرف و نحو و قرآن و دیگر مقدمات عربی؛ و در زمینۀ فارسی، املا و انشا، قرائت و دستور زبان فارسی؛ به ضمیمۀ زبان انگلیسی و تفسیر و اصول عقاید که خود بانو همایونی تدریس می‌کرد. بانو امین هم در مکتب تفسیر قرآن می‌گفتند.[۹]
به مرور ایدۀ تاسیس مدرسۀ دینی بانوان به دیگر شهرها هم رفت. خانم سالک، یکی از شاگردان مکتب فاطمه، در نجف‌آباد مکتب الزاهرا را تاسیس کرد. زهرا مظاهری، دختر حاج شیخ مرتضی مظاهری نجفی، از دیگر شاگردان مکتب فاطمه که بعد از ازدواج به قم مهاجرت کرده بود، در سال تحصیلی ۵۰-۱۳۴۹ش به تشویق مراجع قم، کلاس‌هایی برای بانوان دایر کرد که ثمرۀ آن تاسیس مکتب توحید بود که در سال ۱۳۵۴ش توسط علی قدوسی و برنامه‌ریزی خود ایشان، ایجاد شد. بعدها در سال ۱۳۶۵ش به فرمان امام خمینی مکاتب کوچک و پراکنده گرد هم آمدند و جامعة‌الزهرا تاسیس شد که مدتی هم بانو همایونی به عنوان استاد مدعو در آنجا تدریس می‌کرد.[۱۰]
فعالیت‌ها
بانو همایونی به جز مدیریت و تدریس در مکتب فاطمه، مسئولیت مدیریت دبستان نرجس را هم بر عهده داشت. صاحب امتیاز و مدیر مسئول مدرسۀ گلستانیان نیز بود که خیلی زود از این سمت استعفا داد و ترجیح داد به کار ترجمه و تألیف بپردازد.[۱۱]
بانوهمایونی مدتی نیز برای تدریس به قم رفت و آمد داشت. او در سال تحصیلی ۶۸-۱۳۶۷ هر هفته، چهارشنبه‌ها برای تدریس به جامعه‌الزهرا می‌رفت و جمعه‌ها به اصفهان بر می‌‌گشت. ولی این دوره هم به دلیل کثرت اشتغالات و سختی‌های سفر تعطیل شد. در سال ۱۳۶۸ بعد از فوت بانو امین در نامه‌ای خطاب به رئیس جمهور وقت آیت‌الله خامنه‌ای، تقاضای برگزاری کنگرۀ بزرگداشت بانو امین را مطرح کرد. اولین دورۀ این کنگره در سال ۱۳۷۱ در اصفهان و دومین دورۀ آن در سال ۱۳۷۲ در قم برگزار شد.[۱۲]
همایونی در سال ۱۳۷۱ مکتب فاطمه را وقف کرد واز آن به بعد خانه نشینی اختیار کرده و به ترجمه و تألیف کتب پرداخت. [۱۳]
زینت السادات همایونی در سال ۱۳۸۸ به عنوان چهره ماندگار جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد. همچنین در سال ۱۳۹۰ در همایش «امینه امین» که در اصفهان برگزار شد، از مقام او تجلیل شد. [۱۴]
اجازه روایت
بانو همایونی در تاریخ ۱۳۵۵ش از جانب بانو امین اجازۀ روایت دریافت کرد. متن اجازه بانو امین چنین است:
«و اما بعد، سیدۀ جلیله، عاملۀ فاضله، زینت‌السادات همایونی، فرزند مرحوم سید رحیم، از حقیر اجازه خواست. پس در اجازه دادن به او از خدا استخاره کردم و به او اجازه دادم که از طریق من، از مشایخ بزرگوارم به روش‌های مخصوصی که در محل خودش روشن و ثبت شده‌است، تمام روایاتی را که برای من صحیح می‌باشد، نقل روایت کند، از کتب تفسیر، ادعیه، حدیث و فقه و غیر این‌ها از مصنفات شیعه و روایات اهل سنت»[۱۵]
آثار
- زن مظهر خلاقیت الله؛
- ترجمه اربعین الهاشمیه ؛[۱۶]
- ترجمه جزیی از أسرار الآيات ملاصدرا؛
- عشق ذوی‌القربی، در وصف حضرت فاطمه(س)؛
- نسیم ولایت، ترجمه و توضیح چهل حدیث در فضائل و مناقب امیرالمؤمنین(ع)؛
- زندگانی بانوی ایرانی (بانوی امین)[۱۷]
پانویس
- ↑ علویه همایونی، سفرنامه، ۱۳۸۷ش، ص۹-۳۸
- ↑ السادات همایونی))، در ویکی شیعه
- ↑ ((علویه همایونی، زینت‌السادات))، در ویکی نور
- ↑ ((زندگینامه بانو همایونی شاگرد بانو امین))، کانون فرهنگی مجتهده بانو امین
- ↑ (زینت السادات همایونی))، در ویکی شیعه
- ↑ (زینت السادات همایونی))، در ویکی شیعه
- ↑ به سیره بانوی مجتهده، علویه همایونی))، روزنامه کیهان
- ↑ ((مروری بر زندگی بانو علویه همایونی))، خبرگذاری ایسنا
- ↑ ((زینت السادات همایونی))، در ویکی فقه
- ↑ طیبی، زندگانی بانوی ایرانی، ۱۳۸۰ش، ص۱۲۶-۱۳۴
- ↑ ((مروری بر زندگی بانو علویه همایونی))، خبرگذاری ایسنا
- ↑ ((مروری بر زندگی بانو علویه همایونی))، خبرگذاری ایسنا
- ↑ ((زندگینامه بانو همایونی شاگرد بانو امین))، کانون فرهنگی مجتهده بانو امین
- ↑ ((مروری بر زندگی بانو علویه همایونی))، خبرگذاری ایسنا
- ↑ طیبی، زندگانی بانوی ایرانی، ۱۳۸۰ش، ص۲۸۹
- ↑ ((رونمایی از کتاب «اربعین هاشمیه» بانو علویه همایونی))، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
- ↑ ((زندگانی بانوی ایرانی: بانوی مجتهده نصرت‌السادات امین))، سایت جامع کتاب گیسوم
منابع
- طیبی، ناهید، زندگانی بانوی ایرانی، اصفهان، انتشارات گلبهار، ۱۳۸۰ش.
- ((زندگانی بانوی ایرانی: بانوی مجتهده نصرت‌السادات امین))، سایت جامع کتاب گیسوم، تاریخ بازدید: 10 دی 1401ش
- ((رونمایی از کتاب «اربعین هاشمیه» بانو علویه همایونی))، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تاریخ بازدید: 10 دی 1401ش
- ((مروری بر زندگی بانو علویه همایونی))، خبرگذاری ایسنا، تاریخ درج مطلب:12 تیر 1395ش، تاریخ بازدید:10 دی 1401ش
- ((زندگینامه بانو همایونی شاگرد بانو امین))، کانون فرهنگی مجتهده بانو امین، تاریخ بازدید:10 دی 1401ش
- ((زینت السادات همایونی))، در ویکی فقه،تاریخ بازدید:10 دی 1401ش
- ((نگاهی به سیره بانوی مجتهده، علویه همایونی))، روزنامه کیهان، تاریخ درج مطلب، 18 مرداد 1395ش، تاریخ بازدید:10 دی 1401ش
- (زینت السادات همایونی))، در ویکی شیعه، تاریخ بازدید:10 دی 1401ش
- ((علویه همایونی، زینت‌السادات))، در ویکی نور، تاریخ بازدید:10 دی 1401ش