بهداشت جنسی

بهداشت جنسی؛ رفتارها و عدم رفتارها در فرآیند رابطه جنسی به‌منظور ایجاد سلامت جنسی.

عملکرد جنسی مناسب و سالم یکی از نشانه‌های سلامت جسم و روان است که باعث ایجاد حس لذت مشترک، تقویت و تعمیق صمیمیت و کاهش تنش‌ها بین زوجین خواهد شد؛ از این‌رو انجام و عدم انجام برخی کارها لازم و ضروری است.

مفهوم‌شناسی

بهداشت جنسی به‌معنای رعایت مواردی است که انسان را به رابطۀ جنسی آگاهانه، لذت‌بخش و بی‌خطر و هماهنگی بین ذهن، احساس و جسم می‌رساند. از منظری دیگر، بهداشت جنسی به‌معنای برخورداری زن و مرد از امکان برقراری رابطه جنسی مشروع، عاطفی، به‌موقع و همراه با رعایت حقوق و احترام متقابل با همسر خود است؛ رابطه‌ای که زمینه‌ساز سلامت جسمی، روانی و اخلاقی هر یک از زوجین، تحکیم خانواده، تولید نسل شایسته و ایجاد جامعه‌ای سالم است. تحقق بهداشت جنسی نیازمند آگاهی از تغییرات بدنی در دوران نوجوانی، بیماری‌های جنسی، روابط میان جنسیت‌ها و توانایی‌های مختلف جنسی است.

بعد روانیِ بهداشت جنسی

بهداشت تن و روان علاوه بر محافظت از سلامتی فرد، در پایداری خانواده نیز مؤثر است؛ آمارها گویای این است که ۵۰درصد طلاق‌ها، ناشی از اختلالات و نارضایتی‌های جنسی است. میزان نارضایتی از رابطۀ جنسی در زنان ۶۸درصد و در مردان ۶۶درصد اعلام شده است. پرهیز از اندیشیدن به زن یا مرد دیگر حین آمیزش جنسی، بر کیفیت و کمیت رابطه جنسی و درنتیجه رضایت زناشویی اثر می‌گذارد و رعایت نکردن آن موجب کاهش آستانه تحریک‌پذیری، لذت‌نبردن از رابطه زناشویی با همسر، زود انزالی، افسردگی و اضطراب می‌شود.

بعد جسمانیِ بهداشت جنسی

هرگونه کاستی در ارضای میل جنسی، زمینه‌ساز ایجاد بیماری‌هایی جسمی از قبیل تاریکی چشم، احساس سستی و کندی در حرکات، پریشانی و ناآرامی، کاهش نشاط، تپش قلب، تنگی نفس، بی‌خوابی و وسواس در مردان و زنان می‌شود.

در رابطۀ جنسی، لحظۀ اوج لذت جنسی زنان دیرتر از مردان اتفاق می‌افتد و مرد می‌تواند زمینه‌های رسیدن همسر به ارگاسم را بهبود ببخشد تا از بروز بیماری‌هایی چون سرطان سینه و تخمدان در بدن زن جلوگیری شود؛ این اقدامات به دو دستۀ کلامی و غیرکلامی همچون ملاعبه و معاشقه با نقاط حساس بدن زن، تقسیم می‌شود. رابطه جنسی مقعدی نیز بهداشت جنسی را تهدید می‌کند و زمینه‌ساز بیماریهایی مقاربتی و آسیب‌دیدگی می‌شود. رابطه مقعدی به‌ویژه اگر با نارضایتی زن، همراه باشد از منظر فقهی نیز نامطلوب دانسته شده است.

رابطۀ جنسی در حال حیض در قرآن و از منظر فقه اسلامی، حرام دانسته شده است. بررسی‌های علمی نیز افزایش احتمال و امکان انتقال انواع بیماری‌ها در رابطه جنسی با زن حائض را تأیید کرده است. همچنین بین رابطه جنسی در زمان قاعدگی و افزایش شدت و مدت‌زمان خونریزی رابطه مستقیم وجود دارد.

بر اساس رابطۀ روشنی که بهداشت جنسی با زمان و حالات مختلف انسان دارد، در منابع گوناگون به پرهیز از رابطۀ جنسی در این موارد سفارش شده است: بلافاصله پس از صرف غذا یا پرخوری، زمان فشار ادرار و مدفوع، زمان واکنش‌های روانی شدید مثل خشم، غم و خوشحالی شدید، در حالت گرسنگی زیاد، پس از ورزش شدید، پس از بیداری طولانی و پس از تعریق شدید، در زمان احساس گرمی و سردی زیاد در بدن؛ در زمان بی‌میلی به آمیزش جنسی، در حال جنابت، در حالت مستی و پس از کار سنگین و خستگی بدن.

همچنین صاحب‌نظران در تعیین فاصله مناسب میان دفعات رابطۀ جنسی به شاخص‌هایی مانند سن، میزان فعالیت روزانه، تغذیه، تحریکات شهوانی و میل جنسی توجه می‌دهند. یکی از راه‌کارهای تشخیص زمان مقاربت توجه به قدرت و میل طبیعی افراد است؛ در طب سنتی به رعایت اعتدال در رابطۀ جنسی، سفارش شده است.

توصیه به عدم رابطه جنسی در هوای سرد، پرهیز از نوشیدن آب سرد، عدم شست‌وشوی بدن یا ناحیه تناسلی با آب سرد، ادرار کردن و تخلیه مثانه، خوردن چند لقمه چرب و شیرین، استراحت و انجام غسل جنابت، نیز مورد تاکید است.

ناسازگاری همجنس‌بازی با بهداشت جنسی

قرآن، عمل هم‌جنس‌بازی را نوعی اسراف و اقدام جاهلانه معرفی کرده است؛ هم‌جنس‌بازی، سلامت روان و جسم را با تهدیدهای بسیار، روبرو می‌کند، ازجمله:

1. کاهش عمر: هم‌جنس‌بازی ۲۰ تا ۳۰ سال از طول عمر را می‌کاهد. امید به زندگی مردان هم‌جنس‌باز، ۸ تا ۲۰ سال کمتر از سایر مردان است.
2. بیماری‌های جسمی: سوزاک، کلامیدیا، سفلیس، تب‌خال، ایدز، عفونت‌های مقاربتی، بیماری‌های روده‌ای، سرطان‌ها، اعتیاد به الکل و خودکشی بین افراد همجنس‌باز بیشتر دیده می‌شود. داده‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات ‌متحده در سال ۲۰۱۰م، نشان می‌دهد که میزان تشخیص اچ‌آی‌وی میان مردان هم‌جنس‌باز بیش از ۴۴ برابر مردان دیگر و بیش از ۴۰ برابر زنان است و میزان سفلیس اولیه و ثانویه در این گروه بیش از ۴۶ برابر سایر مردان و بیش از ۷۱ برابر زنان است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۰م، در مجله Sexually Transmitted Infections منتشر شد و نشان داد زنان هم‌جنس‌باز نرخ بالاتری از واژی نوز باکتریایی و هپاتیت C نسبت به گروه دگرجنس‌گرا دارند.
3. سرطان: مردان هم‌جنس‌باز ۱.۹ برابر بیشتر از مردان دگرجنس‌گرا به سرطان‌های ریه، بیضه، روده بزرگ و مقعد مبتلا می‌شوند و درباره زنان هم‌جنس‌باز، سرطان‌های سینه، ریه، کولون، تخمدان و آندومتر بیشتر از زنان دگرجنس‌گرا است.
4. اختلال روان: اختلالات روان‌پزشکی ازجمله اختلالات خلقی، اضطراب، خودکشی، افسردگی و مصرف مواد در هم‌جنس‌گرایان بیشتر است.

منابع

• قرآن کریم.
• آرتیمانی، طیبه و دیگران، «بررسی تأثیر آموزش بهداشت جنسی بر میزان رعایت اصول بهداشت جنسی»، مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی همدان، شماره چهارم، 1392ش.
• «آموزش بهداشت جنسی و ارتباط آن با سلامت روانی نوجوانان: چگونه می‌تواند از اضطراب و استرس جلوگیری کند؟»، وب‌سایت گروه روانشناسی و مشاوره ایلان پلاس، تاریخ درج مطلب: 2 آبان 1403ش.
• «بهداشت زناشویی و ضرورت‌های آن در طب اسلامی»، وب‌سایت طب شیعه، تاریخ درج مطلب: 10 آبان 1403ش.
• «پرسش و پاسخ/ احکام بانوان، پرسش شماره ۳۷۳۸۵»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ بازدید: 10 آبان 1403ش.
• پاشا، هاجر و بختیاری، افسانه، «ارزیابی روابط عاطفی و سلامت جنسی زوجین از دیدگاه قرآن و روایات»، نشریه اسلام و سلامت، شماره اول، 1398ش.
• خمینی، روح‌الله، کتاب نکاح، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1369ش.
• «زنای ذهنی چیست»، وب‌سایت مشاوره روانشناسی مصاحب، تاریخ درج مطلب: 25 آبان 1403ش.
• شفیعی سروستانی، ابراهیم، «بررسی تطبیقی مفهوم و مبانی نظری سلامت جنسی در اسناد بین‌المللی و آموزه‌های اسلامی»، مطالعات تطبیقی فقهی زن و خانواده، شماره دوازدهم، 1400ش.
• عمار تکار، الهام و دیگران، «مروری بر تدابیر سلامت جنسی از دیدگاه طب سنتی ایران»، فصلنامه تاریخ پزشکی، شماره 27، 1395ش.
• فاطمی امین، نصرالله و دیگران، «بازشناخت ملاک‌های اخلاقی مقدار رابطه زناشویی بهنجار با تأکید بر اصول اخلاقی جنسی سالم»، مجله پژوهش در دین و سلامت، شماره یکم، بهار 1401ش.
• قاسمی، هاجرالسادات، «آسیب‌شناسی روابط زوجین:لایه‌های زیرین ناسازگاری»، مجله حوراء، شماره 29، 1387ش.
• مجلسی، محمدباقر، حلیة المتقین، قم، لقمان، 1369ش.
• محبی، پروین و دیگران، «کیفیت مشاوره بهداشت جنسی ارائه‌شده در مراکز مشاوره قبل از ازدواج تبریز از دیدگاه مددجویان»، مراقبت‌های پرستاری و مامایی، شماره اول، 1391ش.
• محمدی، گوهر و دیگران، «بررسی وضعیت بهداشت باروری زنان خشونت دیده مراجعه‌کننده به مراكز كاهش آسیب شهر تهران در سال 1389»، دوماهنامه پژوهنده، شماره پنجم، 1390ش.
• میر، محمدرضا، «اصول و تدابیر آمیزش جنسی وزندگی زناشویی در طب سنتی»، وب‌سایت طبایع، تاریخ درج مطلب: 7 تیر 1399ش.
• «یافته‌های علمی در مورد تأثیرات تکان‌دهنده هم‌جنس‌بازی بر روی سلامتی جسمی و روانی»، وب‌سایت جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ درج مطلب: 26 خرداد 1402ش.