درس کد

درس کد؛ قواعد و قوانین مربوط به لباس در موقعیت‌های اجتماعی.

درِس کد (Dress code) به مجموعه‌ای از قوانین و استانداردهای پوشش گفته می‌شود که در یک محیط خاص، مانند محل کار، مدرسه، دانشگاه، مراسم‌های رسمی یا رویدادهای اجتماعی، رعایت می‌شود. این قوانین معمولاً تعیین می‌کنند که چه نوع لباس‌هایی مناسب یا نامناسب هستند و هدف آن‌ها حفظ ظاهر حرفه‌ای، احترام به محیط یا ایجاد هماهنگی در جمع است. رویکرد فرهنگی دربارۀ لباس متناسب با موقعیت‌های زمانی و مکانی در هر جامعه یا به‌صورت قانون رسمی معرفی می‌شود و یا در ذهنیت عمومی، نقش بسته است. امروزه کدهای پوششی موجود در بسیاری از جوامع، متاثر از فرهنگ غربی است.

مفهوم‌شناسی درس کد

درِس کد (Dress code) یا کد پوششی، مجموعه‌ای از قواعد و قوانین نوشته همانند قواعد پوشش مدارس در کشورهای مختلف و قواعد نانوشته همچون قواعد عرفی پوشش‌ درباره لباس است که تعیین‌کنندۀ تناسب پوشش با موقعیت‌ و مراسم‌های مختلف همچون تولد، دورهمی‌های دوستانه و یا حتی رویدادهای نظامی و سیاسی است.

رنگ‌ها، نمادها، طراحی‌ها، برش‌ها،‌ اندازه‌ها و نیز اجزای به‌کار رفته در لباس، همگی نمایانگر کدهای پوششی هستند که در فرهنگ و عرف جوامع مختلف، پذیرفته شده‌اند. واژۀ یونیفرم (Uniform) نیز تداعی‌کنندۀ معنای کد پوششی است. این اصطلاح به مجموعۀ خاصی از لباس‌ها اشاره دارد که توسط تمام اعضای سازمان یا گروه، در محل کار پوشیده می‌شود؛ همانند لباس اعضای تیم فوتبال.

تفاوت یونیفرم‌ها با کدهای پوششی در این است که طراحی و رنگ لباس برای اعضای تمام سازمان در یونیفرم‌ها واحد و یک‌شکل است؛ این درحالی است که کدهای پوششی صرفا ارائه‌کنندۀ الگویی مشابه برای اعضای سازمان هستند و افراد ملزم به پوشیدن رنگ یا طرح خاص نیستند. هدف اصلی یونیفرم‌ها القای حس یکنواختی و ایجاد احساس تعلق است در حالی که کدهای لباس آزادی بیشتری دارند.

تاریخچه درس کد

جوامع گوناگون همواره شرایط شغلی، جنسیت، موقعیت اجتماعی و وابستگی‌های قومی، نژادی‌ و مذهبی ازجمله عوامل تعیین‌کنندۀ قواعد پوشش بوده است. در ایران، مبلغان مذهبی، درباریان، نظامیان، بازرگانان و دهقانان، هر کدام با لباس ویژه خود، از دیگر گروه‌ها متمایز می‌شدند.

لباس و چگونگی آراستن آن بیانگر مراتب اجتماعی بوده است و به‌عنوان مثال اقشار ثروتمند در ایران در دورۀ قاجار از ترمه کشمیر و ابریشم در لباس‌های خود استفاده می‌کردند و با ملیله و شرابه‌دوزی سنگ‌های قیمتی، آن را تزئین می‌کردند. لباس طبقۀ فرودست همچون کارگران نیز شامل شلوار گشاد از جنس کتان و یک پیراهن نخی بود.

در جوامع غربی خصوصا آمریکا تا سال ۱۹۵۰م، کت‌وشلوار برای مردان و کت‌ودامن برای زنان، پوشش رسمی و رایج مردم آمریکا هنگام کار، رستوران، سفر و یا سینما بود؛ اما بعد از این تاریخ صرفاً در دفتر کار و کلیسا ثابت ماند و در بقیه مکان‌ها پوشیدن لباس غیررسمی (casual) رایج شد.

کمونیست‌ها با قدرت‌گرفتن در چین در سال ۱۹۴۹م، لباس رسمی خود را شامل پیراهن‌های ساده، شلوار و کلاه‌های پارچه‌ای انتخاب کردند که هیچ تفاوت جنسیتی نداشت. بعد از قدرت گرفتن مائو سبک پوشش او که کت سادۀ بدون برش با چهار جیب بود و شمایلی شبیه کارگران را تداعی می‌کرد، لباس اکثر زنان و مردان چینی شد و تا سال ۱۹۷۰م نیز ادامه داشت. نکتۀ قابل توجه در تاریخ لباس کمونیستی غیردستوری بودن پوشش آنان است، مردم چین دریافته بودند که ارزش‌های فرهنگی آنها در پوشش با شیک‌پوشی مرسوم در غرب، ناسازگار است.

درس کدهای غربی

بسیاری از مکان‌ها، سازمان‌ها و مراسم‌ها دارای کدهای اختصاصی هستند که تحت‌تاثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی یا مذهبی تعیین می‌شوند. بسیاری از این کدها با الهام از فرهنگ غرب، تعریف شده است.

لباس رسمی

لباس رسمی در رویدادهای رسمی مانند عروسی‌ها، جشن‌های خاص یا ملی و نیز در جایگاه‌های دولتی پوشیده می‌شود. این سبک لباس در ایالات متحده استانداردهایی دارد که سایر کشورها بر اساس آن عمل می‌کنند. لباس دادگاه که توسط قضات و مقامات دولتی پوشیده می‌شود، ذیل این دسته قرار می‌گیرد. اجزای لباس رسمی برای مردان شامل کت، شلوار، کروات و کفش است. لباس رسمی برای زنان شامل یک لباس آستین بلند از جنس ابریشم و ساتن است که با شیوه‌های گوناگون، تزئین می‌شود.

لباس نیمه‌رسمی

لباس نیمه‌رسمی برای مردان می‌تواند ترکیبی از کت با شلوار اسپرت و بدون استفاده از کراوات باشد. رنگ‌بندی پوشش در شب و روز، متفاوت است؛ کفش‌ها نیز حتما باید بنددار و در طول روز به رنگ قهوه‌ای و در شب به رنگ سیاه براق باشد.

لباس‌های نیمه‌رسمی برای زنان لباسی‌های بلندی است که قدشان تا زانو یا نیمه ساق پا است و چین‌ها، دکمه‌ها یا برش‌های خاصی دارند و رنگ‌هایی خنثی مانند رنگ‌های مشکی، سرمه‌ای یا جواهری (سبز زمردی، آبی کبود و بنفش) دارند. استفاده از اکسسوری‌ها مانند گردنبند ساده و گوشواره در کنار یک کیف مجلسی، نقش موثری در القای ظاهر نیمه‌رسمی دارد. کفش‌ها نیز باید با پاشنه‌های بلند انتخاب شوند. ‌لباس‌های نیمه‌رسمی در مراسم‌هایی چون عروسی‌، مهمانی تعطیلات، مهمانی شام و جشن‌های فارغ‌التحصیلی پوشیده می‌شود.

لباس غیررسمی

لباس غیررسمی، سبکی از پوشش است که در موقعیت‌های مختلف کاری، تفاوت دارد.

کژوال (casual): سبکی از پوشش آزاد و غیررسمی است که در جمع‌ها و مهمانی‌های دوستانه و زندگی روزمره به‌کار گرفته می‌شود. کژوال از شلوار جین کلاسیک و تی‌شرت‌های سفید ساده تا لباس‌های طرح‌دار و پیراهن‌های غیررسمی با دکمه را شامل می‌شود که مشترک بین مردان و زنان است، اما برای زنان شامل دامن‌های ساخته شده از پارچۀ ابریشم، مخمل، شلوارهای کوتاه یا کاربردی نیز می‌شود.

مرتب غیررسمی: در این نوع پوشش، لباس‌های مجلسی با لباس‌های راحت، ترکیب می‌شود. زنان در این سبک می‌توانند از هر کت و با هر رنگی استفاده کنند یا بلوزهای بلندتر با آستین‌های بالا زده را همراه شلوار جین بپوشند. مردان نیز می‌توانند از تی‌شرت‌های یقه‌دار یا پیراهن‌های نیمه‌آستین با شلوار جین، استفاده کنند.

اداری کمتررسمی: این سبک، به کارمندان اجازه می‌دهد تا در عین حفظ ظاهر رسمی، احساس راحتی کنند. این سبک پوشش برای زنان شامل کت، پیراهن، شلوار یا دامن و کفش به همراه اکسسوری‌ها است. مردان می‌توانند از کت سورمه‌ای‌رنگ به همراه پیراهن‌ و شلوار استفاده کنند.

اداری حرفه‌ای: این سبک درگذشته شامل کت‌‌وشلوار یا دامن، پیراهن‌های مجلسی و کراوات می‌شد؛ اما امروزه در این سبک از کت‌‌وشلوارهای جذب، پیراهن‌های طرح‌دار، بلوزهای مجلسی، شلوارهای مد روز یا دامن‌های کوتاه، کت‌های یونی‌سکس، پیراهن‌های سایز بزرگ، شلوارهای مخروطی و کفش‌های کتانی لوکس و همچنین کفش‌های مینیمالیستی با طراحی ساده و کاربردی استفاده می‌شود.

در این سبک، دامن زنان باید کمی زیر زانو باشد و هرگز کوتاه‌تر از آن نباشد و حتما با جوراب‌شلواری استفاده شود. زنان نباید خالکوبی قابل مشاهده داشته باشند و باید بدون عطر و با آرایش حداقلی در جلسه حاضر شوند.

اداری رسمی: این سبک لباس، ویژۀ کنفرانس‌ها و رویدادهای مهم است. پیراهن سفید یا آبی شفاف انتخاب می‌شود و در هماهنگی کامل با کت و شلوار است. کفش‌ها چرم براق و در رنگ‌های مشکی یا قهوه‌ای تیره و هماهنگ با کمربند است.

کارکرد درس کدها

موافقین کدهای پوششی ایجاد فضای حرفه‌ای و آراسته، افزایش سطح موفقیت کاری، ترویج فضای مشارکتی در هنگام کار را از آثار مثبت کدها می‌دانند؛ اما مخالفین معتقدند کدهای پوششی نژادپرستانه و دارای تبعیض جنسیتی است. مخالفان، قوانین پوشش زنان را بیش از مردان و سخت‌گیرانه‌تر می‌دانند. آنها همچنین استفاده از نشانه‌های مذهب در پوشش مانند حجاب دختران مسلمان در مدارس را نمی‌پذیرند.

تفاوت‌های لباس فرم مردانه و زنانه

مطابقت با ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی

جنس، رنگ، نوع پارچه، جایگاه دکمه و زیپ (برای زنان در سمت چپ و برای مردان در سمت راست) و میزان پوشش بدن و برجستگی‌های آن از جمله تفاوت‌های مربوط به لباس فرم مردانه و زنانه است. به عنوان مثال لباس زنان به منظور پوشاندن مناسب بدن کمی بلندتر یا گشادتر طراحی می‌شود.

زیبایی

در طراحی لباس زنان علاوه بر رعایت نکات ایمنی و کارایی، با تحفظ بر رسمیت بر زیبایی نیز تاکید می‌شود.

منابع

• «درس کد چیست؟»، وب‌سایت ساعت مد، تاریخ درج مطلب: 10 آبان 1402ش.
• پوربختیار، غفار، «پوشاک و نقش آن در انعکاس تمایزات اجتماعی عصر قاجار بر اساس نظریه تمایز بوردیو»، جامعه شناسی تاریخی، شماره یکم، 1401ش.
• فریدکیان، مونا، «لباس کمونیست‌ها؛ چین»، وب‌سایتcomode، تاریخ درج مطلب: 22 ژوئن 2022 م.
• کریمی، سحر، «هرآنچه باید درباره کد پوشش یا Dress Code بدانید»، وب‌سایت فروشگاه اینترنتی دیجی استایل، تاریخ درج مطلب: 20 مرداد 1401ش.
• » A Guide on Smart Casual for Men & Dress Code Attire «، website xyxxcrew، 22 February 2024.
• «Dress Code vs Uniforms: What’s the Difference»، website parallelplaids، 29 July2022.
• » A Quick Guide to Professional Dress for Men and Women «، website Rollins School of Public Health، 10 January 2025.
• » Business casual style guide for women: 22 outfit ideas «، website Wonder Wardrobe، 09 January 2025.
• Clemente، Deirdre، » Why American Workers Now Dress So Casually «، website the Atlantic، 22 may 2017.
• COLLINS، Jack، » Business Casual Men’s Attire & Dress Code Explained «، website» Dress Codes، Should Dress Codes Be Implemented and Enforced? «، website Britannica، 9 dec 2024.
• gentlemansgazette، 10 January 2025.
• Engdahl، Alexandra،» Dress Code: Business Formal «، website eton ،04 april 2024.
• Ertischek، lily، » What Is the Difference Between Formal and Semi-Formal Attire? «،website suitshop، 8 April 2024.
• Jovells، aslva، » Smart Casual Women Dress «، website sumissura، 9 February 2024.
• Lyon، Lesley، «Women’s casual clothing: Make a fashion statement»، website fibre2fashion، 10 January 2025.
• » Men's Fashion، Casual Style for Men: Master the Art of the Casual Aesthetic «، website Fashionbeans، 05 May 2024.
• Oxford، dictionary.
• Schneider، Sven Raphael، » Semi-Formal Dress Code، Defined: What It Is &» How to Wear It «، website gentlemansgazette، 14 August 2023.
• » Semi Formal Dress Code | Semi-formal Attire «، website wisconline، 12 decamber 2023.
• » The Standards of Formal Wear «، website fibre2fashion، Jan 2007.
• «The Ultimate Guide for Business Professional Attire in 2024»، website cal state montereybay، 17 September 2024
• » The Evolution of Business wear «، website harvieandhudson، 27 Dec 2024.
• Trang Duong، » Smart Casual Dress Code for Men - All You Need To Know «، website hockerty، 09 October 2024.