فرخ‌رو پارسای

فرخ‌رو پارسای

پرونده:Farrokhroo Parsa 1968.jpg
اطلاعات شخصی
زاده	13 اسفند 1301‏(58سال)؛ ایران،قم
درگذشت	18اردیبهشت 1359
محل سکونت	ایران
همسر	احمد شیرین‌سخن

فرخ‌رو پارسا؛ اولین وزیر زن ایرانی در دوره پهلوی.

فرخ‌رو پارسا دوران تحصیل خود را در تهران سپری کرد و برای تحصیلات دانشگاهی به دانشگاه تهران راه یافت و توانست در رشته بهداشت کودکان فارغ‌التحصیل شود.

او در کنار این رشته، در زمینه ادبیات نیز مطالعه کرد و توانست مدرک این رشته را نیز کسب نماید.

فرخ‌رو، بعد از فارغ‌التحصیلی به جای طبابت به تدریس پرداخت. اسناد ساواک بر بهایی بودن و از فرقه ازلی بودن وی دلالت دارد.

زندگی‌نامه

فرخ‌رو پارسا در سال 1301ش در روستایی نزدیک قم که محل تبعید مادرش بود، به دنیا آمد. مادرش فخرآفاق پارسا مدیر مجله «جهان زنان» بود که به علت درج مقاله‌ای پیرامون تساوی حقوق زنان به سبک زنان اروپایی و انتقاد از احکام اسلامی در مورد زنان، مورد انتقاد شدید روحانیون قرار گرفت و همین موضوع باعث تبعید او شد.

وی پس از به‌دنیا آوردن فرزندش با وساطت نخست وزیر وقت به تهران بازگشت.

پدرش فرخ‌دین پارسا کارمند وزارت بازرگانی و مدیر مجله «اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران» و «عصر جدید» بود. او در سال 1321ش با احمد شیرین‌سخن ازدواج کرد.

تحصیلات

فرخ‌رو پارسا تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان همای تهران و دوره متوسطه را در دانش‌سرای مقدماتی به اتمام رسانید.

چون در دانش‌سرای مقدماتی شاگرد اول شد، به دانش‌سرای عالی راه یافت و در سال 1321ش در رشته علوم طبیعی لیسانس گرفت. و از همان سال در دبیرستان‌های مختلف مشغول به تدریس گردید.

وی در سال 1329ش با درجه دکترا از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و علی‌رغم تحصیل در رشته پزشکی کار طبابت را رها نموده و در وزارت فرهنگ مشغول به کار شد.

او در کنار این رشته، در زمینه ادبیات نیز مطالعه کرد و توانست مدرک این رشته را نیز کسب نماید.

وزارت در کابینه هویدا

فرخ‌رو پارسا در کابینه امیرعباس هویدا، به عنوان اولین زن ایرانی که توانسته بود پست وزارت را از آن خود کند، مشغول به‌کار شد.

هویدا خود به بهائی بودن مشهور بود و همین موضوع پای بسیاری از بهائیان به بدنه حکومت را باز کرد. چنان‌که گفته می‌شود بیشترین تعداد بهائیان در همین دوره وارد بخش‌های مختلف کشور شدند. بر همین اساس، فرخ‌رو نیز به عنوان یکی از بهائیان فرصت راه‌یابی به حکومت را پیدا کرده و توانست وارد نهاد آموزش و پرورش گردد.

فرخ‌رو اقداماتی در زمینه تغییر وضعیت کمی و کیفی آموزش در ایران نیز انجام داد که برخی از آن اقدامات مطابق با اهداف پیش‌بینی‌شده، تحقق یافتند. اما افزایش تعداد تحصیلکرده‌ها و فارغ‌التحصیلان، خیلی زود به دلیل عدم پیش‌بینی بازار شغلی مناسب، خود به معضل و بحرانی جدید تبدیل شد.

دوران وزارت

فرخ‌رو پس از آنکه به عنوان وزیر وزارت آموزش و پرورش انتخاب شد، اهداف و برنامه‌های خاصی را جهت تغییر این نهاد در پیش گرفت. از جمله اهداف مهم او در این عرصه که جزئی از اهداف کلی برنامه چهارم نیز بود، تحقق رشد سریع آموزش و پرورش در شهرها و روستاها و مبارزه با بی‌سوادی بود.

مطابق با اهداف و برنامه‌هایی که در این خصوص در نظر گرفته شده بود، تعداد دانش‌آموزان مدارس ابتدایی کشور به 3 میلیون و 200 هزار نفر و مدارس متوسطه و راهنمایی به 1 میلیون و 400 هزار نفر رسید. درحالی‌که تعداد دانش‌آموزان مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای نسبت به کل دانش‌آموزان فقط 4 درصد افزایش داشت.بنابراین در زمینه پیکار با بی‌سوادی نیز تمام اهداف کلی پیش‌بینی‌شده محقق نشد.

وی همچنین دستورداد تا در مناطق دورافتاده و کم‌جمعیت روستایی، مدارس به صورت مختلط تشکیل شود.

فرخ‌رو، در راستای سیاست‌های خود در حیطه آموزشی، دستور داد آموزش زبان عربی از کلیه مقاطع تحصیلی حذف شود و در مقابل یادگیری زبان انگلیسی جانشین آن گردد. اقدامی که صدای اعتراض بسیاری از روحانیون و گروه‌های مذهبی را درآورد و باعث شد از فرخ‌رو به عنوان فردی معاند با اسلام یاد شود؛ به‌خصوص که او به بهائی بودن نیز متهم بود.

از جمله مسائل مهم دیگر در طی دوران وزارت‌ فرخ‌رو پارسا، انتصاب بستگانش به پست‌های مهم در وزارت آموزش و پرورش و دریافت پول از آنان در قبال سمتی که به آن‌ها واگذار می‌شد، بود.

فساد مالی

در طی دوران ریاست وی در دبیرستان رضا شاه، تخلفات مالی فراوانی از جانب وی به ثبت رسید. درباره اولین انحرافات مالی وی در اسناد ساواک چنین آمده است:

«خانم پارسا قبلا ریاست دبیرستان دخترانه رضاشاه را داشته و در آن موقع خانم بیدل در آن دبیرستان تدریس داشته و حق التدریس دریافت کرده است. خانم پارسا در لیست‌های پرداختی حق‌التدریس خانم بیدل دست برده و ساعات کار او را زیاد و این اضافه کار را به نفع خود برداشت می‌نموده است. لذا پس از مدتی خانم بیدل متوجه موضوع گردیده و در این مورد به دیوان کیفر و بازرسی آموزش و پرورش شکایت نمود. آقای میرهاشمی رئیس اداره بازرسی فرهنگستان در آن زمان با گرفتن حق السکوتی از خانم پارسا راضی می‌شود که از تعقیب شکایت خود صرف نظر نماید».

یکی از موارد فساد مالی وی به فروشگاه تعاونی فرهنگیان مربوط بود که در آن آمده است:

«لیست محرمانه‌ای از پرونده‌های فروشگاه تعاونی فرهنگیان تهران به‌وسیله علی‌اصغر شیخ‌رضایی به اسماعیل والی‌زاده، رئیس هیئت نظارت و پیگیری، ارائه گردیده که بیست نفر از مسئولین وزارت آموزش و پرورش از جمله وزیر، دوازده‌هزار ریال و مهدی حکمی، معاون سابق اداره کل بازرسی، ده‌هزار ریال و حسین رجبی راحت، مدیر کل فعلی رفاه معلم، ده‌هزار ریال ماهیانه تا این اواخر مقرری دریافت می‌داشته‌اند».

مجموع این اتهامات باعث شد در نهایت محمدرضا پهلوی تحت تأثیر افکار عمومی، طی حکمی، فرخ‌رو را از این سمت برکنار کرد.

اقدامات ضداسلامی (بهائیت)

فرخ‌رو با بسیاری از مظاهر اسلامی همچون پوشش چادر مخالف بود. مشهور است که وی یک بار وارد جلسه‌ای گردید که متشکل از مدیران مدارس جامعه تعلیمات اسلامی بود، و وقتی برخی از زنان را با پوشش چادر مشاهده کرد، در ابتدا با عصبانیت پرسید: «خانم‌ها چه کاره هستند؟ و وقتی به او پاسخ داده شد مدیر هستند، پرسید کدام یک از آنها لیسانسه و کدام یک دیپلم می‌باشند و زمانی که شنید دو نفر لیسانس و بقیه دیپلم هستند، گفت: این چه وضعی است. چرا شما چادر دارید؟ اسلام هرگز نگفته است، با چنین وضعی باشید، اینها خرافات است... باید خرافات ریشه‌کن شود».

اقدامات فرخ‌رو در حالی صورت می‌گرفت که اتهاماتی مبنی بر بهائی بودن به او وارد شده بود و برخی با ارائه اسناد و شواهدی مدعی بودند فرخ‌رو بهائی است. فرخ‌رو خود منکر این موضوع بود و حتی با برخی از اقدامات نمایشی همچون برپایی جشن نیمه‌شعبان درصدد بود این اتهام را از خود دور کند، اما در همان سال‌ها اعلامیه‌هایی از سوی گروه‌ها و محافل مختلف منتشر شد که بر بهائی بودن او تأکید داشت.

یکی از شواهدی که از آن به عنوان بهائی بودن فرخ‌رو یاد شده است، مراسم عقد برادرزاده او با فرزند تیمسار صنیعی، وزیر سابق جنگ، بود که در منزل برادر خانم پارسا _که قاضی دادگستری بود_ برگزار شد.

در این مراسم مهندس روحانی، وزیر کشاورزی، و عده‌ای دیگر از پیروان مسلک بهائی حضور داشتند. خانم پارسا و تیمسار شیرین‌سخن نیز در این مجلس حاضر بودند.

مشهور است در این مجلس خطبه عقد، که معمولا از طرف یک نفر روحانی باید خوانده شود، انجام نگرفت و طبق آداب و رسوم بهائی‌ها انجام شد؛ ازاین‌رو برخی معتقدند چون تیمسار صنیعی از بهائی‌های مشهور ایران است، ازدواج فرزند وی با خانواده پارسا نشان می‌دهد که این خانواده نیز جزء گروه بهائی‌ها به‌شمار می‌روند.

موضوع بهائی بودن خانم پارسا در آن دوره به یکی از موضوعات مورد انتقاد روحانیون تبدیل شد و در نامه‌های اعتراضی افراد و گروه‌های مختلف نیز انعکاس یافت.

چنان‌که برخی از روحانیون _ که فردوست در خاطرات خود از آنان تحت عنوان روحانیون درباری یاد کرده و البته نامی از آنها برده نشده _ در نامه‌ای تایپ‌شده به شاه، مراتب اعتراض خود به موضوع بهائی بودن فرخ‌رو را این‌گونه بیان نمودند: «مسئله مهمی که در جامعه روحانیت، على‌الخصوص در ۱۰ و ۱۲ سال اخیر، مایه دلتنگی و تأثر شده است؛ بر سر کار آمدن اسباب و فرقه‌سازان فرقه بهائی است... جامعه روحانیت چند سال ناظر بود که زنی به نام فرخ‌روی پارسا متصدی تعلیمات فرزندان مسلمان این مملکت باشد».

نامه‌ای منسوب به آیات عظام خوانساری و فلسفی نیز منتشر شده است که در آن نامه با اشاره به بهائی بودن خانم فرخ‌رو، موضوع به‌کارگیری گسترده بهائیان در حکومت مورد انتقاد شدید قرار گرفته است.

فعالیت‌ها

• مدیر دبیرستان دخترانه رضاشاه از سال 1337 تا 1342
• مدیر دروس و رئیس دفتر دانشگاه ملی جدید
• رئیس جمعیت زنان آموزگار و فدراسیون جمعیت زنان
• شرکت در سمینارهایی در مورد حقوق زنان در اتحاد جماهیر شوروی (1963)، یونان (1958)، آلمان غربی و ایتالیا

وی در سال 1960 در پی دعوت آموزشی اداره اطلاعات آمریکا (USIS) از ایالات متحده بازدید کرد و در سال 1964 او با یک گروه زنان از انگلستان دیدار نمود.

گذشته از این، فرخ‌رو توانست در سال 1339 به عنوان مدیر کل دبیرخانه دانشگاه ملی ایران انتخاب شود. او در سال 1342 نیز به مجلس راه یافت و از این حیث نیز جزء اولین زنانی بود که موفق شد وارد مجلس شود.

اما سمت مهم‌تر وی، انتصابش به عنوان وزیر آموزش و پرورش طی سال‌های 1347- 1354 در کابینه امیرعباس هویدا بود، که با اقدامات خاص او در این نهاد و البته انتقادات فراوان برخی از گروه‌های سیاسی همراه بود.

منابع

• «فرخ رو پارسا: اولین زن ایرانی که طناب دار دور گردنش پاره شد»، یوتیوب، تاریخ بازدید: 25 بهمن 1401ش.
• ر«وزیری که در به‌کارگیری افراد هرزه شهرت داشت +تصاویر»، روزامه مشرق، تاریخ درج مطلب:20 اردیبهشت 1393ش، تاریخ بازدید: 25 بهمن 1401ش.
• «فرخ رو پارسای»، پروتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 25 بهمن 1401ش.
• ازغندی، علیرضا، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران 1320- 1357، سمت، تهران، 1384ش.
• پارسای، فرخ‌رو، زنان دربار عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، ط وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، تهران، 1382ش.
• ذوالفقاری، ابراهیم، «اولین زن کابینه»، فصلنامه مطالعات تاریخی، س چهارم، ش ۱۷، تابستان ۱۳۸۶ش.
• فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج 2، تهران، انتشارات اطلاعات، 1382ش.
• دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، اسناد لانه جاسوسی آمریکا، ج 8، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1386ش.
• «معرفی کتاب فرخ رو پارسای: زنان دربار به روایت اسناد»، وب‎‌سایت کتابراه، تاریخ بازدید: 25 بهمن 1401ش.
• مرادی، کامران، « مروری بر زندگی و عملکرد سیاسی فرخ رو پارسای»، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ درج مطلب: 17 اردیبهشت 1400ش، تاریخ بازدید: 25 بهمن 1401ش.