مهرداد درویش‌پور

مهرداد درویش‌پور

اطلاعات شخصی
زاده	شهریور ۱۳۳۹؛ایران تهران
مکتب	فمنیست اسلامی(سکولار)
محل سکونت	سوئد
خدمات
تحصیلات	دکتری جامعه‌شناسی
محل تحصیل	استکهلم
حرفه	آموزگار ارشد و پژوهشگر مددکاری اجتماعی در آکادمی بهداشت، مراقبت و رفاه در دانشگاه ملاردالن

مهرداد درویش‌پور؛ جامعه‌شناس، فعال سیاسی و طرفدار فمینیسم.

مهرداد درویش‌پور پژوهشگر جنسیت، قومیت و جوانان است و تاکنون کتاب‌ها و مقالات متعددی به زبان‌های فارسی، سوئدی و انگلیسی دراین زمینه‌ها از او منتشر شده است.وی از مخالفان جمهوری اسلامی و دین اسلام است. درویش‌پوراسلام را به عنوان یکی از عواملی که به فرودستی مقام زن مشروعیت بخشیده، یاد کرده و سکولاریسم را پیش‏‌شرطی برای آزادی زنان دانسته است.

زندگی‌نامه

مهرداد درویش‌پور (متولد ۱۳۳۹ در تهران) از نوجوانی در جنبش چپ علیه استبداد سلطنتی و سپس نظام دینی فعالانه حضور یافت. در خرداد ۱۳۶۰ با نقد نظریه‌ای رایج در ایران که لیبرال‌ها را یکی از دشمنان اصلی مردم می‌دانست، بنیادگرایی اسلامی را خطر اصلی در راه دموکراسی دانست. در ۱۳۶٢ به کردستان رفت و بیش از یک سال در کنار مبارزان کرد به سر برد. در ۱۹۸۴(1363ش) به همراه مادرش به سوئد مهاجرت کرد و از جمله با انتشار نشریه تئوریک “تلاش” به نقد ارتدوکسی در چپ پرداخت.

از نیمه دوم دهه ۱۹۸۰ با نقد انقلاب اسلامی، مجازات اعدام، خشونت و قدرت، سوسیالیسم استبدادی و مردسالاری به شکل‌گیری گفتمان‌های نوین چپ و دموکراتیک و به ویژه فمینیسم در سطح ایران یاری رساند. درویش‌پور فمینیست شدن خود را به ناخودآگاه خودش بر می‌گرداند، می‌گوید: «حضور قدرتمند مادر من باعث فمینیست‌ شدن من شده‌ است. مادر من به تنهایی مرا بزرگ کرده و من قدرت این زن را در چالش پدر و شرایط سخت اجتماعی دیدم و این به من یاری رسانده است که باعث شده تصویرم از زنان به عنوان یک قربانی و صرفا فردی ستم‌دیده نباشد، بلکه به آنها به عنوان یک فاعل اجتماعی فعال که می‌توانند تغییر بدهند نگاه بکنم و زمانی‌که مادر من، هم پدر، هم مادر، هم برادر، هم خواهر و هم دوست من بود، در گسترش اندیشه‌های مدافع برابرى زنان، در ناخودآگاه من هم تاثیر گذاشته است. فکر می‌کنم این مجموعه باعث شده که تمایل من به اندیشه‌ی فمینیستی بسیار نیرومند باشد.»

دیدگاه

درویش‌پور در مقاله «وضعیت زنان در کشورهای اسلامی» از اسلام به عنوان یکی از عواملی که به فرودستی مقام زن مشروعیت بخشیده، یاد کرده و سکولاریسم و فردگرایی را پیش‌‏شرطی برای آزادی زنان دانسته است: «اینکه زنان جوامع اسلامی نمی‏‌خواهند به تحلیل غربی از پروسه آزادی زنان تن در دهند، لزوما به این معنی نیست که باید آن را از نگاه اسلام مورد بررسی قرار داده و یا راه چاره را در میراث سنتی و مذهبی خود جست‏‌وجو کند؛ چرا که این عوامل به فرودستی مقام زن مشروعیت بخشیده‏‌اند.

آینده نشان خواهد داد که اسلام به راستی می‌‏تواند وضعیت زنان را در کشورهای اسلامی را بهتر سازد؟ به هر حال تجربه تاریخ به روشنی نشان داد که تفاسیر بنیادگرایانه از تمام مذاهب (از جمله اسلام) بدترین دشمنان زنان است. شاید نه امکان‏‌پذیر و نه ضروری باشد که جنبش زنان در کشورهای اسلامی با مذاهب اعلام جنگ دهند؛ ولی در هر صورت مبارزه برای سکولاریسم به عنوان پیش‌‏شرطی برای انتخاب آزادی زنان، اجتناب‏‌ناپذیر است».

درویش‌پور نظام ایران را: «زن‌ستیز و ایدئولوژی زن‌ستیزی را رسمی و راهنمای آن می‌داند، زنان یکی از اصلی‌ترین قربانیان و همزمان از اصلی‌ترین چالشگران آن نظام به شمار می‌روند. درویش پور راه برون رفت از این وضعیت را گسترش مشارکت زنان در پیکارهای سیاسی با الهام بخشی فمینیسم در سیاست می‌داند.»

درویش‌پور در اینکه از چه راهی می‌توان سیاست را فمینیزه کرد راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌کند: ۱- گسترش مداخله‌گری و مشارکت زنان در سیاست از طریق هموار و مطبوع کردن سیاست (رویکرد جامعه‌محور به جای دولت محوری، از طریق پرداخت به مسائل زندگی روزمره زنان، توجه ویژه به مبارزه علیه خشونت زنان، تمرکز بر زنانی که با ستم مضاعف روبه‌رویند نظیر کارگران، زنان اتنیکی، همجنس‌گرایان و…). 2- افزایش نقش زنان در رهبری این‌گونه فعالیت‌ها با محتوایی فمینیستی، زمینه جذب دیگر زنان را هموار خواهد کرد. 3- مبارزه با هنجارهای "مردانگی" و "هموسوسیالیتی" (همگرایی و هم‌آوایی مردانه در سطوح رهبری و در پشتیبانی از یکدیگر و هنجارهای مردانه که به حاشیه راندن زنان منجر می‌شود) یکی از مهم‌ترین پیش شرط‌های فمینیزه کردن سیاست و خارج کردن آن از پدیده‌ای عمدتاً در انحصار مردان است.

درویش‌پور، مفهوم فردگرایى که از پیامدهاى طبیعى اومانیسم است را از عوامل اساسى بهبود موقعیت زنان در جامعه اسلامى ایران به شمار مى‌‏آورد. این در حالی است که اندیشه فردگرایى که در بستر بینش مادّى جان می‌گیرد، امیال ذاتى و قوه خرد آدمى را در اختیار منافع فردى و اغراض و امیال شخصى انسان قرار می‌‏دهد و فرد را با همه خصوصیاتش بر مدار هستى می‌‏نشاند و تا آنجا پیش می‌‏برد که خود را از تعلّق به خدا و جامعه می‏‌رهاند.

حال، سؤال این است که این مفهوم چه پیوندى با جهان‌‏بینى فرامادّى و خدامدارنه حاکم بر نظام اسلامى کشور ایران و تعریف و جایگاه انسان در آن خواهد داشت؟ توجه به این تضادّ آشکار در مؤلفه‌‏هاى فرهنگ اسلامى و فرهنگ مدرنیته، انسان را متعجب می‌سازد که نواندیشان دینى چگونه به نام نواندیشى دینى نسخه‌‏هایى این‏چنین گسیخته از مبانى نظرى و ارزش‌هاى دین‏‌مدارانه را بر زنان مسلمان این مرز و بوم عرضه مى‏‌کنند! براساس تحلیل ایشان، مدرنیته غرب، مدینه فاضله‏‌اى است که زنان براى گریز از وضعیت نابسامان خود، چاره‏‌اى جز حرکت به سوى آن ندارند و سنت و باورهاى اعتقادى به منزله موانعى که، شتاب این حرکت را کند می‏‌نمایند باید مبارزه کرد.

این نگاه، نگاهى است که درک روشنى از فرهنگ ملى- بومى ایرانى نداشته و عمق باورها و اعتقادات دینى جامعه اسلامى را دریافت ننموده و منفعلانه فرهنگ مدرنیته غرب را قبل از آنکه به نقد و تحلیل بنشیند و محاسن و معایبش را از هم باز شناسد، دربست پذیرفته و سنت‌هاى رایج بومى را که می‏‌توان سره و ناسره آن را شناخت و دینى و غیردینى آن را تفکیک نمود، یکسره رد می‌‏نماید.

آثار

• زنان مهاجر الگوشکنی می‌کنند. چگونه تغییر قدرت در خانواده‌های ایرانی در سوئد بر این رابطه تأثیر می‌گذارد، مطالعات استکهلم در جامعه‌شناسی.استکهلم ۲۰۰۳ (پایان‌نامه)
• متون جامعه‌شناسی در مورد خانواده، قومیت، فمینیسم و نژادپرستی، مرکز تحقیقات رفاه: استکهلم ۲۰۰۴
• «دختران مهاجر» تجزیه و تحلیل مقطعی درگیری‌های نسلی در میان «خانواده‌های مهاجر» در سوئد، مهاجران و ادغام در دانمارک و سوئد، یوتیوری ۲۰۰۶8
• مهاجرت و قومیت: چشم‌اندازهای سوئد چند فرهنگی، 8،انتشارات دانشجویی لوند ۲۰۰۸م

منابع

• رویش پور،«طرحی از زن ایرانی در برزخ سنت و مدرنیته»، بازتاب اندیشه، شماره6، 1379ش.
• درویش‌پور، «درباره فمینیزه کردن سیاست»، عصرنو، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: 21 اسفند1401ش.
• درویش‏‌پور،مهرداد، «وضعیت زنان در کشورهاى اسلامى از دیدگاه فمینیسم غربى»، آواى زن.
• «زنان ايرانى و مدرنيته، گفتگويى با مهرداد درويش پور»، دویچه ولو فارسی، تاریخ بازدید: 21 اسفند1401ش.