اسلام و اشتغال زنان: تفاوت میان نسخه‌ها

در دیدگاه اسلام، اشتغال و فعالیت اقتصادی برای زنان مجاز است. اسلام حق اشتغال زن را به رسمیت شناخته است. اما احکام اسلامی، حدودی را برای اشتغال زن تعیین کرده‌است که هدف از این حدود؛  

 

حفظ بنیان خانواده، کرامت '''[[زن]]''' و مصحلت جامعه است. اکثر علمای شیعه نیز، با حفظ اولویت برای نهاد خانواده و شخصیت زن، اشتغال را به عنوان حق زنان، به رسمیت می‌شناسند.  

 

امروزه با گسترش جهانی شدن، نقش زنان در پیشرفت اقتصادی و اجتماعی جوامع اسلامی اهمیت بیشتری پیدا کرده است و به همین منظور، ترسیم الگوی اسلامی-ایرانی اشتغال زنان ضروری است.

 

قرآن کریم، عموم انسان‌ها را به تلاش و کسب روزی دعوت می‌کند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/301948/ سلیمانی، اسلام و اشتغال زنان، ۱۳۹۰ ش، ص ۱۲۱]</ref> اما در آیاتی از قرآن، به طور ویژه مالکیت اقتصادی زن نسبت به درآمد خودش، مطرح شده است که طبق نظر مفسرین، جواز اشتغال زنان هم از همین آیات به دست می‌آید.<ref>سلیمانی، اسلام و اشتغال زنان، ۱۳۹۰ ش، ص ۱۲۳</ref> هم‌چنین، ذکر داستان دختران شعیب و بلقیس ملکه‌ی سبا، نمونه‌هایی از فعالیت اقتصادی و سیاسی-اجتماعی زنان است که در قرآن کریم از آن یاد شده است.<ref>سلیمانی، اسلام و اشتغال زنان، ۱۳۹۰ ش، ص ۱۲۶ و ص ۱۲۷</ref>

معصومین (ع) نیز، انسان را اعم از زن و مرد، به کار، طلب روزی حلال و مشارکت در مسئولیت‌های اجتماعی سفارش کرده‌اند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/148663/ خیری، اشتغال زنان و پیامدهای آن، ۱۳۸۵ ش، ص ۱۶۶ و ص ۱۶۷]</ref> اما در روایات، بعضی از شغل‌ها مختص زنان عنوان شده است که عبارتند از: آرایشگری، جراحی زنان، مامایی، شیردهی و نگه‌داری فرزندان. <ref>سلیمانی، اسلام و اشتغال زنان، ۱۳۹۰ ش، ص ۱۳۱و ص۱۳۲</ref> تعدادی از مشاغل نیز از نظر معصومین (ع)، حلال و مشترک میان زن و مرد می‌باشد. از آن جمله، تعلیم و تربیت، نوحه‌سرایی، ریسندگی و بافندگی، آشپزی، پرستاری و عطرفروشی را می‌توان نام برد.<ref>سلیمانی، اسلام و اشتغال زنان، ۱۳۹۰ ش، ص ۱۲۷-۱۳۰</ref>

زن در اسلام، مکلف به تأمین معاش خانواده نیست، اما حق استقلال مالی دارد. و اگر به اختیار خود، مشغول به کار شود اشتغال او از جهت خدمت اجتماعی، کمک به اقتصاد خانواده و شکوفایی توانایی‌ها و تعالی خود، ارزشمند است. اما مرد مکلف است نیازهای مادی زن و فرزندان را تأمین کند و در مقابل، حق شوهر بر زن، '''[[تمکین]]''' از اوست.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/182859/ جعفر پور، بررسی فقهی و حقوقی اشتغال زنان، 1386ش، ص ۵۹]</ref>

با توجه به اینکه در احکام اسلامی تمام شئونات وجودی زن و مرد مورد توجه قرار گرفته است، مرد فقط در صورتی می‌تواند با اشتغال همسر خود مخالفت کند که اشتغال زن خلاف مصالح خانواده (وظیفه‌ی مادری، روابط زناشویی و حفظ خصوصیات زنانه) یا منافی حیثیت زوجین شود که تشخیص این موضوع بر عهده‌ی دادگاه است و مرد نمی‌تواند  بدون دلیل عرفی و عقلی چنین ادعایی کند.<ref>جعفرپور، بررسی فقهی و حقوقی اشتغال زنان، ۱۳۸۶ ش، ص ۶۵؛ [http://ensani.ir/fa/article/362904/ دیواندری، پورعبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیب شناسی اشتغال زنان، ۱۳۹۵ ش،  ص ۹۶ تا ۱۰۰]</ref>

سلیمانی، اسلام و اشتغال زنان، ۱۳۹۰ ش، ص ۱۴۰-۱۴۳؛ جعفرپور، بررسی فقهی و حقوقی اشتغال زنان، ۱۳۸۶ ش، ص ۶۱ تا ۶۴</ref> بعضی از مشاغل نیز در احکام اسلامی طبق مصالحی، برای زنان ممنوع می‌باشد که شغل قضاوت از مهم‌ترین آن‌هاست.<ref>

جعفرپور، بررسی فقهی و حقوقی اشتغال زنان، ۱۳۸۶ ش، ص ۷۱</ref>

اولویت جامعه‌ در دیدگاه خانواده-محور، جذب نیروی کار مرد است. این دیدگاه، به نیازهای فردی و روحی زنان مثل نیاز به منزلت اجتماعی، کار و تلاش مشروع، انتخاب و آزادی عمل، توجهی ندارد.<ref>داداندیش، تأثیرات جهانی شدن بر اشتغال زنان مسلمان، 1387ش، ص ۲۹۷ و ص ۲۹۸</ref>

'''دیدگاه زن-محور''': دیدگاه زن-محور معتقد است زنان همواره تحت ظلم مردان بوده‌اند و باید با سیاست‌گذاری‌های مناسب، شرایط عادلانه برای اشتغال زنان در جامعه فراهم شود‌ تا منزلت اجتماعی و استقلال مالی آنان تأمین گردد. در این دیدگاه، نباید هیچ گونه تبعیضی بین [[جنسیت|'''جنس''']] زن و مرد در اشتغال، تربیت فرزندان و کارهای خانه اعمال شود. دیدگاه زن-محور نیاز فطری زنان به تشکیل خانواده و پرورش نسل را نادیده گرفته است و با تضعیف خانواده، ابعاد اعتقادی و اخلاقی جامعه را دچار مشکل می‌کند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/130572/ داداندیش، تأثیرات جهانی شدن بر اشتغال زنان مسلمان،1387ش، ص ۲۹۷ و ص ۲۹۸]</ref>

'''ادله‌ی مخالفان:''' بیشتر فقهای اهل سنت و تعدادی از علمای شیعه با اشتغال زن در خارج از منزل مخالف هستند<ref>دیواندری، پورعبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیب شناسی اشتغال زنان، ۱۳۹۵ ش، ص ۹۳</ref>  

*پیامبر اکرم(ص) هنگام تقسیم کار خانه، حضرت زهرا را مسئول امور داخل خانه و حضرت علی را مسئول کارهای خارج از منزل قرار دادند.<ref>دیواندری، پورعبدالله، پیشرفت فرهنگی و اسیب شناسی اشتغال زنان، ۱۳۹۵ ش، ص ۹۳؛ خیری، اشتغال زنان و پیامدهای آن، ۱۳۸۵ ش، ص ۱۷۰ </ref>

*در بعضی روایات، زن به عنوان عورت معرفی شده و ماندن در خانه برای او مطلوب بیان شده است.<ref>دیواندری، پورعبدالله، پیشرفت فرهنگی و اسیب شناسی اشتغال زنان، ۱۳۹۵ ش، ص ۹۳؛ خیری، اشتغال زنان و پیامدهای آن، ۱۳۸۵ ش، ص ۱۷۰</ref>

* آیات سوره‌ی احزاب، خطاب به زنان پیامبر نازل شده است و عمومیت ندارد.<ref>خیری، اشتغال زنان و پیامدهای آن، ۱۳۸۵ ش، ص ۱۶۱ تا ۱۸۵</ref>

با گسترش پدیده‌ی «جهانی شدن»، تبادلات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بین کشورها شکل جدیدی یافته است.<ref>داداندیش، تأثیرات جهانی شدن بر اشتغال زنان مسلمان، ۱۳۸۷ ش، ص۲۷۸</ref> جوامع اسلامی نیز متأثر از این پدیده هستند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی به خصوص در کشورهای اسلامی، جایگاه زن در توسعه است.<ref>داداندیش، تأثیرات جهانی شدن بر اشتغال زنان مسلمان، ۱۳۸۷ ش، ص ۲۹۴</ref> اگرچه، پدیده‌ی «جهانی شدن» توانسته است دستیابی زنان به فرصت‌های شغلی، پست‌های تخصصی، فعالیت‌های اقتصادی و دستمزد مطلوب را افزایش دهد اما هم‌چنان بیشتر زنان به کارهای کم ارزش با دستمزد پایین مشغول هستند و فرصت‌های شغلی پایین‌‌تری نسبت به مردان دارند.<ref>داداندیش، تأثیرات جهانی شدن بر اشتغال زنان مسلمان، ۱۳۸۷ ش، ص ۲۹۱ و ص ۲۹۲</ref>

داداندیش، تأثیرات جهانی شدن بر اشتغال زنان مسلمان، ۱۳۸۷ ش، ص ۲۹۶</ref>