حمید گلزار (بحث | مشارکتها) |
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
'''زن در آیین بودا؛''' انگاره‌های شناختی آیین بودا درباره زن. | '''زن در آیین بودا؛''' انگاره‌های شناختی آیین بودا درباره زن. | ||
آیین بودا با شعار رهایی انسان از رنج، پدید آمد و با نقد نظام کاستی در هند، می‌کوشید تا از رنج زنان بکاهد؛ اما بودا نتوانست مانع رسوخ مردسالاری در ذهنیت و آیین خود شود. در دعوت رسمی بودا، نگاه جنسیتی وجود نداشت؛ اما رهبانیت شیوة اصلی رسیدن به نیروانا شمرده شده و زن زنجیر تعلق مرد به دنیا تلقی می‌شد؛ لذا تبعیض علیه زن در آیین بودا نیز تداوم یافت. زندگی راهبه‌ها تحت مدیریت راهبان ساماندهی شده و راهبه‌ها نمی‌توانند، خطای راهب‌ها را تذکر دهند. موقعیت اجتماعی و خانوادگی زنان تابع فرهنگ عمومی است. ازدواج برای افرادی که نمی‌توانند به رهبانیت متعهد بمانند امری شایسته دانسته می‌شود. آموزه‌های بودایی برای بانوان، در نقش زن، همسر و مادری احترام و جایگاهی خاص قائل است. والدین در قبال فرزندان خود مسئول بوده و فرزندان ملزم به تکریم والدین به‌ویژه مادر خود هستند. | آیین بودا با شعار رهایی انسان از رنج، پدید آمد و با نقد نظام کاستی در هند، می‌کوشید تا از رنج زنان بکاهد؛ اما بودا نتوانست مانع رسوخ مردسالاری در ذهنیت و آیین خود شود. در دعوت رسمی بودا، نگاه جنسیتی وجود نداشت؛ اما رهبانیت شیوة اصلی رسیدن به نیروانا شمرده شده و [[زن|زن]] زنجیر تعلق مرد به دنیا تلقی می‌شد؛ لذا تبعیض علیه زن در آیین بودا نیز تداوم یافت. زندگی راهبه‌ها تحت مدیریت راهبان ساماندهی شده و راهبه‌ها نمی‌توانند، خطای راهب‌ها را تذکر دهند. موقعیت اجتماعی و خانوادگی زنان تابع فرهنگ عمومی است. [[ازدواج|ازدواج]] برای افرادی که نمی‌توانند به رهبانیت متعهد بمانند امری شایسته دانسته می‌شود. آموزه‌های بودایی برای بانوان، در نقش زن، همسر و [[مادري|مادری]] احترام و جایگاهی خاص قائل است. والدین در قبال فرزندان خود مسئول بوده و فرزندان ملزم به تکریم والدین به‌ویژه مادر خود هستند. | ||
==تاریخچه آیین بودا== | ==تاریخچه آیین بودا== | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==بنیادهای اعتقادی آیین بودا== | ==بنیادهای اعتقادی آیین بودا== | ||
سرگذشت بودا، مؤسس آیین بودایی، همراه با افسانه است. این آیین از ادیان بزرگ جهان بوده و مجموعه‌ای از اصول فلسفی و اخلاقی را در بردارد. <ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص68.]</ref> بودا از توالی مرگ و تولدها که از آن در هندوئیزم تعبیر به تناسخ می‌شود، رنج می‌برد. او تولد را منشأ هر رنجی دانسته و در صدد متوقف کردن این چرخه بود. از منظر بودا؛ هر تولدی پیامد بدی‌هایی است که افراد در حیات گذشته خویش مرتکب شده‌اند؛ اگر انسان بتواند اندیشه‌هایش را به امور جاودانه پیوند داده، بر مبنای عدالت، شکیبایی و محبت زندگی کند، دیگر زاده نشده، به آرامش و نیروانا می‌رسد. او مدعی «روشن‌شدگی» بود<ref>دورانت، تاریخ تمدن،1337ش، ج1، ص495- 494.</ref> و الاهیاتی بـدون خدا عرضه کرد.<ref>دورانت، تاریخ تمدن،1337ش، ج1، ص501.</ref> رهایی از رنج را در ترک دنیا دانسته، توجه جدی به رفتار و سلوک داشت نه به مراسم آیینی.<ref>دورانت، تاریخ تمدن،1337ش، ج1، ص498- 496.</ref> از منظر آیین بودا، زن از عوامل مهم تعلق خاطر مرد به دنیا تلقی می‌شود.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص71.]</ref> | سرگذشت بودا، مؤسس آیین بودایی، همراه با افسانه است. این آیین از ادیان بزرگ جهان بوده و مجموعه‌ای از اصول فلسفی و اخلاقی را در بردارد. <ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص68.]</ref> بودا از توالی مرگ و تولدها که از آن در هندوئیزم تعبیر به تناسخ می‌شود، رنج می‌برد. او تولد را منشأ هر رنجی دانسته و در صدد متوقف کردن این چرخه بود. از منظر بودا؛ هر تولدی پیامد بدی‌هایی است که افراد در حیات گذشته خویش مرتکب شده‌اند؛ اگر انسان بتواند اندیشه‌هایش را به امور جاودانه پیوند داده، بر مبنای عدالت، شکیبایی و محبت زندگی کند، دیگر زاده نشده، به آرامش و نیروانا می‌رسد. او مدعی «روشن‌شدگی» بود<ref>دورانت، تاریخ تمدن،1337ش، ج1، ص495- 494.</ref> و الاهیاتی بـدون خدا عرضه کرد.<ref>دورانت، تاریخ تمدن،1337ش، ج1، ص501.</ref> رهایی از رنج را در ترک دنیا دانسته، توجه جدی به رفتار و سلوک داشت نه به مراسم آیینی.<ref>دورانت، تاریخ تمدن،1337ش، ج1، ص498- 496.</ref> از منظر آیین بودا، [[زن|زن]] از عوامل مهم تعلق خاطر مرد به دنیا تلقی می‌شود.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص71.]</ref> | ||
==ماهیت زن در آیین بودا== | ==ماهیت زن در آیین بودا== | ||
هستی از نظر بودا جهانی بی‌آغاز و انجام است که زندگی در آن همراه با رنج می‌باشد. مسیر رهایی از این رنج، جدایی از تعلقات و رسیدن به رهایی (نیروانا) است؛ در غیر این صورت انسان، با بازگشت مکرر به این زندگی دچار رنج خواهد شد و تا زمانی که از این تعلقات رها نشود این چرخه ادامه خواهد داشت.<ref>[https://alefbalib.com/index.aspx?pid=256&PdfID=253139 ادبی، «روزنه‌ای به مفاهیم ادیان در دایره المعارف (دایره المعارف موجز آیین بودا)، 1384ش، ص 29و30]؛ [https://taaghche.com/book/82536/%D8%B2%D9%86%D8%8C-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 12]؛ [https://eliteraturebook.com/books/view/16194/%D9%86%D9%87+%DA%AF%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1+%D8%AF%D8%B1+%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE+%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%9B+%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87+%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3+%D8%B9%D9%84%DB%8C+%D8%A7%D8%B5%D8%BA%D8%B1+%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA+%D8%AF%D8%B1+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%A9%D8%AF%D9%87+%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA+%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2 حکمت، نُه گفتار در تاریخ ادیان، 1342ش، ص 78]</ref> درباره ماهیت زن در آیین بودا سه ایده مطرح است: | هستی از نظر بودا جهانی بی‌آغاز و انجام است که زندگی در آن همراه با رنج می‌باشد. مسیر رهایی از این رنج، جدایی از تعلقات و رسیدن به رهایی (نیروانا) است؛ در غیر این صورت انسان، با بازگشت مکرر به این زندگی دچار رنج خواهد شد و تا زمانی که از این تعلقات رها نشود این چرخه ادامه خواهد داشت.<ref>[https://alefbalib.com/index.aspx?pid=256&PdfID=253139 ادبی، «روزنه‌ای به مفاهیم ادیان در دایره المعارف (دایره المعارف موجز آیین بودا)، 1384ش، ص 29و30]؛ [https://taaghche.com/book/82536/%D8%B2%D9%86%D8%8C-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 12]؛ [https://eliteraturebook.com/books/view/16194/%D9%86%D9%87+%DA%AF%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1+%D8%AF%D8%B1+%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE+%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%9B+%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87+%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3+%D8%B9%D9%84%DB%8C+%D8%A7%D8%B5%D8%BA%D8%B1+%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA+%D8%AF%D8%B1+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%A9%D8%AF%D9%87+%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA+%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2 حکمت، نُه گفتار در تاریخ ادیان، 1342ش، ص 78]</ref> درباره ماهیت زن در آیین بودا سه ایده مطرح است: | ||
*دیدگاه اول، بر اساس برخی آموزه‌ها، بودا معتقد است که در کسب تعلیمات آیین بودایی و رسیدن به معرفت، تمایزی میان زن و مرد نیست و هردو به رهایی (نیروانا) قادر هستند.<ref>[https://eliteraturebook.com/books/view/16289/%DA%86%D9%86%DB%8C%D9%86+%DA%AF%D9%81%D8%AA+%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%3A+%D8%A8%D8%B1+%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3+%D9%85%D8%AA%D9%88%D9%86+%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 244]؛ [https://eliteraturebook.com/books/view/16316/%D8%B2%D9%86+%D8%AF%D8%B1+%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 هولم، بوکر، زن در ادیان بزرگ جهان، 1384ش، ص 60]</ref> | *دیدگاه اول، بر اساس برخی آموزه‌ها، بودا معتقد است که در کسب تعلیمات آیین بودایی و رسیدن به معرفت، تمایزی میان زن و مرد نیست و هردو به رهایی (نیروانا) قادر هستند.<ref>[https://eliteraturebook.com/books/view/16289/%DA%86%D9%86%DB%8C%D9%86+%DA%AF%D9%81%D8%AA+%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%3A+%D8%A8%D8%B1+%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3+%D9%85%D8%AA%D9%88%D9%86+%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 244]؛ [https://eliteraturebook.com/books/view/16316/%D8%B2%D9%86+%D8%AF%D8%B1+%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 هولم، بوکر، زن در ادیان بزرگ جهان، 1384ش، ص 60]</ref> | ||
*دیدگاه دوم، با نگاهی منفی و زن‌گریز اعتقاد دارد که زنان تنها زمانی به رهایی دست می‌یابند که در بازگشت مجدد، به‌صورت مرد زاییده شوند. برخی از فرق بودایی بر این اعتقاد هستند.<ref>هولم، بوکر، زن در ادیان بزرگ جهان، 1384ش، ص 46، 59 و 60</ref> این دیدگاه باعث تغییر جنسیت برخی از زنان شد.<ref>[http://qabasat.iict.ac.ir/?_action=article&au=107903&_au=%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87++%D9%85%D8%AF%D9%86%D مدنی، محمودی، «نقش‌های زنانه در اندیشه بودایی و ابن عربی»، 1386ش، ص 177]</ref> | *دیدگاه دوم، با نگاهی منفی و زن‌گریز اعتقاد دارد که زنان تنها زمانی به رهایی دست می‌یابند که در بازگشت مجدد، به‌صورت مرد زاییده شوند. برخی از فرق بودایی بر این اعتقاد هستند.<ref>هولم، بوکر، زن در ادیان بزرگ جهان، 1384ش، ص 46، 59 و 60</ref> این دیدگاه باعث تغییر [[جنسیت|جنسیت]] برخی از زنان شد.<ref>[http://qabasat.iict.ac.ir/?_action=article&au=107903&_au=%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87++%D9%85%D8%AF%D9%86%D مدنی، محمودی، «نقش‌های زنانه در اندیشه بودایی و ابن عربی»، 1386ش، ص 177]</ref> | ||
*دیدگاه سوم، با جداسازی زن‌گریزی و مردسالاری بر آن است که بودیسم در ذات خود تنفر و انزجاری از زن ندارد و زن‌گریزی موجود در آیین بودا، محصول تأثیر عوامل فرهنگی و مردسالارانه جوامع بر آموزه‌های بودایی است.<ref>هولم، بوکر، زن در ادیان بزرگ جهان، 1384ش، ص 34 و 60.</ref> | *دیدگاه سوم، با جداسازی زن‌گریزی و مردسالاری بر آن است که بودیسم در ذات خود تنفر و انزجاری از [[زن|زن]] ندارد و زن‌گریزی موجود در آیین بودا، محصول تأثیر عوامل فرهنگی و مردسالارانه جوامع بر آموزه‌های بودایی است.<ref>هولم، بوکر، زن در ادیان بزرگ جهان، 1384ش، ص 34 و 60.</ref> | ||
==منزلت انسانی زن در آیین بودا== | ==منزلت انسانی زن در آیین بودا== | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
بودا، مدتی هیچ زنی را به کیش خود نپذیرفته و به همان میزان که از امیال نفسانی می‌ترسید از مکر زنان واهمه داشت و شعار بوداییان این بود که نجات، در مصاحبت با زن تحصیل نمی‌شود! هرچند بودا با اکراه زنان را در آیین خود پذیرفت؛ منتها مشروط به این‌که؛ باید سلوکِ زن، به‌طور کلی تحت نظر مردان راهب اداره شود و راهبه‌ها در هر پانزده روز باید خود و اعمال خود را به مردان راهب عرضه کنند.<ref>[https://vista.ir/m/a/jq185 کشاورزی پور، «زن در ادیان بودا، زرتشت، یهود، مسیحیت و اسلام»، وب‌سایت مجله ویستا.]</ref> برخی محققین معتقدند؛ بودیسم در آغاز هرچند زن‌گریز یا زن‌ستیز نبود؛ اما متأثر از شرایط اجتماعی هند، گرایش مردسالاری در آن مشهود و برجسته شد.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص71.]</ref> | بودا، مدتی هیچ زنی را به کیش خود نپذیرفته و به همان میزان که از امیال نفسانی می‌ترسید از مکر زنان واهمه داشت و شعار بوداییان این بود که نجات، در مصاحبت با زن تحصیل نمی‌شود! هرچند بودا با اکراه زنان را در آیین خود پذیرفت؛ منتها مشروط به این‌که؛ باید سلوکِ زن، به‌طور کلی تحت نظر مردان راهب اداره شود و راهبه‌ها در هر پانزده روز باید خود و اعمال خود را به مردان راهب عرضه کنند.<ref>[https://vista.ir/m/a/jq185 کشاورزی پور، «زن در ادیان بودا، زرتشت، یهود، مسیحیت و اسلام»، وب‌سایت مجله ویستا.]</ref> برخی محققین معتقدند؛ بودیسم در آغاز هرچند زن‌گریز یا زن‌ستیز نبود؛ اما متأثر از شرایط اجتماعی هند، گرایش مردسالاری در آن مشهود و برجسته شد.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص71.]</ref> | ||
قوانین رهبانیت بودایی برای زنان، متفاوت از مردان وضع شده و زندگی راهبه‌ها مانند زنان معمولی دارای محدودیت‌هاي بسیاري بوده است. برمبنای قانون بودیسم؛ همانگونه که زن تحت قیمومت شوهر و مادر تحت قیمومت فرزندان خویش است، راهبه‌ها نیز تحت سرپرستی مردان راهب قرار دارند؛<ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_4057_9cfe2dd40fcf71aa50749eaf97b49a32.pdf فتاحی، «فهم عوامل اجتماعی مرتبط با جایگاه اجتماعی زنان راهبه»، ص250-249.]</ref> لذا متابعت زن از مرد در تمام امور حتی در مراسم‌های مذهبی لازم دانسته می‌شود.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص72.]</ref> | قوانین رهبانیت بودایی برای زنان، متفاوت از مردان وضع شده و زندگی راهبه‌ها مانند زنان معمولی دارای محدودیت‌هاي بسیاري بوده است. برمبنای قانون بودیسم؛ همانگونه که [[زن|زن]] تحت قیمومت شوهر و مادر تحت قیمومت فرزندان خویش است، راهبه‌ها نیز تحت سرپرستی مردان راهب قرار دارند؛<ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_4057_9cfe2dd40fcf71aa50749eaf97b49a32.pdf فتاحی، «فهم عوامل اجتماعی مرتبط با جایگاه اجتماعی زنان راهبه»، ص250-249.]</ref> لذا متابعت زن از مرد در تمام امور حتی در مراسم‌های مذهبی لازم دانسته می‌شود.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص72.]</ref> | ||
زنان هرچند سابقه رهبانیت داشته باشند باید به راهبان مرد احترام گذاشته و آنها را تعظیم کنند،<ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_4057_9cfe2dd40fcf71aa50749eaf97b49a32.pdf فتاحی، «فهم عوامل اجتماعی مرتبط با جایگاه اجتماعی زنان راهبه»، ص249.]</ref> تذکر دادن خطای راهبان برای راهبه در هر شرایطی ممنوع است. راهبه‌ها اجازه ندارند در صومعه‌های جنگلی یا به‌تنهایی زندگی کنند.<ref>[https://azadeh-madani.blogsky.com/1394/01 مدنی، «جنبة مؤنث در بودیسم با تأکید بر نگاه تانترا به زن»، وبلاک آزاده مدنی.]</ref> نگاه جنسیتی موجب شده بود که حتی راهبه‌ها به‌خود اجازه نمی‌دادند، بدون خواست راهب در مقابل او بنشینند. چنین دیدگاهی، منجر به تمایل برخی زنان بودایی برای تغییر جنسیت شد. <ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_4057_9cfe2dd40fcf71aa50749eaf97b49a32.pdf فتاحی، «فهم عوامل اجتماعی مرتبط با جایگاه اجتماعی زنان راهبه»، ص251- 250.]</ref> برخی محققین با اذعان به این تقیدات؛ اما نقش زنان در تحولات بودیسم را مهم می‌دانند.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص72.]</ref> | زنان هرچند سابقه رهبانیت داشته باشند باید به راهبان مرد احترام گذاشته و آنها را تعظیم کنند،<ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_4057_9cfe2dd40fcf71aa50749eaf97b49a32.pdf فتاحی، «فهم عوامل اجتماعی مرتبط با جایگاه اجتماعی زنان راهبه»، ص249.]</ref> تذکر دادن خطای راهبان برای راهبه در هر شرایطی ممنوع است. راهبه‌ها اجازه ندارند در صومعه‌های جنگلی یا به‌تنهایی زندگی کنند.<ref>[https://azadeh-madani.blogsky.com/1394/01 مدنی، «جنبة مؤنث در بودیسم با تأکید بر نگاه تانترا به زن»، وبلاک آزاده مدنی.]</ref> نگاه جنسیتی موجب شده بود که حتی راهبه‌ها به‌خود اجازه نمی‌دادند، بدون خواست راهب در مقابل او بنشینند. چنین دیدگاهی، منجر به تمایل برخی زنان بودایی برای تغییر [[جنسیت|جنسیت]] شد. <ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_4057_9cfe2dd40fcf71aa50749eaf97b49a32.pdf فتاحی، «فهم عوامل اجتماعی مرتبط با جایگاه اجتماعی زنان راهبه»، ص251- 250.]</ref> برخی محققین با اذعان به این تقیدات؛ اما نقش زنان در تحولات بودیسم را مهم می‌دانند.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص72.]</ref> | ||
در آیین بودا؛ حقوق اجتماعی زنان عمدتا تابع فرهنگ عمومی است؛ آنها به لحاظ حقوقی، از حق مالکیت برخوردارند و اموالی که در زندگی مشترک زناشویی به‌دست می‌آید، مال مشترک زوجین محسوب می‌شود؛ زیرا ضرر نرساندن به غیر از اصول بنیادین این آیین به‌شمار می‌آید.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص83-82.]</ref> | در آیین بودا؛ حقوق اجتماعی زنان عمدتا تابع فرهنگ عمومی است؛ آنها به لحاظ حقوقی، از حق مالکیت برخوردارند و اموالی که در زندگی مشترک زناشویی به‌دست می‌آید، مال مشترک زوجین محسوب می‌شود؛ زیرا ضرر نرساندن به غیر از اصول بنیادین این آیین به‌شمار می‌آید.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص83-82.]</ref> | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
#حق تعلیم رهروان مرد را نداشتن. | #حق تعلیم رهروان مرد را نداشتن. | ||
بودا حتی پیشنهاد زنان مبنی بر ملاک قرار دادن سابقه برای احترام به جای جنسیت مرد را نپذیرفت.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 20 و 23</ref> بودا در عین سفارش به حفظ حرمت زنان به شاگردان راهب خود آموخت که برای پاک ماندن تن و اندیشه خود، زنان را همچون مادر، خواهر یا دختر خویش بنگرند.<ref>چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 145</ref> | بودا حتی پیشنهاد زنان مبنی بر ملاک قرار دادن سابقه برای احترام به جای [[جنسیت|جنسیت]] مرد را نپذیرفت.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 20 و 23</ref> بودا در عین سفارش به حفظ حرمت زنان به شاگردان راهب خود آموخت که برای پاک ماندن تن و اندیشه خود، زنان را همچون مادر، خواهر یا دختر خویش بنگرند.<ref>چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 145</ref> | ||
با گسترش آیین بودا، مکاتب و گرایشات مختلفی در این آیین به وجود آمد.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/88134/ پاشایی، «آیین بودا» (دانشنامه ژاپن)، 1379ش، ص 241 ـ 252]</ref> فرقه هینایانا، جنبه فردی و رهبانیت را ادامه داد و فرقه مهایانا که جنبه اجتماعی را در نظر داشت معتقد بود بدون ترک خانمان نیز می‌توان از تعلقات رهایی یافته و به درجات والایی نائل شد.<ref>حکمت، نُه گفتار در تاریخ ادیان، 1342ش، ص 79 و 80.</ref> در این فرقه دیگر منعی برای زنان و افراد متأهل برای پذیرش آیین بودا وجود نداشت.<ref>پاشایی، «آیین بودا» (دانشنامه ژاپن)، 1379ش، ص 240؛ [http://ensani.ir/fa/article/156956/%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7-%D9%85%D9%88%D8%B9%D8%B8%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%B3- رضی، اصول تعالیم بودا (موعظه اندر بنارس)، 1344ش، ص 364]</ref> در برهه‌هایی از زمان و برخی مناطق، اعطای مقام دینی به زنان امکان‌پذیر بود.<ref>مدنی، محمودی، «نقش‌های زنانه در اندیشه بودایی و ابن عربی»، 1386ش، ص 176</ref> | با گسترش آیین بودا، مکاتب و گرایشات مختلفی در این آیین به وجود آمد.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/88134/ پاشایی، «آیین بودا» (دانشنامه ژاپن)، 1379ش، ص 241 ـ 252]</ref> فرقه هینایانا، جنبه فردی و رهبانیت را ادامه داد و فرقه مهایانا که جنبه اجتماعی را در نظر داشت معتقد بود بدون ترک خانمان نیز می‌توان از تعلقات رهایی یافته و به درجات والایی نائل شد.<ref>حکمت، نُه گفتار در تاریخ ادیان، 1342ش، ص 79 و 80.</ref> در این فرقه دیگر منعی برای زنان و افراد متأهل برای پذیرش آیین بودا وجود نداشت.<ref>پاشایی، «آیین بودا» (دانشنامه ژاپن)، 1379ش، ص 240؛ [http://ensani.ir/fa/article/156956/%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7-%D9%85%D9%88%D8%B9%D8%B8%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%B3- رضی، اصول تعالیم بودا (موعظه اندر بنارس)، 1344ش، ص 364]</ref> در برهه‌هایی از زمان و برخی مناطق، اعطای مقام دینی به زنان امکان‌پذیر بود.<ref>مدنی، محمودی، «نقش‌های زنانه در اندیشه بودایی و ابن عربی»، 1386ش، ص 176</ref> | ||
==ازدواج در آیین بودا== | ==ازدواج در آیین بودا== | ||
آیین بودا با رهبانیت به وجود آمد و به تجرد بسیار اهمیت می‌داد. از بین مذاهب مختلف آن تراوادا (هینایانا) به لحاظ معنوی برای خانواده اهمیتی قائل نیست؛ اما در مذهب ماهایانا افرادی که قادر به زندگی رهبانی نبودند، ازدواج به همراه رعایت آموزه‌های بودایی امکانی برای رشد و تعالی محسوب می‌گردید؛<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص24 و 26</ref> چون مراقبت از زن و فرزندان از برترین نعمت‌ها به‌شمار می‌آیند؛ ازدواج عامل اصلاح افراد و چارچوبی دانسته می‌شود که زن و شوهر را از انحرافات جنسی بازمی‌دارد. از نظر بودایی‌ها؛ ازدواج باید براساس عشق و توأم با آرزوی خوشبختی برای افراد و حتی دیگر موجودات پیرامونی باشد تا محیط نیز انرژی مثبت را برای عروس و داماد بازتاب دهد.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص74-73.]</ref> | آیین بودا با رهبانیت به وجود آمد و به تجرد بسیار اهمیت می‌داد. از بین مذاهب مختلف آن تراوادا (هینایانا) به لحاظ معنوی برای [[خانواده|خانواده]] اهمیتی قائل نیست؛ اما در مذهب ماهایانا افرادی که قادر به زندگی رهبانی نبودند، [[ازدواج|ازدواج]] به همراه رعایت آموزه‌های بودایی امکانی برای رشد و تعالی محسوب می‌گردید؛<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص24 و 26</ref> چون مراقبت از [[زن|زن]] و فرزندان از برترین نعمت‌ها به‌شمار می‌آیند؛ ازدواج عامل اصلاح افراد و چارچوبی دانسته می‌شود که زن و شوهر را از انحرافات جنسی بازمی‌دارد. از نظر بودایی‌ها؛ ازدواج باید براساس عشق و توأم با آرزوی خوشبختی برای افراد و حتی دیگر موجودات پیرامونی باشد تا محیط نیز انرژی مثبت را برای عروس و داماد بازتاب دهد.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص74-73.]</ref> | ||
در این آیین، هرچند تجرد و رهبانیت، شرط اساسی سلوک معنوی شمرده می‌شود؛ اما افراد متأهل نیز در امور دینی مشارکت می‌توانند.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص70.]</ref> امروزه در جامعه ژاپن که آیین بودا با فرهنگ آن در هم آمیخته، ازدواج کشیش‌های بودایی به رسمیت شناخته شده و ترک خانمان و رهبانیت هم به مرور از بین رفته است.<ref>هولم، بوکر، زن در ادیان بزرگ جهان، 1384ش، ص 66</ref> | در این آیین، هرچند تجرد و رهبانیت، شرط اساسی سلوک معنوی شمرده می‌شود؛ اما افراد متأهل نیز در امور دینی مشارکت می‌توانند.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص70.]</ref> امروزه در جامعه ژاپن که آیین بودا با فرهنگ آن در هم آمیخته، ازدواج کشیش‌های بودایی به رسمیت شناخته شده و ترک خانمان و رهبانیت هم به مرور از بین رفته است.<ref>هولم، بوکر، زن در ادیان بزرگ جهان، 1384ش، ص 66</ref> | ||
از نظر آیین بودا، ازدواج یک پیمان غیردینی است که از قبل در جوامع وجود داشته است. در آیین بودا، ازدواج مقدس نیست و اصل بر تجرد است.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 25</ref> همچنین آیین محرمیت بین زوجین از اموری است که در آموزه‌های بودا نسبت به آن اظهار نظری نشده است.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 13</ref> | از نظر آیین بودا، [[ازدواج|ازدواج]] یک پیمان غیردینی است که از قبل در جوامع وجود داشته است. در آیین بودا، ازدواج مقدس نیست و اصل بر تجرد است.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 25</ref> همچنین آیین محرمیت بین زوجین از اموری است که در آموزه‌های بودا نسبت به آن اظهار نظری نشده است.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 13</ref> | ||
پیوند ازدواج در بین بوداییان، طبق آداب و رسوم هر منطقه و گاه تنها با ثبت در دفتر اسناد رسمی به رسمیت شناخته می‌شود. بوداییان حتی نسبت به ازدواج همجنس‌گرایان، اظهار بی‌طرفی می‌کنند. راهبان تنها با حضور خود در طول مراسم یا بعد از آن برای زوجین طلب خیر و برکت می‌کنند و نوع ازدواج برایشان فرقی ندارد.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 25 ـ 28</ref> | پیوند ازدواج در بین بوداییان، طبق آداب و رسوم هر منطقه و گاه تنها با ثبت در دفتر اسناد رسمی به رسمیت شناخته می‌شود. بوداییان حتی نسبت به ازدواج همجنس‌گرایان، اظهار بی‌طرفی می‌کنند. راهبان تنها با حضور خود در طول مراسم یا بعد از آن برای زوجین طلب خیر و برکت می‌کنند و نوع ازدواج برایشان فرقی ندارد.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 25 ـ 28</ref> | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
آیین بودا هر چند نسبت به مراسم ازدواج هیچ نظری ارائه نمی‌دهد؛ اما توصیه‌هایی به زوجین دارد و معتقد است رعایت این نکات، انسان‌ها را برای رسیدن به تعالی روحی کمک می‌نماید. بودا به عامه پیروان توصیه کرد که باید بدانند که با همسر و فرزند خود زندگی کرده و در عین حال از شهوت، راحت‌طلبی و تن‌بارگی اجتناب کنند.<ref>چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 223</ref> پدر و مادر موظف هستند؛ فرزندان خود را از رذایل دور و به کسب فضایل تشویق کرده و در آموزش حرفه‌ای به آنها کمک کنند، در زمان مناسب برای ازدواج‌شان اقدام کرده و اموال خود را برای آنها به ارث بگذارند.<ref>[https://tahoor.com/fa/article/view/114975 «ازدواج و طلاق در آیین بودا و اسلام»، وب‌سایت طهور.]</ref> | آیین بودا هر چند نسبت به مراسم ازدواج هیچ نظری ارائه نمی‌دهد؛ اما توصیه‌هایی به زوجین دارد و معتقد است رعایت این نکات، انسان‌ها را برای رسیدن به تعالی روحی کمک می‌نماید. بودا به عامه پیروان توصیه کرد که باید بدانند که با همسر و فرزند خود زندگی کرده و در عین حال از شهوت، راحت‌طلبی و تن‌بارگی اجتناب کنند.<ref>چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 223</ref> پدر و مادر موظف هستند؛ فرزندان خود را از رذایل دور و به کسب فضایل تشویق کرده و در آموزش حرفه‌ای به آنها کمک کنند، در زمان مناسب برای ازدواج‌شان اقدام کرده و اموال خود را برای آنها به ارث بگذارند.<ref>[https://tahoor.com/fa/article/view/114975 «ازدواج و طلاق در آیین بودا و اسلام»، وب‌سایت طهور.]</ref> | ||
بودا، رابطه زن و شوهر را بیش از مسائل جنسی دانسته و معتقد بود آنها با استفاده بهینه از الفت موجود می‌توانند یکدیگر را در پرورش فکر و دل به اندیشه آسمانی یاری دهند.<ref>چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 241</ref> | بودا، رابطه [[زن|زن]] و شوهر را بیش از مسائل جنسی دانسته و معتقد بود آنها با استفاده بهینه از الفت موجود می‌توانند یکدیگر را در پرورش فکر و دل به اندیشه آسمانی یاری دهند.<ref>چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 241</ref> | ||
برخی از توصیه‌هایی که به زنان پس از رفتن به خانه شوهر شده عبارت است از: | برخی از توصیه‌هایی که به زنان پس از رفتن به خانه شوهر شده عبارت است از: | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
#شروط مربوط به مردان عبارتند از؛ | #شروط مربوط به مردان عبارتند از؛ | ||
#درستکاری و وفاداری در تدبیر منزل. | #درستکاری و وفاداری در تدبیر منزل. | ||
#رعایت احترام، ادب و دوستی نسبت به زن خود. | #رعایت احترام، ادب و دوستی نسبت به [[زن|زن]] خود. | ||
#واگذاری خانه‌داری به زن و توجه به نیازهای او مانند تهیه کردن وسایل خانه توجه کند.<ref>چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 231، 232 و 240</ref> | #واگذاری خانه‌داری به زن و توجه به نیازهای او مانند تهیه کردن وسایل خانه توجه کند.<ref>چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 231، 232 و 240</ref> | ||
از نظر بودا؛ فرزندان هرگز نمی‌توانند دین خود نسبت به والدین را ادا کنند. از آنجایی‌که مادر بیشترین زحمت را برای فرزندان خود متحمل می‌شود، احترام او از احترام به هر شخص دیگری حتی مقام‌های بالای بودایی واجب‌تر است. بدرفتاری با پدر و مادر پیامدهای بدی دارد. اگر پسری بخواهد تارک دنیا شود؛ اما پدر و مادرش اجازه ندهند او نباید خانه را ترک کند.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص78.]</ref> دعوای پسر با مادر نیز به جنگ دو پادشاه و دو کشور تشبیه شده که ویرانی به همراه دارد.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 32 و 33</ref> | از نظر بودا؛ فرزندان هرگز نمی‌توانند دین خود نسبت به والدین را ادا کنند. از آنجایی‌که مادر بیشترین زحمت را برای فرزندان خود متحمل می‌شود، احترام او از احترام به هر شخص دیگری حتی مقام‌های بالای بودایی واجب‌تر است. بدرفتاری با پدر و مادر پیامدهای بدی دارد. اگر پسری بخواهد تارک دنیا شود؛ اما پدر و مادرش اجازه ندهند او نباید خانه را ترک کند.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/earq/Article/1113332/FullText جعفری و دادفر، «زن، خانواده و ازدواج در آیین بودا»، ص78.]</ref> دعوای پسر با مادر نیز به جنگ دو پادشاه و دو کشور تشبیه شده که ویرانی به همراه دارد.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 32 و 33</ref> | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
درباره تک همسری یا چند همسری در آیین بودا مطلبی نیامده و به سنت، فرهنگ و قوانین جوامع بستگی دارد؛ ولی آمده است که چنانچه مرد متأهل به دنبال همسر دیگری باشد دچار سقوط، تزلزل و تنزل شده و با مشکلات زیادی روبرو خواهد شد.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 35</ref> | درباره تک همسری یا چند همسری در آیین بودا مطلبی نیامده و به سنت، فرهنگ و قوانین جوامع بستگی دارد؛ ولی آمده است که چنانچه مرد متأهل به دنبال همسر دیگری باشد دچار سقوط، تزلزل و تنزل شده و با مشکلات زیادی روبرو خواهد شد.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 35</ref> | ||
==طلاق در آیین بودا== | ==طلاق در آیین بودا== | ||
هرچند هیچ حکمی در آیین بودا وجود ندارد که طلاق را ممنوع کرده باشد؛ اما سوگند، امر مهم تلقی می‌شود و از آنجایی‌که ازدواج متضمن پذیرش تعهداتی متقابل است، باید تا آنجا که ممکن است از انقطاع این روابط و صدمات ناشی از آن اجتناب شود. <ref>[https://tahoor.com/fa/article/view/114975 «ازدواج و طلاق در آیین بودا و اسلام»، وب‌سایت طهور.]</ref>از نظر بودا، در صورتی که زن و مرد نکات توصیه‌شده را در زندگی رعایت کنند خانواده‌ای خوشبخت داشته و هیچ‌گاه اختلافی بین آنان پیش نخواهد آمد.<ref>چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 232</ref> | هرچند هیچ حکمی در آیین بودا وجود ندارد که [[طلاق|طلاق]] را ممنوع کرده باشد؛ اما سوگند، امر مهم تلقی می‌شود و از آنجایی‌که [[ازدواج|ازدواج]] متضمن پذیرش تعهداتی متقابل است، باید تا آنجا که ممکن است از انقطاع این روابط و صدمات ناشی از آن اجتناب شود. <ref>[https://tahoor.com/fa/article/view/114975 «ازدواج و طلاق در آیین بودا و اسلام»، وب‌سایت طهور.]</ref>از نظر بودا، در صورتی که زن و مرد نکات توصیه‌شده را در زندگی رعایت کنند خانواده‌ای خوشبخت داشته و هیچ‌گاه اختلافی بین آنان پیش نخواهد آمد.<ref>چنین گفت بودا (بر اساس متون بودایی)، 1378ش، ص 232</ref> | ||
در عین حال، چنانچه زندگی نامناسبی شکل گرفت و جدایی باعث تسکین درد و رنج حاصل از ازدواج نامناسب باشد؛ یا نقض برخی احکام مانند دروغ یا رابطه نامشروع رخ دهد، آیین بودا طلاق را مجاز می‌داند.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 35</ref> | در عین حال، چنانچه زندگی نامناسبی شکل گرفت و جدایی باعث تسکین درد و رنج حاصل از ازدواج نامناسب باشد؛ یا نقض برخی احکام مانند دروغ یا رابطه نامشروع رخ دهد، آیین بودا طلاق را مجاز می‌داند.<ref>جعفری، دهقانی‌زاده، زن، ازدواج و خانواده در دین بودایی، 1398ش، ص 35</ref> | ||
