خیانت زناشویی

خیانت زناشویی؛ رفتارهای پنهانی و معارض با عهد زناشویی از سوی زن یا مرد.
زناشویی بر بنیاد تعهد شرعی در قالب عقد ازدواج استوار است و هر عملی که موجب نقض این تعهد شود، خیانت زناشویی تلقی می‌شود. وفاداری جنسی و دلبستگی عاطفی مهم‌ترین رکن این عهد است. خیانت زناشویی متاثر از عوامل شخصیتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بوده و افشای آن پیامدهای سنگینی برای زن و شوهر، اعضای خانواده، شبکه خویشاوندی و اخلاق جنسی در جامعه دارد. جنسیت می‌تواند در خیانت زناشویی تاثیرگذار باشد، اما این تاثیر به عوامل فرهنگی، اجتماعی و فردی بستگی دارد. درک این تفاوت‌ها می‌تواند به بهبود روابط و پیشگیری از خیانت کمک کند.

مفهوم‌شناسی خیانت زناشویی

خیانت در لغت به‌معنای حیله، ناراستی، بی‌وفایی، نمک به‌حرامی، بی‌عصمتی و زناکاری آمده است. خیانت در اصطلاح، بیشتر به رابطه جنسی یا عاطفی مخفیانه و خارج از چهارچوب زناشویی تعریف شده است. منظور از خیانت زناشویی در اسلام، عمل نکردن زن و شوهر به تعهدات زناشویی و ناظر به نقض تعهدات عقد نکاح است.

در روانشناسی نیز به‌عبور فرد از مرز زناشویی و برقراری صمیمیت فیزیکی یا عاطفی با فردی خارج از رابطه زناشویی تعریف شده است. در معنای عام و از لحاظ تاریخی، خیانت زناشویی به شکستن قرارداد مبنی بر انحصاری‌بودن روابط‌ جنسی میان زن و مردی اطلاق شده که هردو متعهد به عقد ازدواج شده‌اند.

دیدگاه‌های نظری دربارۀ خیانت زناشویی

بر اساس نظریۀ کنترل؛ نظارت و سرزنش‌های مداوم زوجین توسط همدیگر، روابط زناشویی را سرد ساخته و مهم‌ترین انگیزۀ افراد متاهلی که مرتکب خیانت می‌شوند، تجربه مجدد صمیمیت فردی و جنسی است. بر اساس نظریه وابستگی متقابل، افراد نقاط مثبت و منفی رابطه زناشویی خود را با رابطۀ با فرد دیگر مقایسه می‌کنند، نتیجه‌گیری این مقایسه، با فرایند خیانت زناشویی ارتباط بسیار نزدیکی دارد. نظریه نقص یا کمبود، بر این مفهوم استوار است که رابطه‌ زناشویی اگر با کمبود رضایت‌مندی از رابطه یا عدم ارضای نیازهای جنسی مواجه شود، منجر به پیمان‌شکنی و خیانت می‌شود.

نظریه رفتار طراحی‌شده، خیانت زناشویی را مرتبط با نظام هنجاری دانسته و بر این امر تاکید دارد که اگر افراد مایل به رابطه فرازناشویی، بدانند که افراد بیشتری درگیر این رابطه هستند، احتمال ارتکاب خیانت در آنها تقویت می‌شود. در نظریه مبادله، فرض بر این است که افراد بر اساس منافع متقابل عمل می‌کنند، در روابط زناشویی گاهی خیانت تنها راه ممکن برای کسب منفعت برابر در رابطۀ زناشویی تصور می‌شود.

از نظر تئوری سیستمی، وقتی یکی از زوجین درگیر رابطۀ فرازناشویی می‌شود، مسئول ایجاد آن هر دو هستند؛ لذا همسر فریب خورده نه‌تنها مورد خیانت قرار می‌گیرد، بلکه تا حدی مسئول خیانت همسر خود نیز شمرده می‌شود. بر اساس دیدگاه غیرسیستمی، همسران فریب خورده، اغلب قربانی توطئه همسران‌شان بوده و همسران آنها برای توجیه عمل خود آنها را وادار به ایفای نقش منفی در روابط همسرانه می‌کنند.

جنسیت و خیانت‌ زناشویی

نتایج پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد که خیانت با جنسیت رابطه دارد؛ مــردان بیشتر از زنان دچار خیانت زناشویی شده و حتی بدون وجود نارضایتی در زندگی زناشویی خود نیز وارد روابط مبتنی بر خیانت می‌شوند. این در حالی است که زنان، هنگامی تمایل بیشتری به درگیر شدن در خیانت زناشویی دارند که رضایت زناشویی آنها کاهش یافته باشد.

برخی محققین بیان کرده‌اند که بین خیانت زناشویی مردان و زنان، «تفاوت کیفی» وجود دارد و نه صرفا «تفاوت کمی»؛ مردان، بیشتر تمایل دارند که وارد «خیانت جنسی» شوند؛ اما زنان، عمدتا وارد «خیانت عاطفی» می‌شوند. مردانی که از موقعیت بالاتری برخوردارند، به‌دلیل قدرت و فرصت‌های بیشتری که در اختیار دارند، احتمال خیانت در بین آنها نیز بیشتر است ولی خیانت برای دست‌یابی به رفاه بیشتر و موقعیت بالاتر، میان زنان رایج‌تر است.

نرخ شیوع خیانت زناشویی در جوامع گوناگون با‌اندکی اختلاف، برای مردها ۲۱% و برای زنان ۱۱% ذکر شده است. پیامدهای خیانت زناشویی نیز برای زنان و مردان در مواردی متفاوت گزارش شده است؛ زنان بیشتر از خیانت عاطفی همسر خود پریشان می‌شوند؛ در حالی‌که مردان، بیشتر از خیانت جنسیِ همسر خود برآشفته می‌شوند.

انواع خیانت زناشویی

پژوهشگرانی که خیانت زناشویی را به خیانت جنسی تقلیل نداده‌اند، آن را شامل خیانت عاطفی، خیانت فیزیکی و خیانت مجازی یا آنلاین نیز می‌دانند. در برخی خرده‌فرهنگ‌ها، خیانت توافقی نیز رایج است که به انواع دروغ، آلوده بوده و هزینه‌های سنگین عاطفی بر زوجین تحمیل می‌کند. عدم رازداری، غیبت طولانی یکی از زوجین و تحقیر همدیگر از دیگر انواع خیانت زناشویی است.

برخی محققین؛ خودخواهی، بی‌عدالتی، حمایت‌نکردن از همسر و سوءاستفاده از نقاط ضعف همسر برای تحت فشار قراردادن او را نیز خلاف عهد زناشویی و نوعی خیانت می‌دانند. از نظر اسلام؛ فراتر از این امور، چشم‌چرانی، خلوت و شوخی‌کردن با نامحرم، خودآرایی برای غیر همسر، شنیدن صدای نامحرم (با شهوت) و لمس‌کردن نامحرم، از مصادیق خیانت زناشویی به‌شمار می‌روند.

عوامل خیانت زناشویی

بر اساس مطالعات میدانی؛ ریشه اصلی بسیاری از خیانت‌های زناشویی، مشکلات زوجین در روابط همسرانه است. به گزارش برخی تحقیقات؛ عوامل اصلی چنین خیانتی، نارضایتی جنسی، تنوع‌طلبی جنسی و امکانات اقتصادی است.

بر مبنای گزارش‌های تفصیلی؛ رفاه اقتصادی، فقر و تمایل به داشتن زندگی‌ مرفه، دست‌یابی به موقعیت‌های اجتماعی بالاتر، جذابیت‌های جنسی، ناآگاهی زوجین از نیازهای همدیگر، عدم ارتباط عاطفی، ضعف مبانی اخلاقی، ازدواج‌های ناهمگون و اجباری، نبود جذابیت در همسران، انتقام از رفتار خیانت‌کارانه همسر، مشکلات شخصیتی یا روانی یکی از زوجین، سؤظن‌های افراطی و نابه‌جای همسران از عوامل مؤثر در ایجاد و تقویت تمایل به خیانت زناشویی است.

بر اساس گزارش‌های آماری؛ با افزایش نارضایتی جنسی و عاطفی، احتمال خیانت زناشویی نیز افزایش می‌یابد، به‌طوری‌که افراد دارای رضایت کمتر از ازدواج خود نسبت به افراد خیلی خرسند از ازدواج‌شان، چهار برابر بیشتر در معرض خیانت زناشویی قرار دارند.

پیامدهای خیانت ‌زناشویی

یکی از ﻋﻮاﻣﻞ آﺳﻴﺐزا در ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺛﺒﺎت ﺧﺎﻧﻮاده، ﻣﺴﺌﻠﺔ روزاﻓﺰون رواﺑﻂ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﻳﻲ اﺳﺖ؛ برخی پژوهش‌ها راﺑﻄﺔ ﻣﻌﻨﺎداری ﺑﻴﻦ خیانت و ﺗﻌﺎرﺿﺎت زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ کشف کرده‌اند؛ از این منظر، رواﺑﻂ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﻳﻲ، ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ ﺑﺮای ﺛﺒﺎت رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ و از ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ دﻻیل ﻃﻼق در ﻓﺮهنگﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد.

افشای خیانت زناشویی، پیامدهایی برای هردو طرف رابطه دارد. خیانت زناشویی، آﺳﻴﺐﻫﺎیی را ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎی ﺧﺎﻧﻮاده، اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ و ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورد و اﻏﻠﺐ زوجﻫﺎ ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ چندانی در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ آﺳﻴﺐ ﻳﺎ اﺧﺘﻼل ﻧﺪارﻧﺪ. در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن، ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ آﺳﻴﺐ‌ها ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻫﻤﺴﺮی اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻗﺮار گرﻓﺘﻪ و به‌تبع آن دیگر افراد و شبکه ارتباطی مرتبط نیز متاثر می‌شوند. امروزه خیانت عاطفی مجازی یا آنلاین نیز می‌تواند به‌طول عمر و استحکام رابطۀ عاشقانه زوجین آسیب برساند.

خیانت زناشویی فراتر از آسیب‌های عاطفی، موجب خشونت شده و ممکن است در مواردی منجر به قتل‌های خانوادگی شود. برمبنای برخی تحقیقات، ۳۰٪ قتل‌های خانوادگی مربوط به زنانی است که به‌دلیل رابطۀ نامشروع و سوء‌ظن، توسط همسران خود به قتل رسیده‌اند. ۲۲٪ از قتل‌های خانوادگی مربوط به قتل مردان توسط همسران‌شان است که در۴۰٪ زنان با همدستی معشوق خود همسران‌شان را به قتل رسانده‌اند. ‌

رواج همجنس‌گرایی می‌تواند یکی از پیامدهای خیانت زناشویی باشد. گسترش همجنس‌گرایی، موجب نابودی جامعه می‌شود چنانچه منجر به هلاکت قوم لوط شد. مساحقه و همجنس‌گرایی زنان عمدتاً از پیامدهای گرایش مردها به همدیگر است؛ اولین بار این عمل زشت میان قوم لوط رواج یافت، چون وقتی مردهای آنها به یکدیگر پرداختند‌، زنان‌شان بی‌مرد مانده و به همدیگر روی آوردند.

مجازات خیانت ‌زناشویی در اسلام

در قانون مجازات اسلامی، خیانت همسر می‌تواند با عنوان زنا، فساد و سایر موارد مشابه مورد بررسی قرار گیرد. از نظر حقوقی، خیانت می‌تواند منجر به طلاق یا فسخ عقد ازدواج شده و در تعیین میزان مهریه، نفقه و حضانت فرزندان نیز تاثیرگذار است.

اسلام بر ممنوعیت روابط جنسی فرازناشویی تاکید دارد و زنا از گناهان کبیره است. حدّ زنا با محارم نَسبی، کشته‌شدن است. زن و مرد متاهل اگر مرتکب زنا شوند، سنگسار می‌شوند. زناکار مجرد تا سه مرتبه تازیانه زده شده و در مرتبه چهارم کشته‌ می‌شود.

همجنس‌گرایی زنانه و مردانه، در قرآن به شدت تقبیح شده است. از این منظر، حرمت لواط از زنا بیشتر است، چون شیوع لواط منجر به هلاکت جامعه می‌شود. حدّ لواط یا رابطه جنسی مرد با مرد، اعدام است. حدّ سُحق به‌معنای رابطه ‌جنسی زن با زن، صد تازیانه است. اگر مساحقه تکرار شود، در مرتبه چهارم حد آن، اعدام است.

منابع

• قرآن کریم
• «انواع خیانت»، مرکز مشاوره خانواده و روان‌شناسی آویژه، تاریخ درج مطلب: 10 اردیبهشت 1400ش.
• ﺣﺒﻴﺒﻲ‌ ﻋسگرآﺑﺎد، ﻣﺠﺘﺒﻲ و حاجی‌حیدری، زهرا، «ﻋﻠﻞ ﺧﻴﺎﻧﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ از دﻳﺪگاه زوﺟﻴﻦ ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ دادگاه ﺧﺎﻧﻮاده»، فصلنامه خانواده‌پژوهی، شماره 42، نابستان 1394ش.
• حر عاملی، محمد، الجواهر السنیۀ، ترجمه زین‌العابدین کاظمی خلخالی‏، تهران، دهقان، ‏1380ش.
• حر عاملی، محمد، وسائل الشیعۀ، ‌ قم، مؤسسه آل‌البیت، ‌1409ق‌.
• خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، قم‌، جامعه مدرسین، بی‌تا،
• خیاط، ابراهیم و دیگران، «پیشبینی گرایش به خیانت بر اساس ویژگی‌های شخصیتی و سبک‌های دلبستگی در افراد متاهل»، پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، شماره 31، پاییز1397ش.
• «خیانت زناشویی در نگاه روایات»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 12 اسفند 1403ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران، 1377ش.
• شریفی ‌ساعی، محمدحسین، «پیامدهای خیانت زناشویی در ایران»، دوفصـــلنامۀ پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، شماره 22، بهار و تابستان 1402ش.
• صمدی ‌کاشان، سحر و دیگران، «خیانت زناشویی: کاوشی در دیدگاه‌ها، عوامل و پیامدها»، رویش روان‌شناسی، شماره 37، تیر 1398ش.
• قیومی، آریادوخت، «انواع خیانت»، مرکز مشاوره دکتر قیومی، تاریخ بازدید مطلب: 12 اسفند 1403ش.
• کریمی، سارا و دیگران، «رواسازی پرسشنامه خیانت زناشویی»، نشریه علمی روانشناسی بالینی و شخصیت، شماره پیاپی32، بهار و تابستان 1398ش.
• کلینی‏، محمد بن یعقوب، الکافی‏، تهران‏، اسلامیه‏، 1407ق.
• «مجازات خیانت همسر در قانون ایران»، وب‌سایت وکیلجو، تاریخ بازدید مطلب: 13 اسفند 1403ش.
• نوری، نسیم، «خیانت زناشویی یا روابط فرا زناشویی چیست؟»، کلینیک روان‌شناسی و مشاوره دکتر نسیم نوری، تارخ بازدید مطلب: 12-12- 1403ش.
• هاشملو، جعفر، «نظریه‌های روابط فرا زناشویی و خیانت»، وب‌سایت روان‌شناسی‌هاشملو، تاریخ درج مطلب: 16 بهمن 1400ش.