ستاره فرمانفرمائیان
ستّاره فرمانفرمائیان؛ مادر مددکاری اجتماعی ایران، فرزند عبدالحسین میرزا فرمانفرما از شاهزادگان و شخصیت‌های با نفوذ قاجار.
از جمله فعالیت‌های ستاره فرمانفرمائیان می‌توان به تربیت نسل اول مددکاران اجتماعی در ایران، تاسیس «انجمن تنظیم خانواده» و تاسیس «مراکز رفاه» اشاره کرد.ستّاره فرمانفرمائیان همچنین نخستین کسی است که سیستم آموزشی در مهدکودک‌ها در ایران را براساس اصول تربیتی مدرن غربی تغییر و تحوّل داد.
 | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| زاده | متولد1300شمسی در شیراز |
| درگذشت | ۳ خرداد ۱۳۹۱ (۲۳ می ۲۰۱۲)، در لس آنجلس، کالیفرنیا |
| محل سکونت | آمریکا(کالیفرنیا)، ایران(تهران) |
| فرزندان | میترا |
| همسر | Arun Chaudhuri |
| سایر مشخصات | |
| زبان | فارسی |
| خدمات | |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| تحصیلات | فوق لیسانس مددکاری اجتماعی |
| محل تحصیل | ایران، آمریکا(کالیفرنیای جنوبی) |
| معروفترین نظرات | تنظیم خانواده |
| شغل | مدیر مدرسه مددکاری اجتماعی |
| حرفه | مددکار اجتماعی |
زندگی‌نامه
ستاره فرمانفرمائیان متولد 1300 شمسی بود او دختر یکی از شاهزادگان و شخصیت‌های بانفوذ قاجار به نام عبد الحسن فرمانفرما بود. عبدالحسین فرمانفرما پسر فیروز میرزا و نوه عباس میرزا- ولیعهد فتحعلی شاه قاجار بود که از سیاستمداران و شاهزادگان قاجار می‌باشد فرمانفرما در اوائل دوران پهلوی نفوذ و اعتبار خود را تا حد زیادی حفظ کرد، هرچند سرانجام به غضب رضاشاه گرفتار شد. و اموالش توسط رضاشاه گرفته شد[۱][۲] فرمانفرما چند صباحی نخست وزیر شد؛ اما دولتش مستعجل بود و رقابت‌های پشت پرده و رغبت نداشتن احمدشاه به او، زود از معرکه بیرونش کرد[۳] او در سال های بعد والی کرمان، شیراز و... شد.[۴]
فرمانفرما زنان و همسران متعددی داشت و مادر ستاره، که معصومه نام داشت، همسر سوم پدرش بود[۵][۶] ستاره از خانه پدرش به دلیل همسران متعدد، تعبیر به حرمسرا می‌کند. او پانزدهمین فرزند از سی و شش فرزند فرمانفرما بود که در شیراز متولد شد[۷]
فرمانفرمائیان به تحصیل دخترانش تا حد دیپلم اعتقاد داشت و آنها را تحت تعلیم مربیان قرار می‌داد و به مدارس می‌فرستاد، ما پس از آن چندان موافق نمی‌کرد و این حد از تحصیل را در توانمندی دختران برای مادری کافی می‌دانست.[۸]
ستاره در مدرسه تربیت که مربوط به بهائیان بود به تحصیل پرداخت. یکی از عللی که موجب تحول فکر ستاره شد، مدرسه تربیت بود. زیرا نسبت به مادرش که زنی مذهبی و سنتی بود این مدرسه رویه آزادی داشت و او می‌توانست کم حجاب باشد و به رقص و آواز بپردازد. او پس از مدرسه بهائیان به مدرسه آمریکایی مبلغان مسیحی رفت[۹]
عواملی باعث تحول ستاره در سنین کودکی و نوجوانی شد: 1. وجود یکی از همسران پدرش به نام بتول که مکرر شبهاتی را در ذهن او از کودکی تا بزرگسالی ایجاد می‌کرد 2. تفاوت سبک زندگی خانواده و پدرش، با مسیحیان و بهائیان 3.جذاب بودن ویژگی‌های شخصیتی معلم‌های مسیحی و فضای مدارس موجب گرایش او به غرب و تمدن جدید شد. [۱۰]
او پس از اینکه تحصیلات خود را در ایران به پایان رساند تصمیم گرفت برای تحصیلات به آمریکا برود در این زمان پدر او از دنیا رفته بود اما با اجازه برادرش، تصمیم گرفت به تنهایی در یک سفر سخت و طاقت فرسا خود را به آمریکا رساند. این سفر همزمان با جنگ جهانی دوم بود و او در شرایط بسیار سخت و جنگی و ناامن با اتوبوس، قطار و کشتی سفر کرد که برای هر مسیر و سوار شدن به وسیله نقلیه، روزها، بدون جا و مکان منتظر می ماند.[۱۱]
او در آمریکا به تحصیل در رشتهٔ جامعه‌شناسی روی آورد و پس از پایان تحصیلات در همان‌جا ماند. سپس با دانشجوی هندی به نام آرون ازدواج کرد و آنها دارای فرزندی به نام میترا شدند. همسر او که شغلی در آمریکا نیافت به هند بازگشت و پس از مدّتی ستاره از او جدا شد. این تنها ازدواج ستاره بود. ستاره به مدّت ده سال در آمریکا ماند و سپس به ایران بازگشت.[۱۲] [۱۳]
ستاره فرمانفرمائیان برای فوق لیسانس رشته مددکاری اجتماعی را انتخاب کرد تا در قالب این رشته بتواند مسائل اجتماعی و فرهنگی مردم ایران را حل کند. این رشته در آن زمان در آمریکا چندان شناخته شده نبود، او پس از مدتی اشتغال در آمریکا، از طریق سازمان ملل وارد عراق شد تا به مددکاری اجتماعی در قبایل چادرنشین عراقی بپردازد. سپس وارد ایران شد و مدرسه ای را تاسیس کرد که نام مددکاری اجتماعی را بر آن برگزید. و برای اولین بار این رشته را به ایران آورد. او مدرسه را توسعه داد و از یک کالچ تا حد فوق لیسانس گسترش داد.[۱۴]
وظایف مددکار اجتماعی نامحدود بود مثل، سوادآموزی، کمک به ناتوانان جسمی، آموزش مراقبت نوزادان برای مادران، کنترل جمعیت و... از وظایف این افراد است. او پس از تربیت متربیان در این مدرسه و طرح برنامه‌های عملیاتی برای آنها سعی می‌کند اقداماتی در زمینه مددکاری اجتماعی انجام دهد. او به همین دلیل مادر مددکاری اجتماعی در ایران نام گرفته است.[۱۵]
ستاره فرمانفرمائیان پس از انقلاب، به دلیل تندروی برخی شاگردان خود دچار مشکلاتی شد و دستگیر شد اما با وساطت آیت الله طالقانی و توجه امام خمینی آزاد شد اما او که از این تندروی‌ها در امان نبود ترجیح داد به آمریکا مهاجرت کند که آیه‌الله طالقانی برای خروج او از کشور وساطت کرد. [۱۶]
او روز چهارشنبه ۳ خرداد ۱۳۹۱ (۲۳ می ۲۰۱۲)، در لس آنجلس، کالیفرنیا و در سن ۹۱ سالگی درگذشت. [۱۷]
کنش‌ها و نگرش‌ها
سرتاسر زندگی نامه ستاره فرمانفرمائیان، به وضعیت زنان در ایران اعتراض می‌کند. او سعی می‌کند ازدواج سنتی، ملاک‌های ازدواج زنان ایرانی، تعدد زوجات، فرهنگ عفاف و حجاب، ضعیف شناخته شدن زن، وابسته بودن زنان به همسران، و... را نقد کند البته شرایط خاص زندگی او گاه موجب برخی محدودیت‌ها شده است و این محدودیت‌ها موجب می‌شود او نسبت به اطرافیان و شرایط خود مسیر متفاوتی را انتخاب کند. سفر او به آمریکا برای تحصیل با شرایط سخت دهه 30 به همین دلیل است او می‌خواهد نشان دهد زنان می‌توانند مستقل باشند و برای تحصیل به کشوری در آن سوی دنیا سفر کنند. البته معلمان آمریکایی او در مدارس آمریکایی در شکل‌گیری چنین نگاه‌هایی موثر هستند.[۱۸]
ستاره فرمانفرمائیان به عنوان مددکار اجتماعی مدرسه‌ای با نام مددکاری اجتماعی تاسیس کرد و به دنبال آن مراکز رفاه خانواده را ایجاد و تکثیر کرد او با استفاده از شاگردانش مددکاری اجتماعی را به عنوان مهارتی مورد نیاز برای جامعه گسترش داد و مراکز رفاه را به آنها می‌سپرد او در این مراکز به امور مادران، زنان روسپی، کنترل جمعیت، فقر و... می‌پرداخت .[۱۹]
ستاره فرمانفرمائیان در مورد کنترل جمعیت معتقد بود به دلیل شرایط نابسامان اقتصادی خانوادهها باید از افزایش فرزند جلوگیری شود به همین دلیل کوشش می کرد کنترل جمعیت را به فرهنگ و قانون تبدیل کند و توانست همراهی برخی از مسئولین را به دست آورد، و در این زمینه مساعدت مسئولین و قانون‌گذاران را کسب می‌کرد. و امکانات متعددی را در اختیار می‌گرفت. در مراکز رفاه به ترویج کاهش جمعیت و می‌پرداخت و لوازم پیشگیری از بارداری را به زنان به صورت رایگان می داد [۲۰] ستاره فرمانفرمائیان با همکاری هاجر تربیت، «انجمن بهداشت و تنظیم خانواده ایران» را به صورت موسسه ای مدرن و مردمی سازمان داد. این سازمان به عضویت فدراسیون بین المللی انجمن‌های تنظیم خانواده درآمد و از کمک‌های وسیع فنی و مالی این فدراسیون برخوردار شد.[۲۱]
در اساسنامه این انجمن آمده است که: «انجمن راهنمای بهداشت و تنظیم خانواده ایران» یک مؤسسه قانونی ملی است.
هدف انجمن تأمین بهداشت و رفاه خانوادهها از طریق:
- ایجاد موالید برنامه‌ریزی شده
- اتخاذ تصمیم در مورد تعداد فرزندان خود با توجه به امکانات مادی و اجتماعی
- کاهش میزان مرگ و میر نوزادان و سقط جنین .[۲۲]
وی همچنین نخستین کسی است که سیستم آموزشی در مهدکودک‌ها در ایران را براساس اصول تربیتی مدرن غربی تغییر و تحوّل داد![۲۳]
آثار
- ستّاره فرمانفرماییان بخشی از تحقیقات خود و شاگردانش را به صورت کتاب به منتشر کرد:
- مددکاری اجتماعی در مقام توسعه اجتماعی: یک تاریخچه (۱۳۷۵)
- آن سوی دیوار چین (۱۳۵۶)
- ازدواج زودهنگام و حاملگی در سنین پایین در جامعه سنتی و اسلامی (۱۳۵۴)
- معضل فحشاء در شهر تهران (۱۳۴۸)
- کودکان و معلمان (۱۳۴۵)
- شرحی گزیده از رفاه اجتماعی و تنظیم خانواده در ایران (۱۳۴۴)
- نیازهای کودکان (۱۳۳۹)
پانویس
- ↑ دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان،1383ش، ص21
- ↑ «مریم فیروز؛ عصیانگری علیه محیط اشرافی»، وب‌سایت تاریخ شفاهی ایران
- ↑ عجیب«شاهزاده سرخ»،وب سایت موسسه فرهنگی - هنری خراسان
- ↑ رک: بهنود، مسعود، این سه زن
- ↑ دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان ص19
- ↑ «زندگی‌نامه ستاره فرمانفرمائیان»، وب‌سایت عصر اسلام
- ↑ دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان، ص21
- ↑ دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان،1383ش، ص 22
- ↑ رک:دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان، 1383ش، ص 23
- ↑ دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان، 1383ش، ص 24
- ↑ رک:دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان، 1383ش، ص 25
- ↑ «ستاره فرمانفرمائیان»، در ویکی پدیا
- ↑ رک:دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان، 1383ش، ص 24
- ↑ رک:دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان، 1383ش، ص 25
- ↑ رک:دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان
- ↑ دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان، 1383ش، ص21
- ↑ «ستاره فرمانفرمائیان»، در ویکی پدیا
- ↑ رک:دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان، 1383ش، ص 22
- ↑ رک:دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان، 1383ش، ص 24
- ↑ رک: دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان
- ↑ قاسمی، صالح؛ قتل عام خاموش، ص46
- ↑ «تاریخچه کنترل جمعیت در ایران»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه
- ↑ «"ستاره فرمانفرمائیان" مهره کلیدی کاهش جمعیت ایران را بشناسید!»، خبرگزاری تسنیم
منابع
- دونامانکر، ستاره فرمانفرمائیان؛ مریم اعلایی؛ دختری از ایران، خاطرات ستاره فرمانفرمائیان، نشرکارنگ،چاپ اول،تهران، 1383ش.
- بهنود، مسعود، این سه زن، فیروز مریم، اشرف پهلوی، ایران تیمورتاش، نشرعلم، چاپ پنجم،تهران،1376ش.
- قاسمی، صالح؛ قتل عام خاموش،تاریخچه مدیریت جمعیت و بازخوانی طرح های نظام سلطه برای مهارجمعیت، ، خیزش نو، ، چاپ اول، تهران،1395ش.
- «"ستاره فرمانفرمائیان" مهره کلیدی کاهش جمعیت ایران را بشناسید!»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 13 مهر 1399، تاریخ بازدید: 21 دی 1401ش.
- «تاریخچه کنترل جمعیت در ایران»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 21 دی 1401ش.
- «ستاره فرمانفرمائیان»، در ویکی پدیا، تاریخ بازدید: 21 دی 1401ش.
- «زندگی‌نامه ستاره فرمانفرمائیان»، وب‌سایت عصر اسلام،تاریخ در مطلب: 5 خرداد1399ش، تاریخ بازدید: 21 دی 1401ش.
- «زندگی عجیب«شاهزاده سرخ»،وب سایت موسسه فرهنگی - هنری خراسان، تاریخ بازدید: 21 دی 1401ش.
- «مریم فیروز؛ عصیانگری علیه محیط اشرافی»، وب‌سایت تاریخ شفاهی ایران،تاریخ بازدید: 21 دی 1401ش.