پروین پایدار (ناهید یگانه)
 | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| زاده | 7 مهر1328؛ ایران تبریز |
| مکتب | فمینیسم اسلامی، سکولار |
| درگذشت | 28 مهر 1384؛ لندن |
| محل سکونت | لندن |
| همسر | سروش جوادي مطلق |
پروین پایدار (ناهید یگانه) (۷ مهر ۱۳۲۸، تبریز - ۲۸ مهر ۱۳۸۴) نویسنده، فمینیست ایرانی و کارشناس مسایل زنان در دانشگاه سوآز لندن بود.پروین پایدار یکی از بنیان‌گذاران مجله «نیمه دیگر» در لندن بود که بعد از انقلاب ۱۳۵۷ نخستین نشریه فمینیستی فارسی زبان بود وی نقشی مهم در تعیین خط مشی مجله داشت. سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۲ نیز مدیریت برنامه «نجات کودکان» در آسیای مرکزی، و سپس مدیریت برنامه در مؤسسه «خدمت داوطلبانه در ماورا دریاها» در پاکستان برعهده داشت[۳] و پس از حکومت طالبان، برای کار برای مسایل زنان به افغانستان رفت.
زندگی‌نامه
پروين در مهرماه سال 1328 در تبريز متولد شد و تحصيلات ابتدایی و متوسطه خود را در ايران به اتمام رساند و از دبيرستان ايراندخت ديپلم گرفت. سپس در دانشگاه ملي به تحصيل حسابداري مشغول شد و همزمان با فعاليت هاي هنري و نمایشی دانشگاه با يكي از همدوره‌‌اي‌هايش، سروش جوادي مطلق آشنا شد و ازدواج كرد. آنها پس از مدتي براي ادامه تحصيل به انگلستان رفتند و پروین در آنجا موفق به اخذ درجه دکترا در رشته جامعه شناسی سیاسی شد. بازگشت او به ايران در سالهاي بعد از انقلاب به تعويق افتاد. پروين طي اقامت خود در خارج از ايران در حوزه مسائل زنان و کودکان فعالیت می کرد و سالهاي متمادي زندگی خود را در پاكستان، ازبكستان و افغانستان گذراند و با مؤسسه هاي مختلف از جمله "شوراي پناهندگان انگلستان"، "برنامه‌هاي خدماتي براي بوسنيا" ،"خدمات جهاني دانشگاهي"، "نجات كودكان"، "خدمات داوطلبانه ماوراء درياها"، "بنياد توسعه براي زنان سازمان ملل" (UNIFEM)، همکاری کرد. پروین در این سفرها از نزدیک با مسائل و مشكلات زنان و امكانات عملي برای بهبود وضعیت آنان آشنا شد. حاصل این دوران از زندگی او مقالات و نوشته های متعددی است که از تجربه‌هاي عملي و تحقیقات ميداني او مایه گرفته اند. اثر مهم او به نام «زنان و فرايند سياسي قرن بيستم در ايران» [۱] به تأييد متخصصان پژوهش‌هاي خاورميانه (از جمله نيكي كدي، اروند آبراهاميان، افسانه نجم‌آبادی و هاله افشار) كتابي است كه در زمينه تاريخ سياسي و اجتماعي زنان ايران نوشته شده است.[۲]
دیدگاه
گروهی از فمینیست ها مانند خانم نیره توحیدی، افسانه نجم‌آبادی، پروین پایدار (ناهید یگانه) و هاله افشار که در قالب اعتقادات ضددینی یا لائیک به دفاع از حقوق زنان می پرداختند، پس از مدتی به این نتیجه رسیدند که چون گرایش های مذهبی در زنان ایرانی قوی و بنیادین است، و هیچ تحول اساسی در ایران بدون درنظرگرفتن مذهب نمی تواند به وقوع بپیوندد لازم است در جریان مبارزات در جهت احقاق حقوق زنان تغییراتی لحاظ شود. به همین جهت در جستجوی نظریه ای بودند که دیدگاههای فمینیستی را در پوشش دینی توضیح دهد، از این رو طرح فمینیسم اسلامی را مطرح کردند. خانم پایدار برای «همکاری زنان با باورها و گرایش‌های سیاسی متفاوت و تداوم این همکاری‌ها» اهمیت بسیار قایل بود و با اینکه خود سکولار بود، بر همکاری میان زنان سکولار و اسلامی تأکید داشت و فمینیسم اسلامی را به رسمیت می‌شناخت.[۳]
پروین پایدار در مصاحبه‌ای با مجله زنان تأکید میکند که «معنای لغوی فمینیسم» فعالیت برای حل مسائل زنان است، از این رو چرا نتوان آن رادر کنار اسلام نشاند. وی معتقد است هرگز کسی نتوانسته است استدلال محکمی بیاورد که میتوان سوسیالیسم یا لیبرالیسم را در کنار فمینیسم نشانداما اسلام را نه. بنابراین، از آنجا که در سه دههی اخیر زنانی تالش کردهاند که تفاسیر جدیدی از اسلام در برابر تفاسیر سنتی ارائه دهند، پس فمینیسم اسلامی وجود دارد و عدهای از زنان برای بهبود شرایط سایر زنان در جوامع اسلامی با کمک تفاسیر جدید از اسلام فعالیت می‌كنند. حال دیگر مهم نیست که این زنان را با چه برچسبی بخوانیم. مهم نفس عمل و تلاش آنهابرای دست‌یابی به برابری در کشورهای اسلامی است. پایدار 1383: 55 پایدار در پاسخ به این چالش که «چه چیزی سبب شده، گروهی از فعالان زنان در عرصه‌ي جنبشی و آکادمیک خود را با این عنوان متمایز کنند؛ آنهاچه ضرورتی احساس کردهاند و برای تعریف خود از چه ویژگیهایی بهره میبرند؟« به صراحت بيان مي‌كند: «مهمترین دلیلی که میتوانم در تأیید فمینیسم اسلامی بیاورم آن است که عدهای از زنان مسلمان مایل اند خودرا فمینیست اسلامی بخوانند»[۴]
وی پس از پذیرش امکان مفهومی این گرایش فمینیستی، هدف آن را اینگونه بیان میکند: «فمینیسم اسلامی،میخواهد نسخه‌ي جدیدی از جامعه‌ی اسلامی ایده‌آل ایجاد کند که نقش زنان در آن متفاوت است. ایدهآلسازی جامعه ِ ي اسالمی آی ِ نده، نقد گذشته و آینده را مجاز میداند. نظریه‌ي فمینیسم اسلامی درباره‌ی ظلم به زنان، درمخالفت با اسلام سنتی مطرح شده است. اسلام حقیقی از این منظر متعالیتراز اسلالم استعماری، سنتی و تحریف شده است».[۵]پايدار بیشتر از عبارت «فمینیستهای مسلمان» استفاده كرده و فمینیسم اسلامی و دلیل آن را این گونه بیان میکند: «چون فمينيسم اسلامى لغتى است كه تقريبا جا افتاده است و البته در غرب هم بيشتر تدوين شده، ممكن است اين تصور پيش بيايد كه فمينيسم بايد در دنياى اسلام رنگ مذهبى به خودش بگيرد، مثل دموكراسى كه بايد دموكراسى اسلامى وجود داشته باشدتا بتوان آن را پياده كرد. اين معنا، هم به لحاظ تئوريك و هم به لحاظ عملي درست نيست، اما اگر منظور از فمينيسم اسلامى و مسلمانان فمينيسم زنانى است كه در عين مسلمان بودن و حفظ اعتقادات دينى‌شان تلاش مي‌كنند تا در اعتقاداتشان و دين رايج در جامعه شان، تعابير مدرن، مترقى و تساوى جويانه اى را تدوين كنند، مشكالت زنان را حل كنند و اصلاحات قانونى ايجاد كنند؛ اين امر نه تنها الزم است، بلكه براى همه‌ى زنان مثبت هم هست،چه براى زنان مسلمان و چه زنان سكولار كه اصوالا به دين خاصى پاى‌بند نيستند و چه براي زنان غيرمسلمان مانند زنان مسيحى، يهودى، زرتشتى وغيره كه در اين كشورها زندگى مى‌كنند»[۶]
در باب سیاست و دخالت کشورهای ابر قدرت در امور داخلی کشورهای دیگر خانم پایدار میگویند:«ولي صحبتي که کرديد که علامت دخالت مي دانند و کشورهاي ديگر ابراز نظر بکنند، من اصلا قبول ندارم. نمي گويم نظر خودتان است، ولي اين نظر که ابراز مي شود، به خاطر اينکه همانطور که گفتم، ما همه اعضاي يک پيکريم. يک جا دمکراسي از بين برود، همه مسئول هستند، تمام جامعه بين المللي مسئول هستند که دخالت کنند. مسئول هستند فرياد بزنند، مسئول هستند ابراز نظر بکنند. مسئول هستند تحريم بگذارند، و اين را دخالت دولت هاي ديگر در امور ايران نبايد دانست.» خانم پایداردر مصاحبه با راديوفردا مي گويد که دخالت سازمان ملل در ايران يا حتي ابراز نظر دولتهاي ديگر در مورد انتخابات، يك چيز مثبت است.[۷]
نقد دیدگاه
دکتر محمدرضا زیبایی نژاد در گفتوگویی به نام «فمینیسم اسلامی نداریم»دلیل خود را بر رد مفهومی این گرایش، اینگونه بیان میکند: «به این دلیل واقعی که معتقدیم «فمینیسم اسلامی» با اسلام سازگاری ندارد. به بیان بهتر،نمیتوان قرائت فمینیستی از اسلام را پذیرفت. مثل این است که شخصی بگوید، من قرائت شاعرانه ای از دین دارم. تنها آنچه برای ما حجیت دارد،قرائتی است که مبنای عقلانی و شرعی داشته باشد. اما مفهوم دیگری ازفمینیسم اسلامی میتوان ابداع کرد و گفت که آیا میتوان بر اساس الگوی دینی از حقوق زنان دفاع کرد؟ که به نظر میرسد میتوان این {برداشت}را داشت؛ یعنی میتوان یک الگوی اسلامی از حقوق زنان ارائه داد. اما این تفسیر، تفسیر صحیح فمینیسم اسلامی نیست، تفسیر دفاع از حقوق زنان باادبیات اسلامی است».[۸]این در حالی است که نیره توحیدی، پروین پایدار و زیبا میرحسینی به عنوان یک مسلمان ساكن در غرب، اسلام را نه به عنوان یک مفهوم، بلكه به عنوان یک تاکتیک در خدمت جنبش زنان تصور میکنندو رأی به گرایش فمنیست اسلامی میدهند.
از این رو توحيدي و پایدار در رويكرد خود به تضاد مفهومی مد نظر زیبایی نژاد توجه نكرده اند.در برداشت پایدار، توحیدی و میرحسینیاز مفهوم فمينيسم، بدون شک این مفهوم تناقضی ذاتی داشته و جمع بین دو مفهوم تشکیل دهندهی آن، یعنی اسلام و فمینیسم امکانپذیر نیست.بایدتوجه داشت که اسلام مد نظر پایدار،توحیدی و حتی میرحسینی اسلامی گزینش شده است، از این رو بخشی از متون اسلامی مبنای دفاع از حقوق زنان قرار گرفته و توجیهی بر وجود فمینیسم اسلامی دانسته شده است. این درحالی است که اسلام را نمیتوان تنها به بخشی از متون یا تفاسیر محدود کرد. بدین ترتیب بررسی حقوق زنان در چارچوب دین مبین اسلام امری تحقق پذیراست، اما سایر برداشتها از اسلام به دلیل تأکید بر روشهای غیر اسلامی و زیر پا نهادن اصول اولیه ی اسلام شایسته ي استفاده و توجه نبوده و نیست.در نهایت باید پذيرفت اگر چه برخی تفاسیر از دین با برخی دیدگاههای فمینیستی در پاره ای موارد ممکن است قرابتها و امتزاجهایی داشته باشند،اما در نهایت غلبهي گفتمانی يا با اسلام و يا با فمينيسم است.[۹]
فعالیت‌ها
پروین پایدار یکی از بنیان‌گذاران مجله «نیمه دیگر» در لندن بود که بعد از انقلاب ۱۳۵۷ نخستین نشریه فمینیستی فارسی زبان بود و نقشی مهم در تعیین خط مشی مجله داشت. تاثیر و نقش مجله «نیمه دیگر» در تعیین خط مشی فمنیستهای داخل ایران تا نیمه دهه هفتاد تاثیر چشمگیری است.مقالات تئوریک فمنیستی که در خارج از کشور منتشر میشد به ویژه مقالاتی که در نشریه « نیمه دیگر» به چاپ می‌رسید بین زنان داخل کشور دست به دست میچرخید( مطالب این نشریه معمولا به قلم پروین پایدار، نیره توحیدی، افسانه نجم‌آبادی، شهلا حائری، فرزانه میلانی، ناهید یگانه...نوشته میشد)بحثهای راهبردی که توسط برخی از این فمنیستهای ایرانی مطرح میشد سبب ساز تولید گفتمان فمنیستی در رابطه با زن در ایران بود.زنانی همچون خانم پایدار ، نجم آبادی ...در فضاب دموکراتیک آمریکا و اروپا با مباحث فمنیستی آشنا شده بودند بنابراین با فراغ بال بیشتری میتوانستند به تحلیل و دریافت افکار جدید و انتقال ۀن به داخل کشور بپردازند.مقالات و تولیدات امثال خانم پایدار که گرایش فمنیستی پیدا کرده بودند الهام بخش و راهنمای عمل زنان فمنیست داخل کشور بود.[۱۰]
آثار
- رنگین کمان عشق یا هوس؟( مجموعه داستان)
- زنان و فرايند سياسي قرن بيستم در ايران
- زیر سایه اسلام: جنبش زنان ایران، (همکاری با افسانه نجم‌آبادی و هما افشار)، ۱۹۸۲، انتشارات زد
- Feminism and Islam in Iran, in Deniz Kandiyoti(ed), Gendering the Middle East, I.B. Tauris, London, ۱۹۹۶;
Gender of Democracy: The Encounter between Feminism and Reformism in Contemporary Iran, United Nations Research Institute for* Social Development, Geneva, 2001
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ Women and the Political Process in Twentieth Century Iran (Cambridge University Press, 1995).
- ↑ متن سخنان نيره توحيدي در مراسم بزرگداشت پروين پايدار در لوس آنجلس، 24اكتبر 2005
- ↑ ویکی پدیا صفحه (پروین پایدار)
- ↑ توحیدی، نیره 1997 .فمینیسم، دموکراسی و اسلامگرایی، ص55
- ↑ توحیدی، نیره 1997 .فمینیسم، دموکراسی و اسلامگرایی، ص34 و35
- ↑ توحیدی، نیره 1997 .فمینیسم، دموکراسی و اسلامگرایی، ص45
- ↑ رادیو فردا، شیرین فامیلی گفتگو با پروین پایدار،درخواست از سازمان ملل برای اعتراض به نحوه برگزاری انتخابات در ایران
- ↑ زیبایینژاد، محمدرضا. »گفتگو با زیبایینژاد: فمینیسم اسلامی نداریم«، بازتاب انديشه،80.
- ↑ كرمي،محمدتقي، محبوبي شريعت پناهي،نسيم السادات ، فمينيسم اسلامی، مفاهيم و امکانها،فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، ص260
- ↑ احمدی، نوشین، بهار جنبش زنان، ص33و 34
منابع
- توحیدی، نیره 1997 .فمینیسم، دموکراسی و اسلامگرایی، لوس آنجلس، کتابسرا
- زیبایی نژاد، محمدرضا، «گفتگو با زیبایینژاد: فمینیسم اسالمی نداریم»، بازتاب انديشه،1386
- كرمي،محمدتقي، محبوبي شريعت پناهي،نسيم السادات ، فمينيسم اسلامی، مفاهيم و امکانها،فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده،سال پانزدهم / شماره 59 / بهار 1392
- احمدی، نوشین، بهار جنبش زنان،نشر: مولف، شهریور 1391
- متن سخنان نيره توحيدي در مراسم بزرگداشت پروين پايدار در لوس آنجلس، 24اكتبر 2005
- رادیو فردا، شیرین فامیلی گفتگو با پروین پایدار،درخواست از سازمان ملل برای اعتراض به نحوه برگزاری انتخابات در ایران
- ویکی پدیا صفحه( پروین پایدار)