مریم محمودزاده (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۳: خط ۳:
ساختار '''[[خانواده در اسلام]]''' دارای اهمیت فراوان است. از این رو در احکام و آموزه‌های دین اسلام سفارش‌هایی مستقیما در مورد تعداد همسران و نحوه زندگی زناشویی مطلوب بیان شده است. نظریه‌هایی در باب تعدد زوجات مطرح است و اسلام هم اصلاحاتی بر تعدد زوجات به سبک دوران جاهلیت قرار داده است.  
ساختار '''[[خانواده در اسلام]]''' دارای اهمیت فراوان است. از این رو در احکام و آموزه‌های دین اسلام سفارش‌هایی مستقیما در مورد تعداد همسران و نحوه زندگی زناشویی مطلوب بیان شده است. نظریه‌هایی در باب تعدد زوجات مطرح است و اسلام هم اصلاحاتی بر تعدد زوجات به سبک دوران جاهلیت قرار داده است.  


==نظریات موجود در باب تعدد زوجات==
==احکام==
در منابع فقهی احکام مربوط به تعدد زوجات در ضمن بحث «محرّمات نکاح» و «قَسْم» مطرح شده است. فقها محدودیت‌های فقهی برای تعدد زوجات قرار داده‌اند از جمله؛ بر محدودیت عددی تعدد زوجات، یعنی چهار عدد تأکید کردند و [[عقد|'''عقد''']] دائم با زوجه پنجم را باطل شمرده‌اند.<ref>حکیم، مستمسک العروه الوثقی، 1413ق، ج۱۴، ص۹۳ـ۹۴؛ غروی تبریزی، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، 1423ق، ج۳۲، ص۱۴۲ـ۱۴۳؛ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، 1431ق، ج۷، ص۱۶۵؛ نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، 1981م، ج۳۰، ص5</ref>
در منابع فقهی احکام مربوط به تعدد زوجات در ضمن بحث «محرّمات نکاح» و «قَسْم» مطرح شده است. فقها محدودیت‌های فقهی برای تعدد زوجات قرار داده‌اند از جمله؛ بر محدودیت عددی تعدد زوجات، یعنی چهار عدد تأکید کردند و '''[[عقد|عقد]]''' دائم با زوجه پنجم را باطل شمرده‌اند.<ref>حکیم، مستمسک العروه الوثقی، 1413ق، ج۱۴، ص۹۳ـ۹۴؛ غروی تبریزی، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، 1423ق، ج۳۲، ص۱۴۲ـ۱۴۳؛ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، 1431ق، ج۷، ص۱۶۵؛ نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، 1981م، ج۳۰، ص5</ref>


از دیگر محدودیت‌های فقهی در این زمینه، حرمت '''[[ازدواج]]''' مرد با خواهر همسر خود‌ به ‌طور مطلق و نیز ازدواج مرد با خواهرزاده یا برادرزاده همسرش بدون اجازه همسر اول است. <ref>غروی تبریزی، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، 1423ق، ج۳۲، ص۲۸۸ـ ۲۸۹، ۳۳۵؛ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، 1431ق، ج۷، ص۱۶۲ـ ۱۶۳؛ ابوشقّه، تحریرالمرأه فی عصرالرساله، 1420ق، ج۵، ص۲۹۴</ref>
از دیگر محدودیت‌های فقهی در این زمینه، حرمت '''[[ازدواج]]''' مرد با خواهر همسر خود‌ به ‌طور مطلق و نیز ازدواج مرد با خواهرزاده یا برادرزاده همسرش بدون اجازه همسر اول است.<ref>غروی تبریزی، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، 1423ق، ج۳۲، ص۲۸۸ـ ۲۸۹، ۳۳۵؛ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، 1431ق، ج۷، ص۱۶۲ـ ۱۶۳؛ ابوشقّه، تحریرالمرأه فی عصرالرساله، 1420ق، ج۵، ص۲۹۴</ref>
عدالت مادی میان همسران و قدرت بر پرداخت نفقه به ایشان و فرزندانشان، از جمله شروطی است که برای جواز تعدد زوجات بیان شده است. <ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1372ش، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲؛ باجوری، المرأه فی الفکر الاسلامی، 1986م، ج۱، ص۲۵۹ـ۲۶۰؛ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، 1431ق، ج۷، ص۱۶۸؛ ابوزهْرَه، تنظیم الاسلام للمجتمع، 1412ق، ج۱، ص۷۵ـ۷۶</ref>
عدالت مادی میان همسران و قدرت بر پرداخت نفقه به ایشان و فرزندانشان، از جمله شروطی است که برای جواز تعدد زوجات بیان شده است.<ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1372ش، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲؛ باجوری، المرأه فی الفکر الاسلامی، 1986م، ج۱، ص۲۵۹ـ۲۶۰؛ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، 1431ق، ج۷، ص۱۶۸؛ ابوزهْرَه، تنظیم الاسلام للمجتمع، 1412ق، ج۱، ص۷۵ـ۷۶</ref>


==اصلاحات اسلام بر تعدد زوجات==
==اصلاحات اسلام بر رسوم عرب جاهلی==
در بین عرب جاهلی در چند همسری هیچ حد و مرزی وجود نداشت. از نظر '''[[نفقه]]''' نه تنها مرد عهده‌دار نفقه زنان پرشمار خود نبود که حتی با بهره‌بری از آنان به شکل‌های مختلفی چون واداشتن به کارگری و در آمدزایی، ثروت و دارایی خود را می‌افزود.
در بین عرب جاهلی در چند همسری هیچ حد و مرزی وجود نداشت. از نظر '''[[نفقه]]''' نه تنها مرد عهده‌دار نفقه زنان پرشمار خود نبود که حتی با بهره‌بری از آنان به شکل‌های مختلفی چون واداشتن به کارگری و در آمدزایی، ثروت و دارایی خود را می‌افزود.
دین اسلام بر ازدواج‌های ضد انسانی که در دوران جاهلیت، به شدت رونق یافته بود مهر بطلان زد و با دو دستور حکیمانه در برابر آن ایستاد:
دین اسلام بر ازدواج‌های ضد انسانی که در دوران جاهلیت، به شدت رونق یافته بود مهر بطلان زد و با دو دستور حکیمانه در برابر آن ایستاد:
خط ۱۸: خط ۱۸:
علاوه بر عربستان در بسیاری از فرهنگ‌های باستانی آن زمان هم‌چون ایران و روم نیز چند همسری رواج داشت. هر دینی در یک بستر اجتماعی که از پیش موجود بوده، نازل می‌شود بنابراین شارع مقدس نسبت به آن‌چه از گذشته در آن جوامع وجود داشته، بی‌توجه نبوده است.   
علاوه بر عربستان در بسیاری از فرهنگ‌های باستانی آن زمان هم‌چون ایران و روم نیز چند همسری رواج داشت. هر دینی در یک بستر اجتماعی که از پیش موجود بوده، نازل می‌شود بنابراین شارع مقدس نسبت به آن‌چه از گذشته در آن جوامع وجود داشته، بی‌توجه نبوده است.   


راه کار اسلام در خصوص چند همسری، اصلاحی بوده است؛ زیرا رواج نامحدود تعدد زوجات میان اعراب دوران جاهلیت را با قید محدود بودن آن به چهار عدد، اصلاح کرد.<ref>محمدی ری شهری، میزان الحكمه، 1367ش، ص2270، ح7913</ref>،<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه فی تحصیل مسائل الشریعه، 1368ق، ج5، ص321</ref>
راه کار اسلام در خصوص چند همسری، اصلاحی بوده است؛ زیرا رواج نامحدود تعدد زوجات میان اعراب دوران جاهلیت را با قید محدود بودن آن به چهار عدد، اصلاح کرد.<ref>محمدی ری شهری، میزان الحكمه، 1367ش، ص2270، ح7913؛ حر عاملی، وسائل الشیعه فی تحصیل مسائل الشریعه، 1368ق، ج5، ص321</ref>
نمونه‌هایی از قرآن و سنت که مرتبط با اصلاحات در تعدد زوجات است، بیان می‌شود:  
نمونه‌هایی از قرآن و سنت که مرتبط با اصلاحات در تعدد زوجات است، بیان می‌شود:  


خط ۳۵: خط ۳۵:


*آیه 129 سوره مبارکه نساء
*آیه 129 سوره مبارکه نساء
این آیه مبارکه هم جواز چند همسری را مشروط به رعایت عدالت کرده است. قرآن کریم می‌فرماید: « و لن تستطیعوا ان تعدلوا بین النساء و لو حرصتم فلا تمیلوا کل المیل فتذروهها کالمعلقه و ان تصلحوا و تتقوا فان الله کان غفورا رحیما؛ شما هرگز نتوانید میان زنان به عدالت رفتار کنید هر چند راغب و حریص (بر عدل و درستی) باشید، پس به تمام میل خود یکی را بهره‌مند و آن دیگر را محروم نکنید تا او را معلّق و بلا تکلیف گذارید و اگر سازش کنید و پرهیزکار باشید.
این آیه مبارکه هم جواز چند همسری را مشروط به رعایت عدالت کرده است. قرآن کریم می‌فرماید: شما هرگز نتوانید میان زنان به عدالت رفتار کنید هر چند راغب و حریص (بر عدل و درستی) باشید، پس به تمام میل خود یکی را بهره‌مند و آن دیگر را محروم نکنید تا او را معلّق و بلا تکلیف گذارید و اگر سازش کنید و پرهیزکار باشید.


همانا خدا بخشنده و مهربان است.»
«اسلام برای شرط عدالت، آن‌قدر اهمیت قائل است که حتی اجازه نمی‌دهد مرد و زن دوم، در عین عقد توافق کنند که زن دوم در شرایط نامساوی با زن اول زندگی کند یعنی از نظر اسلام رعایت عدالت، تکلیفی است که مرد نمی‌تواند با قرار قبلی با زن، خود را از زیر بار مسئولیت آن خارج کند.»<ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1372ش، ص418</ref>
«اسلام برای شرط عدالت، آن‌قدر اهمیت قائل است که حتی اجازه نمی‌دهد مرد و زن دوم، در عین عقد توافق کنند که زن دوم در شرایط نامساوی با زن اول زندگی کند یعنی از نظر اسلام رعایت عدالت، تکلیفی است که مرد نمی‌تواند با قرار قبلی با زن، خود را از زیر بار مسئولیت آن خارج کند.»<ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1372ش، ص418</ref>


*'''سنت'''
*'''سنت'''
موارد زیادی از سنت وجود دارد که در مبحث تعدد زوجات، توانایی مرد در اداره زندگی را شرط دانسته‌اند که این بیانات عمدتاً در راستای شرط عدالت در امور مالی هستند که خداوند در آیه سوم از سوره مبارکه نساء به آن اشاره کرده است.
موارد زیادی از سنت وجود دارد که در مبحث تعدد زوجات، توانایی مرد در اداره زندگی را شرط دانسته‌اند که این بیانات عمدتاً در راستای شرط عدالت در امور مالی هستند که خداوند در آیه سوم از سوره مبارکه نساء به آن اشاره کرده است.
از جمله این روایات عبارتند از: امام صادق (ع) می‌فرمایند: «كسی كه دو زن داشته باشد و در تقسیم رابطه خود با همسر و تقسیم مالی بین آن‌ها به عدالت رفتار نكند، روز قیامت - در حالی كه دست‌هایش بسته و نیمی از بدنش به یك طرف كج شده‌است - آورده و به آتش داخل می شود».
از جمله این روایات عبارتند از: امام صادق (ع) می‌فرمایند: «كسی كه دو زن داشته باشد و در تقسیم رابطه خود با همسر و تقسیم مالی بین آن‌ها به عدالت رفتار نكند، روز قیامت - در حالی كه دست‌هایش بسته و نیمی از بدنش به یك طرف كج شده‌است - آورده و به آتش داخل می‌شود».


از قرائن موجود در این روایت از جمله ایجاد نقص در بدن '''[[مرد]]''' و به آتش افتادن وی، می‌توان دریافت که در این روایت، نهی ایی که وجود دارد دلالت بر حرمت عدم رعایت عدالت دارد.<ref>حیدری، اصول استنباط، 1376ش، ص54</ref>
از قرائن موجود در این روایت از جمله ایجاد نقص در بدن '''[[مرد]]''' و به آتش افتادن وی، می‌توان دریافت که نهی در این روایت، دلالت بر حرمت عدم رعایت عدالت دارد.<ref>حیدری، اصول استنباط، 1376ش، ص54</ref>
امام صادق (ع) فرموده‌است: «هر كس آن قدر زن بگیرد كه نتواند با آن‌ها نزدیكی كند- ضعف در مدیریت ازدواج‌های متعدد- و در نتیجه آن، یكی از همسرانش مرتكب زنا شود، گناه این كار برگردن او است.»<ref>نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، 1981م، ج۳۰، ص55</ref>
امام صادق (ع) فرموده‌است: «هر كس آن قدر زن بگیرد كه نتواند با آن‌ها نزدیكی كند- ضعف در مدیریت ازدواج‌های متعدد- و در نتیجه آن، یكی از همسرانش مرتكب زنا شود، گناه این كار برگردن او است.»<ref>نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، 1981م، ج۳۰، ص55</ref>


در آخر باید خاطر نشان کرد که از نظر فقها، اصل در ازدواج، تك همسری است و قانون چند همسری در شرایط معمول توصیه و ترغیب نشده‌است. در قرآن کریم آیات 3 و 129 سوره نساء به طور مطلق اشاره به جواز تعدد زوجات نشده و خداوند آن را مقید به رعایت عدالت نموده است. می‌توان نتیجه گرفت که ازدواج مرد با یک زن، مطلوب خداوند است برای همین ازدواج تک همسری از سوی خداوند، بیش‌تر از ازدواج با فرض تعدد زوجات، تسهیل شده‌است.<ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1372ش، ص421</ref>
در آخر باید خاطر نشان کرد که از نظر فقها، اصل در ازدواج، تك همسری است و قانون چند همسری در شرایط معمول توصیه و ترغیب نشده‌است. در قرآن کریم آیات 3 و 129 سوره نساء به طور مطلق اشاره به جواز تعدد زوجات نشده و خداوند آن را مقید به رعایت عدالت نموده است. می‌توان نتیجه گرفت که ازدواج مرد با یک زن، مطلوب خداوند است برای همین ازدواج تک همسری از سوی خداوند، بیش‌تر از ازدواج با فرض تعدد زوجات، تسهیل شده‌است.<ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1372ش، ص421</ref>


قانون تعدد زوجات، به خاطر شرایط خاص اجتماعی یا ضرورت‌های اجتماعی وضع شده، نه برای هوس‌رانی مردان. البته همیشه بعضی افراد وجود دارند كه از قانون سوء استفاده می‌كنند، در چنین مواردی باید جلوی سوء استفاده‌ها را گرفت و راه‌كار مناسب برای موارد ضروری ارائه كرد.<ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1372ش، ص422</ref>
قانون تعدد زوجات، به خاطر شرایط خاص اجتماعی یا ضرورت‌های اجتماعی وضع شده، نه برای هوس‌رانی مردان. البته همیشه بعضی افراد وجود دارند كه از قانون سوء استفاده می‌كنند، در چنین مواردی باید جلوی سوء استفاده‌ها را گرفت و راه‌كار مناسب برای موارد ضروری ارائه كرد.<ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1372ش، ص422</ref>
خط ۵۵: خط ۵۴:


==منابع==
==منابع==
*قرآن کریم  
*قرآن کریم
*ابوزهْرَه، محمد، تنظیم الاسلام للمجتمع، دارالعلم، 1412ق.
*ابوزهْرَه، محمد، تنظیم الاسلام للمجتمع، دارالعلم، 1412ق.
*ابوشقّه، عبدالحلیم محمد، تحریرالمرأه فی عصرالرساله، کویت، دارالعلم، 1420ق.
*ابوشقّه، عبدالحلیم محمد، تحریرالمرأه فی عصرالرساله، کویت، دارالعلم، 1420ق.
خط ۶۷: خط ۶۶:
*مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، قم، صدرا، 1372ش.
*مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، قم، صدرا، 1372ش.
*نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1981م.
*نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1981م.
[[رده: ویکی‌جنسیت]]
[[رده: ویکی‌جنسیت]]
[[رده: نظریه‌ها]]