زن در آیین زرتشت: تفاوت میان نسخه‌ها

ایرانیان باستان، زنان را کانون مهرورزی و باروری می‌دانستند ازین‌روی همواره آنان را مورد تکریم قرار می‌دادند. بعد از ظهور زرتشت آموزه‌های دینی این پیامبر نه تنها جایگاه زن در جامعۀ ایرانی را کم‌رنگ نکرده بلکه تاکید‌های این دین بر یکسانی زن و مرد سبب شد تا قوانین حقوقی عادلانه‌تری برای زنان مدون گردد. در گات‌ها هر جا زرتشت از زن (=نایری) و مرد (= نا) یاد می‌کند برای هر دو ارزش مساوی قایل می‌گردد. وجود سه امشاسپند زن در کنار سه امشاسپند مرد- که یاریگر زرتشت هستند- از یک‌سو و احترام زرتشت به الاهۀ آناهیتا به منزلۀ الاهۀ زن از سوی دیگر خود بیانگر اهمیت مقام زن از دیدگاه زرتشت بود. نیک‌نگری و یکسان‌نگری زرتشت نسبت به دو عنصر اصلی آفرینش سبب شد تا لزوم حضور زنان در عرصه‌های آموزشی، سیاسی و دینی بیش‌تر از پیش احساس گردد.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/gdhug یدالله‌پور، «موقعیت زن در دیدگاه زرتشتیان»،  در وب‌سایت ویستا.]</ref>

در نگرش زرتشتیان، فرد متاهل نسبت به مجرد، برتری دارد و دختری که ازدواج نکند اهل دوزخ است.<ref>[https://haftasman.urd.ac.ir/article_66704_4376aef194ab38ea1d7d9b6a81624773.pdf قائم‌مقام فراهانی، «موقعیت زنان در دین زرتشتی بر اساس کتب فقهی و حقوقی»،  1392ش، ص115-114.]</ref> ازدواج دارای اهمیت جدی بوده و پیوند برابری بین زن و مرد است. بنیاد پیوکانی (= زناشویی) باید بر پایه‌های خرد، عشق، هم‌کاری و دل‌بستگی به سازندگی استوار شود. به گزارش کتب مقدس‌شان؛ دختران جوان از اهورامزدا درخواست کنند تا شوهری مناسب نصیب آنان کند.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/gdhug یدالله‌پور، «موقعیت زن در دیدگاه زرتشتیان»،  در وب‌سایت ویستا.]</ref>

در منابع زرتشتی، پیروزی نهایی خیر بر شر<ref>[https://haftasman.urd.ac.ir/article_66704_4376aef194ab38ea1d7d9b6a81624773.pdf قائم‌مقام فراهانی، «موقعیت زنان در دین زرتشتی بر اساس کتب فقهی و حقوقی»،  1392ش، ص115-114.]</ref> و زایش از جمله اهداف اصلی ازدواج دانسته شده و بر این امر تاکید می‌شود که اشی، فرشتۀ باروری، از ازدواج نکردن دختران، سقط جنین، روابط نامشروع و خیانت زنان گله دارد زیرا همۀ این موارد به جریان تولید‌مثل آسیب می‌رساند.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/gdhug یدالله‌پور، «موقعیت زن در دیدگاه زرتشتیان»،  در وب‌سایت ویستا.]</ref> برخی محققین معتقدند آیین زرتشت در مورد نفقه، تمکین و نشوز ساکت است.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1650366647-10125-19-12.pdf احمدوند و زیوری‌میرزایی، «مطالعه تطبیقی حقوق زن از منظر اسلام و زرتشت»،  1400ش، بی‌ص.]</ref>

بر اساس ماده ۱۶ احوال شخصیه زرتشتیان؛ تعدد زوجات برای زن و مرد زرتشتی جایز نیست.<ref>[https://haftasman.urd.ac.ir/article_66704_4376aef194ab38ea1d7d9b6a81624773.pdf قائم‌مقام فراهانی، «موقعیت زنان در دین زرتشتی بر اساس کتب فقهی و حقوقی»،  1392ش، ص116.]</ref> دربارۀ ازدواج با محارم گزارش‌ها متفاوت است؛ برخی معتقدند؛ در این آیین، ازدواج با محارم نسبی و سببی حرام دانسته شده و فرزندخواندگی نیز از عوامل حرمت ازدواج به‌شمار می‌رود.<ref>[https://haftasman.urd.ac.ir/article_66704_4376aef194ab38ea1d7d9b6a81624773.pdf قائم‌مقام فراهانی، «موقعیت زنان در دین زرتشتی بر اساس کتب فقهی و حقوقی»،  1392ش، ص120-119.]</ref> اما اکثر محققین با توجه به مدارک معتبر، جواز ازدواج با محارم در آیین زرتشتیان را مسلم می‌دانند.<ref> [https://www.porseman.com/article/%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF-%D8%B2%D9%88%D8%AC%D8%A7%D8%AA/119240 «زرتشت و تعدد زوجات»،  در وب‌سایت پرسمان دانشگاهیان.]</ref>

طلاق در نزد زرتشت امر منفور و مطرود به‌شمار می‌رود.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1650366647-10125-19-12.pdf احمدوند و زیوری‌میرزایی، «مطالعه تطبیقی حقوق زن از منظر اسلام و زرتشت»،  1400ش، بی‌ص.]</ref> طلاق دادن امری دشوار بوده و شوهر به راحتی نمی‌توانست همسر خود را رها کند. در کتاب دین‌کرت آمده‌است؛ هرگاه شوهر بخواهد همسرش را طلاق دهد باید نزد قاضی شکایت کند. اگر قاضی رای به ادامۀ زندگی داد آن‌ها باید زندگی خود را ادامه دهند. شوهر متمرد نیز به مجازات سخت محکوم می‌شد تا بی‌جهت متمایل به طلاق نشود. طلاق به چهار مورد؛ محرز شدن فساد اخلاقی، پرداختن به جادوگری، عقیم بودن زن و مخفی نگه‌داشتن دشتان (عادت ماهیانه)،  محدود می‌شد و زن تنها در مورد ناتوانی جنسی مرد می‌توانست درخواست طلاق دهد.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/gdhug یدالله‌پور، «موقعیت زن در دیدگاه زرتشتیان»،  در وب‌سایت ویستا.]</ref>

مطابق داده‌های تاریخی، زنان زرتشتی خود را مقید به حجاب می‌دانستند. زنان عادی در دورۀ اشکانی، قبایی بر تن کرده و با شنلی گیسوان خود را می‌پوشاندند؛ به شیوۀ یونانیان آرایش کرده و از میان سر فرق باز می‌کردند. از دیگر لباس‌های زنان پیراهن بلند، گشاد، پرچین آستین‌دار بود پیراهن دیگری داشتند که روی اولی می‌پوشیدند. روی این دو پیراهن، چادری نیز بر سر می‌کردند. به اعتقاد برخی مورخان در ایران باستان فقط زنان وابسته به طبقۀ اشراف موظف به رعایت [[حجاب]] بودند و بقیه موظف به پوشاندن چهرۀ خود نبودند. دلیل این گروه از محققان فرش کوچکی است که رودنکه- شرق‌شناس شوروی- از دورۀ هخامنشی یافته است. ملکه‌ها از شنل‌های بلندی که کاملاً بدن و سینه را می‌پوشاند استفاده می‌کردند. در منابع زرتشتی تاکید شده، زنان نباید به خودآرایی پرداخته و چهرۀ خود را آرایش کنند و کسی‌که مرتکب این عمل شود، به دوزخ می‌رود. <ref>[https://vista.ir/w/a/21/gdhug یدالله‌پور، «موقعیت زن در دیدگاه زرتشتیان»،  در وب‌سایت ویستا.]</ref>

زرتشتیان در اسفند ماه، روزی را به‌عنوان روز زن جشن می‌گرفتند<ref>[https://haftasman.urd.ac.ir/article_66704_4376aef194ab38ea1d7d9b6a81624773.pdf قائم‌مقام فراهانی، «موقعیت زنان در دین زرتشتی بر اساس کتب فقهی و حقوقی»،  1392ش، ص112.]</ref> که به جشن سپنته آرمئی‌تی معروف بود و این روز به سپندارمذ به‌معنای نگهبان زمین نامیده می‌شود. سپندارمذ در عالم معنوی، مظهر محبت اهورامزدا و در جهان جسمانی فرشته‌ای است موکل زمین که آن را دختر اهورامزدا خوانده‌اند. با توجه به این‌که زمین همانند زنان خاصیت باروری دارند این جشن برای بزرگ‌داشت زنان نیکوکار برگزار می‌شود. در این روز مادران از فرزندان خود و زنان از شوهران‌شان هدایایی دریافت کرده و زنان نیکوکار که فرزندان نیکو پرورش داده بودند مورد تقدیر واقع می‌شدند. زنان در این روز به‌طور کامل استراحت می‌کردند. مردان به پاس تلاش یک‌سالۀ همسرانشان، وظایف زنان را به عهده می‌گرفتند. ابوریحان بیرونی نیز به این موضوع اشاره کرده و معتقد است؛ این عید زنانه بود و زنان از شوهران خود هدیه دریافت می‌کردند لذا، به جشن مزدگیران معروف بوده است.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/gdhug یدالله‌پور، «موقعیت زن در دیدگاه زرتشتیان»،  در وب‌سایت ویستا.]</ref>