حق قسم (مضاجعه): تفاوت میان نسخه‌ها

در آیات قرآن به‌صراحت و به‌صورت مستقل در مورد وجوب حق قسم سخنی به میان نیامده، <ref>[https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_82350.html ثمنی، «مضاجعه و چالش‌های آن در فقه امامیه»،  1397ش، ص116.]</ref> لیکن فقها در بحث از ادله و حکمت وجوب حق قسم به برخی آیات استناد کرده‌اند. آیۀ ۱۹ سورۀ نساء که بر معاشرت با معروف در روابط زوجین تاکید دارد و آیۀ ۳ در همان سوره که لزوم عدالت در [[تعدد زوجات]] را ضروری می‌داند، دلایل وجوب حق قسم‌اند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1643440995-10144-42-8.pdf قادری، «پژوهشی فقهی در مسائل حق قَسم (مضاجعه)»،  1400ش، ص116.]</ref>

به همین نحو آیات ۲۱ سورۀ ‌روم و ۱۸۹ سورۀ ‌اعراف که هدف از تشکیل خانواده را تحقق آرامش زوجین عنوان کرده‌اند، به‌عنوان حکمت‌ و آثار تشریع حق قسم معرفی شده‌اند. براین اساس التزام به حق قسم از طریق ایجاد آرامش، مودت و رحمت میان زوجین، هدف از ازدواج را تامین می‌کند و از طریق ممانعت از آزار و اذیت زوجه منجر به تحقق حسن معاشرت می‌شود. به علاوه در صورت تعدد زوجات، توجه به حق قسم، مانع از ظلم و بی‌عدالتی می‌شود. در حالی که رها کردن زن توسط شوهر به‌دلیل ایجاد احساس ترس، وحشت و تنهایی منجر به سلب آرامش زن و سوء معاشرت با وی می‌شود. <ref>[https://flj.isu.ac.ir/article_63574.html پورعبدالله و محمدحسنی، «جایگاه حق قسم در تحکیم کیان خانواده»،  1396ش، ص35-39.]</ref>

حق قسم، از حقوق زن در ازدواج دائم است؛ به این معنا که شوهر وظیفه دارد همسرش را تنها نگذارد و مقداری از اوقات خود را با او بگذراند. حد نصاب این حق، هر چهار شب یک بار است، <ref>عاشورخانی، احکام اختصاصی زنان در فقه، 1387ش، ص140-142.</ref> که با توجه به وجوب [[نفقه]] بر شوهر و کار کردن وی در روز، شب‌ و زمان استراحت به این امر اختصاص داده شده، در حالی که شب‌بودن، مدخلیتی در حکم ندارد<ref>صدیق اورعی، تمکین بانو ـ ریاست شوهر: از دیدگاه قانون مدنی و جامعه، 1380ش، ص73-74.</ref>و اگر شوهر شب‌کار است، اوقات استراحت در روز را باید به زن اختصاص بدهد.<ref>شیروانی و عباسی، ترجمه و تبیین شرح لمعه، 1387ش، ج10، ص117.</ref>

یکی از کارکردهای مهم و اساسی خانواده، تامین نیازهای عاطفی انسان است.<ref>بستان، جامعه‌شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، 1392ش، ص116.</ref> التزام به حق قسم از طریق تامین این نیازها، تحکیم خانواده را به دنبال دارد.<ref>[https://flj.isu.ac.ir/article_63574.html پورعبدالله و محمدحسنی، «جایگاه حق قسم در تحکیم کیان خانواده»،  1396ش، ص28.]</ref> بسیاری از اختلافات زناشویی، <ref>[https://www.hijournal.ir/fa/downloadpaper.php?pid=462&rid=42&p=A جلالی فراهانی و محقق داماد، «عدالت و حق قسم در فقه امامیه»،  1403ش، ص103.]</ref> بی‌وفایی و خیانت زوجین به اختلال در روابط عاطفی زن و شوهر باز می‌گردد، که این مسئله به‌ویژه میان زنان از اهمیت بالایی برخوردار است.<ref>[https://social.um.ac.ir/article_25875.html صادقی فسایی و ملکی پور، «پیامدهای فاصله در روابط زوجین و استراتژی‌های مواجهه با آن»،  1394ش، ص20.]</ref>

یکی از راه‌های ایجاد روابط عاطفی مطلوب، حضور فیزیکی زن و شوهر درکنار یکدیگر است و رختخواب و زمان خواب بهترین فرصتی است که زوجین می‌توانند در کنار هم بودن و روابط عاطفی رضایت‌بخش را تجربه کنند.<ref>[https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_82350.html ثمنی، «مضاجعه و چالش‌های آن در فقه امامیه»،  1397ش، ص111.]</ref>

برخلاف منابع فقهی که به حق قسم تصریح داشته‌اند، در نوشته‌های حقوقی و متون قانونی به آن اشاره‌ای نشده است؛ <ref>[https://flj.isu.ac.ir/article_63574.html پورعبدالله و محمدحسنی، «جایگاه حق قسم در تحکیم کیان خانواده»،  1396ش، ص17.]</ref> البته در موادی از قانون به غیبت شوهر که مانع هم‌زیستی وی با همسر می‌شود، توجه شده است، <ref> [https://edalatsara.com/rules/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B9 «مادۀ 1029 قانون مدنی»،  وب‌سایت عدالت سرا.]</ref>به‌عنوان مثال؛ اگر زوج چهارسال تمام غایب مفقودالاثر باشد و یا به حبس پنج سال یا بیشتر محکوم شود، زوجه می‌تواند تقاضای طلاق کند.<ref>حکمت‌نیا، حقوق زن و خانواده، 1396ش، ص254-255.</ref>

ملاک اصلی توجه قانون‌گذار به غیبت شوهر، حق قسم نیست، زیرا زمان مورد اشاره در این مواد قابل قیاس با زمان مد‌نظر شارع در حق قسم نیست. از طرفی اذن زن در مواردی که حق قسم وی مورد تضییع واقع می‌شود از جانب قانون‌گذار ملحوظ نشده، در حالی که حق مرد در تمکین با لزوم اذن شوهر در خروج از کشور و مانند آن تضمین شده است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/414469/%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1-%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D9%84%D8%A3%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D9%81%DB%8C-%D8%B2%D9%86 رحیمی سجاسی و دیگران، «نقدی بر رویکرد اقتصاد محور قوانین خانواده: تبیین خلاهای قانونی حقوق انسانی و عاطفی زن در خانواده»،  1398ش، ص39.]</ref>