جنسیت‌پذیری لباس کار: تفاوت میان نسخه‌ها

==تعریف لباس کار ==

لباس کار، پوشش یکسانی است که افراد برای انجام فعالیت‌های مختلف در محیط کار خود می‌پوشند.<ref>تاج‌فر، اصول طراحی لباس مشاغل، 1401ش، ص15.</ref> این لباس به‌منظور محافظت از بخش‌های مختلف بدن، از جمله دست‌ها، پاها و بدن طراحی شده است.<ref>[https://niksafety.com/blog/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA/ «لباس کار چیست و چرا باید لباس مخصوص کار بپوشیم؟»، وب‌سایت تولید لباس کار و تجهیزات ایمنی نیک.]</ref> تناسب برش‌های لباس با زوایای بیومکانیکی بدن زنان و مردان این امکان را به کارگران می‌دهد که علاوه‌بر احساس راحتی، آزادی عمل کافی را نیز داشته باشند.<ref>[https://shij.ir/RAHS/upload/RAHS/Content/000515_14/05-RAHS-No35-20203.pdf اسدی فارسانی و احمدزاده، «مطالعه ارگونومی ساختار پوشاک در طراحی لباس مشاغل ایرانی»، 1400ش، ص47.]</ref>  

==تاریخچه لباس کار ==

لباس‌های کار اولیه از پوست حیوانات دوخته می‌شد؛<ref>[https://sites.temple.edu/emerge/files/2021/09/Vol4-Y-Miralles-Snow.pdf Miralles Snow, »An Exploration of Origins and Appropriations: How Workwear Has Traveled and Transformed«, website temple university, 2019, p4&amp;5.]</ref> در قرون وسطا لباس‌های ساخته‌شده از پشم و کتان بیانگر طبقۀ اجتماعی دهقانان بود؛ استفاده از دستکش، کفش و پیش‌بندهای سنگین نیز به طبقۀ صنعت‌گران، پیشه‌وران و کشاورزان تعلق داشت. لباس کار طبقۀ متوسط نیز به‌صورت دست‌دوز و از پارچۀ باکیفیت تهیه می‌شد؛ پیراهن آستین بلند و شلوارک‌های پارچه‌ای و روپوش، لباس این طبقۀ اجتماعی بود که ‌همراه با کمربندهایی برای حمل ابزار و وسایل شخصی پوشیده می‌شدند. روپوش‌ها هنوز هم گزینۀ محبوبی برای لباس کار در دامنۀ گسترده‌ای از شغل‌ها ازجمله مهمان‌داری، پرستاری و صنعت غذا هستند.<ref> [https://www.myworkwear.co.uk/company/evolution-of-workwear-a-historical-journey-through-function-and-fashion/ »Evolution of Workwear,A Historical Journey Through Function and Fashion«, website Myworkwear.]</ref>  

==تنوع لباس کار ==

در اواخر قرن هجدهم که جامعه از کشاورزی به‌سمت شغل‌های جدید می‌چرخید، نیاز به لباس فرم برای راحتی و ایمنی کارگر اهمیت حیاتی پیدا کرد و کارمندان بیشتری به لباس‌های کاری مناسب، نیاز داشتند؛<ref> [https://www.myworkwear.co.uk/company/evolution-of-workwear-a-historical-journey-through-function-and-fashion/ »Evolution of Workwear,A Historical Journey Through Function and Fashion«, website Myworkwear.]</ref> از این زمان به بعد لباس‌های بادوام از پارچه‌های جین، مورد توجه قرار گرفت. این پارچه‌ها علاوه‌بر جذابیت، مقرون به صرفه، سبک و بسیار انعطاف‌پذیر بودند. شرکت کارهارت با گسترش بازار تولید لباس کار، اقدام به ترکیب زیبایی با کاربردی‌بودن لباس کرد. از این زمان به بعد لباس‌های یقه‌آبی از کارگرانی حکایت می‌کرد که در دسته مشاغل دستی فعالیت می‌کردند. مشاغل دستی مشاغلی هستند که نیاز به توانایی‌های جسمی و حرکتی دارند و شامل فعالیت‌های فیزیکی، کار با ابزار، ماشین‌آلات یا مواد می‌شوند.<ref>[https://sites.temple.edu/emerge/files/2021/09/Vol4-Y-Miralles-Snow.pdf Miralles Snow, »An Exploration of Origins and Appropriations: How Workwear Has Traveled and Transformed«, website temple university, 2019, p4&amp;5.]</ref>

==لباس کار زنانه ==

جنگ‌های جهانی اول و دوم، زنان اروپایی را وادار به انجام مشاغلی کرد که قبل از آن هرگز انجام نمی‌دادند.<ref> [https://www.myworkwear.co.uk/company/evolution-of-workwear-a-historical-journey-through-function-and-fashion/ »Evolution of Workwear,A Historical Journey Through Function and Fashion«, website Myworkwear.]</ref> در دهة 1930م، به‌دلیل حضور زنان در مشاغل خشن،‌ در طراحی لباس کار زنان جنبۀ کاربردی و عملی آن در اولویت بود و به همین دلیل از پارچه‌های بادوام جین استفاده ‌شد، اما اواخر دهۀ 1940م تا 1950م زمان بازگشت به زنانگی بود. در این زمان لباس‌هایی که در قسمت کمر، باریک و چسبان بود و بدن زنان را زیباتر جلوه می‌داد، رواج پیدا کرد.<ref>[https://www.thewomens.network/blog/fashion-empowers-ambition-the-evolution-of-womens-workwear ''Woods'',» Fashion Empowers Ambition: The Evolution of Women's Workwear«, website thewomensnetwork.]</ref>  

==کارکردهای لباس کار ==

# ایجاد امنیت در محیط کار و جلوگیری از مخاطرات شغلی؛

# تعویق قضاوت‌کردن افراد از روی ظاهر آنها؛

# تقویت روحیۀ همکاری.

# جلوگیری از مصرف‌گرایی و تنوع‌طلبی.<ref>تاج‌فر، اصول طراحی لباس مشاغل، 1401ش، ص18.</ref>

==لباس کار از منظر حقوق ==

طبق مادۀ 61 آیين‌نامۀ حفاظت و بهداشت عمومي در كارگاه‌ها، تناسب لباس كار با نوع كار الزامی است و باید به‌گونه‌ای طراحی شود که كارگر بتواند به‌راحتي وظايف خود را انجام دهد.<ref>[https://qavanin.ir/Law/TreeText/?IDS=15743750580842562510 «آیين‌نامه حفاظت و بهداشت عمومي در كارگاه‌ها»، سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران.]</ref>  

==تبعیض جنسیتی غرب در لباس کار ==

مادۀ هفتم حقوق مدنی ایالات متحدۀ آمریکا که در سال 1964م مصوب شد، هرگونه تبعیض بر اساس نژاد، رنگ، دین و جنسیت را غیرقانونی اعلام کرد؛ بر اساس این قانون، کارفرمایان شرکت‌ها علی‌رغم این‌که حق تعیین استانداردهای کد پوششی را برای کارمندان خود دارند، اما عملکردشان نباید موجب برتری یک جنسیت بر جنسیت دیگر باشد یا مغایر با بروز فردیت شود.<ref> [https://online.law.tulane.edu/blog/employer-dress-code-laws#:~:text=This%20means%20establishing%20policies%20that,gender%2Dspecific%20grooming%20or%20apparel. »Understanding Title VII: Employer Dress Code Laws«, WEBSITE Tulane University LAW SCHOOLE].</ref>  

با وجود این، در برخی جوامع غربی مانند بریتانیا، زنان در مواردی ملزم به رعایت استانداردهای ویژه‌ای هستند؛ برای مثال زنان بر خلاف مردان، در محیط‌های کاری خاص ملزم به پوشیدن کفش پاشنه‌بلند هستند؛ آنها همچنین ملزم به پوشیدن دامن‌های کوتاه، تاپ‌های بدون آستین، لباس‌های بسیار تنگ و یا پارچه‌های نازک و بدن‌نما هستند؛ این‌گونه الزامات در مشاغلی که نقش میزبانی دارند مانند رستوران‌ها یا کافه‌ها بیشتر است به‌گونه‌ای که زنان در این مشاغل حق پوشیدن شلوار را نیز ندارند و یا حتی شدیدتر این‌که برای آنها پوشیدن جوراب یا شلوار نازک زیر دامن‌ نیز ممنوع است.<ref>[https://www.ohrc.on.ca/en/not-menu-ohrc-inquiry-report-sexualized-and-gender-based-dress-codes-restaurants/appendix-examples »Appendix A: Examples of sexualized dress code requirements«, website Ontario human righrs commission.]</ref>

در همین راستا یک زن انگلیسی به‌نام  نیکولا تورپ دادخواستی با امضای 150000 نفر به پارلمان انگلستان ارائه کرد تا این تبعیض جنسیتی در لباس کار را بررسی کنند.. نتایج تحقیقات پارلمان نشان داد که استفاده از کفش پاشنه‌بلند موجب درد و آسیب‌های طولانی‌مدت می‌شود. همچنین آشکار شد که تبعیض، شامل الزام به رنگ موی خاص و پوشیدن لباس‌های آشکار و تجدید آرایش در طول کار نیز می‌شود.<ref>[https://theconversation.com/how-discriminatory-dress-codes-at-work-are-digging-their-heels-in-71921 Taylor&amp; hancock, «How discriminatory dress codes at work are digging their heels in», website theconversation.]</ref>  

= منابع =

* «آیين‌نامه حفاظت و بهداشت عمومي در كارگاه‌ها»، سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران، مصوب 14 شهریور 1338ش.

* Woods, amy, » Fashion Empowers Ambition: The Evolution of Women's Workwear«, website thewomensnetwork, 05 February 2025.