تعدد زوجات: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{مقاله پاسخ به شبهات دینی}}
+'''تعدد زوجات'''؛ ازدواج مرد با حداقل دو و حداکثر چهار زن به عقد دائم.
-{{بیان شبهه}}
-از مسائل پرمناقشه در موضوع [[زن]] و [[خانواده]] مساله [[تعدد زوجات]]، جواز و شرایط آن است. در این مقاله به بررسی این مساله پرداخته‌ایم.
-{{پایان سوال}}
-قبل از اسلام برخى از مردم، دختران يتيم را جهت تكفّل و سرپرستى به خانه خود مى‌بردند و بعد با آنها ازدواج كرده و اموال آنها را هم تملّك مى‌كردند و چون همه كارها دست آنان بود حتى [[مهريه]] آنها را هم كمتر از معمول قرار مى‌دادند و هنگامى كه كمترين ناراحتى از آنها پيدا مى‏‌كردند، به آسانى آنها را رها مى‌ساختند. در اين هنگام آيه نازل شد:
-'''«وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاّ تُقْسِطُوا فِي الْيَتامى فَانْكِحُوا ما طابَ لَكُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً» ؛'''
-«اگر مى‌ترسيد به هنگام ازدواج با دختران يتيم رعايت حق و [[عدالت در تعدد زوجات|عدالت]] را درباره حقوق زوجيت و اموال آنان ننماييد و به سراغ زنان ديگر برويد، از آنها دو نفر يا سه نفر يا چهار نفر به همسرى خود انتخاب كنيد اما اگر مى‌‏ترسيد عدالت را رعايت ننماييد تنها به يك همسر اكتفا كنيد».
+ساختار '''[[خانواده در اسلام]]''' دارای اهمیت فراوان است. از این رو در احکام و آموزه های دین اسلام سفارش‌هایی مستقیما در مورد تعداد همسران و نحوه زندگی زناشویی مطلوب بیان شده است. نظریه‌هایی در باب تعدد زوجات مطرح است و اسلام هم اصلاحاتی بر تعدد زوجات به سبک دوران جاهلیت قرار داده است.
+==نظریات موجود در باب تعدد زوجات==
+در منابع فقهی احکام مربوط به تعدد زوجات در ضمن بحث «محرّمات نکاح» و «قَسْم» مطرح شده است. فقها محدودیت‌های فقهی برای تعدد زوجات قرار داده‌اند از جمله؛ بر محدودیت عددی تعدد زوجات، یعنی چهار عدد تأکید کردند و [[عقد|'''عقد''']] دائم با زوجه پنجم را باطل شمرده‌اند.<ref>حکیم، محسن، مستمسک العروه الوثقی، ج۱۴، ص۹۳ـ۹۴؛ غروی تبریزی، علی، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، ج۳۲، ص۱۴۲ـ۱۴۳؛ زحیلی، وهبه مصطفی، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۷، ص۱۶۵</ref>، <ref>نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۳۰، ص5</ref>
-==نکات آیه==
+از دیگر محدودیت‌های فقهی در این زمینه، حرمت '''[[ازدواج]]''' مرد با خواهر همسر خود‌ به ‌طور مطلق و نیز ازدواج مرد با خواهرزاده یا برادرزاده همسرش بدون اجازه همسر اول است. <ref>غروی تبریزی، علی، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، ج۳۲، ص۲۸۸ـ ۲۸۹، ۳۳۵؛ زحیلی، وهبه مصطفی، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۷، ص۱۶۲ـ ۱۶۳؛ ابوشقّه، عبدالحلیم محمد، تحریرالمرأه فی عصرالرساله، ج۵، ص۲۹۴</ref>
-مقصود از [[عدالت در تعدد زوجات|عدالت]] در اين آيه شريفه، يكسانى تمايلات قلبى و عواطف درونى نيست؛ بلكه منظور رعايت حقوق زناشويى و اقتصادى و نيز ابراز عواطف است. با اين وجود بايد توجه داشت:
+عدالت مادّی میان همسران و قدرت بر پرداخت نفقه به ایشان و فرزندانشان، از جمله شروطی است که برای جواز تعدد زوجات بیان شده است. <ref>مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، ج۱، ص۳۵۱ـ ۳۵۲؛ باجوری، جمال محمد، المرأه فی الفکر الاسلامی، ج ۱، ص ۲۵۹ـ۲۶۰ ؛ زحیلی، وهبه مصطفی، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۷، ص۱۶۸؛ ابوزهْرَه، محمد، تنظیم الاسلام للمجتمع، ج۱، ص۷۵ـ۷۶</ref>
+==اصلاحات اسلام بر تعدد زوجات==
+در بین عرب جاهلی در چند همسری هیچ حد و مرزی وجود نداشت. از نظر '''[[نفقه]]''' نه تنها مرد عهده دار نفقه زنان پرشمار خود نبود که حتی با بهره بری از آنان به شکل‌های مختلفی چون وا داشتن به کارگری و در آمد زایی، ثروت و دارایی خود را می‌افزود.
+دین اسلام بر ازدواج های ضد انسانی که در دوران جاهلیت، به شدت رونق یافته بود مهر بطلان زد و با دو دستور حکیمانه در برابر آن ایستاد:
+*امحدود ساختن تعدد زوجات به چهار همسر.
+*نهی از ازدواج های نا مشروعی که در میان اعراب دوران جاهلیت رواج داشت.
+اسلام تعدد زوجات را با محدود کردن آن، اصلاح کرد. قبل از اسلام تعدد زوجات نامحدود بود به طوری که یک نفر می‌توانست صدها زن داشته باشد. قرآن کریم در آیه 3 سوره نساء در این باره می‌فرماید: « با '''[[زنان]]''' پاك ازدواج كنید، دو یا سه یا چهار همسر ...» چند همسری نهادی است که توسط اسلام ایجاد نشد بلکه قبل از اسلام هم وجود داشت، از این رو تعدد زوجات از احکام امضایی اسلام به شمار می‌رود که اسلام درحكمش تغییراتی ایجاد کرده یا در شروط آن دخل و تصرف نموده است.
-* 1. اصل در ازدواج همان طور كه استاد [[شهيد مطهرى]] در كتاب نظام حقوق زن در اسلام خاطرنشان مى‌‏سازد، [[تك ‏همسرى]] است و قانون [[چند همسرى]] در شرايط معمول توصيه و ترغيب نشده است.
+علاوه بر عربستان در بسیاری از فرهنگ‌های باستانی آن زمان هم چون ایران و روم نیز چند همسری رواج داشت. هر دینی در یک بستر اجتماعی که از پیش موجود بوده، نازل می‌شود بنابراین شارع مقدس نسبت به آن چه از گذشته در آن جوامع وجود داشته، بی‌توجه نبوده است.
-* 2. قانون چندهمسرى و تعدّد زوجات مقتضاى آيات صريح قرآن است و نسخ نشده و از احكام جاودانى اسلام است. اصل در تمام احكام و قوانين، ابديّت و ماندگارى است مگر آنكه دليل قطعى بر نسخ يا تغيير آن آورده شود.
+راه کار اسلام در خصوص چند همسری، اصلاحی بوده است زیرا رواج نامحدود تعدد زوجات میان اعراب دوران جاهلیت را با قید محدود بودن آن به چهار عدد، اصلاح کرد.<ref>محمدی ری شهری، محمد، میزان الحكمه، ص 2270، ح 7913</ref>،<ref>حر عاملی، محمد حسن، وسائل الشیعه فی تحصیل مسائل الشریعه،ج5،ص321</ref>
+نمونه هایی از قرآن و سنت که مرتبط با اصلاحات در تعدد زوجات است، بیان می‌شود:
+*'''قرآن'''
+*الف-1- آیه 3 سوره مبارکه نساء
+«و اگر مى‌ترسید از اینکه (به هنگام ازدواج با دختران یتیم) عدالت را رعایت نکنید، (از ازدواج با آنان چشم پوشى کنید و) با زنان پاک (دیگر) ازدواج نمایید، دو یا سه یا چهار همسر، و اگر مى‌ترسید عدالت را (درباره همسران متعدد) رعایت نکنید تنها یک '''[[همسر]]''' بگیرید، و یا از زنانى که مالک آنهایید هستید استفاده کنید. این کار، بهتراست و از ظلم و ستم جلوگیرى می‌کند.»
-* 3. قانون تعدّد زوجات، به خاطر شرايط خاص اجتماعى يا ضرورت‌‏هاى اجتماعى وضع شده است نه براى هوس‏رانى مردان. البته هميشه بعضى افراد وجود دارند كه از قانون سوء‌استفاده مى‏‌كنند، در چنين مواردى، بايد جلوى سوء‌استفاده‌ها را گرفت و راهكار مناسب براى موارد ضرورى ارائه كرد.
+در شان نزول این آیه چنین آمده است: قبل از اسلام معمول بود که بسیارى از مردم حجاز، دختران یتیم را با عنوان تکفل و سرپرستى به خانه خود مى‌بردند و بعد با آنها ازدواج کرده و اموال آنها را هم تملک مى‌کردند و چون همه کار دست آنها بود حتى '''[[مهریه]]''' آنها را کمتر از معمول قرار مى‌دادند و هنگامى که کمترین ناراحتى از آنها پیدا مى‌کردند به آسانى آنها را رها مى‌ساختند و در حقیقت حاضر نبودند حتى به شکل یک همسر معمولى با آنها رفتار نمایند.
-==مفهوم لغوی تعدد زوجات==
+در این هنگام آیه فوق نازل شد و به سرپرستان ایتام دستور داد در صورتى با دختران یتیم ازدواج کنند که عدالت را به طور کامل درباره آنها رعایت نمایند و در غیر این صورت از آنها چشم پوشى کرده و همسران خود را از زنان دیگر انتخاب نمایند. به دنبال دستورى که در آیه سابق براى حفظ اموال یتیمان داده شد در این آیه اشاره به یکى دیگر از حقوق آنها مى شود و آن اینکه: «اگر مى ترسید به هنگام ازدواج با دختران یتیم رعایت حق و عدالت را درباره حقوق '''[[زوجیت]]''' و اموال آنان ننمایید از ازدواج با آنها چشم بپوشید و به سراغ زنان دیگر بروید.»<ref>نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۳۰، ص35</ref>
-تعدد به معنای بی‌شمار شدن، زیاد شدن عدد، و فزونی یافتن می‌باشد. و زوجات هم جمع کلمه زوجه به معنای زنان و همسران یک مرد است و تلفیق این دو کلمه یعنی تعدد زوجات به معنی چند تن بودن همسران یک مرد. <ref>محمد، معین، فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر، ۱۳۸۵ ه.ش، ج۱، ص ۱۰۹۸.</ref> این بسیط‌ترین تعاریفی است که از نظر لغوی در فرهنگ لغات و متون فارسی موجود می‌باشد. با توجه به آیات و احادیث و سیره، در منابع فقهی در باره اصل جواز تعدد زوجات کمتر بحث شده و حتی از ضروریات فقه خوانده شده است. <ref>محمدحسن بن باقر نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۳۰، ص۵، ج ۳۰، چاپ محمود قوچانی و ابراهیم میانجی، بیروت ۱۹۸۱</ref> احکام مربوط به تعدد زوجات در ضمن بحث «محرّمات نکاح» و «قَسْم» مطرح گردیده است. همچنین فقها به ادله مذکور، بر محدودیت عددی تعدد زوجات، یعنی چهار عدد تأکید کرده و عقد با زوجه پنجم را باطل شمرده‌اند.  <ref>وهبه مصطفی زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۷، ص۱۶۵، دمشق ۱۴۰۹/۱۹۸۹ </ref>
-بنابراین زوجه به زنی اطلاق می‌شود که شوهر کرده و بالفعل شوهر داشته باشد خواه به عقد دائم خواه به عقد نکاح موقت و تعدد زوجات هم داشتن بیش از یک زوجه را گویند خواه به [[عقد دائم]] باشد یا منقطع یا بوسیله هر دو نوع. <ref>محمد جعفر، جعفری لنگرودی، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، ۱۳۸۳ ه.ش، ص ۱۶۲</ref> در کشورهای انگلیسی زبان از تعدد زوجات تحت عنوان هایBigamy- pairs plurality- polygyny- polygamy   یاد می‌شود که همه عبارت‌های مذکور در معنای تعدد زوجات و چند همسر گزینی توسط یک مرد استعمال می‌شود.
-==مفهوم اصطلاحی تعدد زوجات==
+وقتی در ازدواج با یک زن، به رعایت حقوق مالی او تاکید شده است، به طریق اولی رعایت حقوق زوجه در صورت تعدد زوجات، باید لحاظ شود.
-فقهای امامیه در کتب فقهی خود از استیفای عدد بعنوان اصطلاحی مترادف با تعدد زوجات استفاده نموده‌اند. استیفا از نظر لغوی به معنای تمام فرا گرفتن، تمام باز ستاندن می‌باشد. استیفای عدد کردن یعنی اینکه مردی اقدام به ازدواج با زنان متعدد نماید تا بدانجا که شرع و قانون آن را تجویز کرده است که همانا اختیار کردن چهار زن به [[نکاح]] دائم یک مرد می‌باشد. این اصطلاح را فقهای امامیه و از جمله محقق در شرایع و علامه در تذکره بکار برده‌اند و مقصود نکاح با حداکثر تعداد زنان است که در شرع اجازه داده شده.  <ref>ناصر، کاتوزیان، حقوق خانواده، تهران: چاپ انتشار، ۱۳۸۴ ه.ش، جلد ۱، ص ۱۱۲  </ref>
+خطاب در آیه متوجه به سرپرستان ایتام است که در آیه قبل براى حفظ اموال یتیمان دستورهاى مختلفى به آنها داده شده بود و در این آیه درباره ازدواج با یتیمان سخن مى‌گوید که همانگونه که باید مراعات عدالت را درباره اموال آنها بنمایید در مورد ازدواج با دختران یتیم نیز با نهایت دقت رعایت مصلحت آنها را بکنید، در غیر این صورت از ازدواج با آنها چشم بپوشید و زنان دیگرى انتخاب کنید.
-==پيشينه تعدد زوجات==
+در آیه 127 سوره نساء هم مسئله رعایت عدالت درباره ازدواج با دختران یتیم ذکر شده است. این آیه دلیل صریحى بر مسئله جواز تعدد زوجات است. عام موجود در آیه تخصیص زده شده است و مى‌فرماید: این جواز تعدد زوجات در صورت حفظ عدالت کامل است «اما اگر نمى توانید عدالت را رعایت کنید به همان یک همسر اکتفا نمایید» تا از ظلم و ستم بر دیگران بر کنار باشید. «فان خفتم الا تعدلوا فواحدة ».
-چندهمسرى ريشه‏‌اى كهن در ميان جوامع مختلف بشرى و اديان پيش از اسلام دارد. بنابراين، ابتكار اسلام در اين باره، اين است كه آن را محدود ساخت و شرايط سنگينى از جهت اخلاقى، اقتصادى و... بر آن حاكم كرد و بدون تحقّق آن شرايط، چند زنى را غيرمجاز اعلام نمود. تا اين كار سبب تجاوز به حقوق زنان و اسباب هوسرانى مردان نگردد.
+*الف-2- آیه 129 سوره مبارکه نساء
+این آیه مبارکه هم جواز چند همسری را مشروط به رعایت عدالت کرده است. قرآن کریم می‌فرماید: « و لن تستطیعوا ان تعدلوا بین النساء و لو حرصتم فلا تمیلوا کل المیل فتذروهها کالمعلقه و ان تصلحوا و تتقوا فان الله کان غفورا رحیما؛ شما هرگز نتوانید میان زنان به عدالت رفتار کنید هر چند راغب و حریص (بر عدل و درستی) باشید، پس به تمام میل خود یکی را بهره‌مند و آن دیگر را محروم نکنید تا او را معلّق و بلا تکلیف گذارید و اگر سازش کنید و پرهیزکار باشید
-چندهمسری مردان دارای پیشینه بلندی در تاریخ اقوام مختلف و قوانین جوامع و ادیان گوناگون است. این رفتار در اجتماعات نخستین، امر مناسبی شمرده می‌شد و میان ملت‌های متمدن همواره به عنوان یک قاعده رایج بوده است.  چندهمسری در میان ملل و اقوام مختلف جهان از جمله ایران باستان، چین، هند و مصر رواج داشته است. در قوانین آیین‌های زرتشت، یهود، هندو و بودا نیز جایز شمرده شده است؛ همچنین در همۀ ادیان آسمانی پیش از اسلام نیز امری مقبول بوده است، چنانچه در [[کتاب مقدس]] (تورات) آن را به رسمیت شناخته و مجاز شمرده شده است؛ زیرا در تورات عبارتی آمده است که به جواز چند همسری دلالت دارد؛ مانند شرح زندگی بعضی از پیامبران و شخصیت ها که در خلال آن به تعدد زوجات آن‌ها نیز اشاره شده است.  اباحۀ تعدد زوجات در آیین یهود بدون محدودیت در تعداد همسران تا قرن یازدهم ادامه داشت و دراین قرن احبار آن را منع کردند و تا امروزه این قانون جاری است . در انجیل کتاب مقدس مسیحیان در این زمینه اظهارنظر موافق یا مخالفی نیامده است ولی بررسی تاریخی نشان می‌دهد برخی از پادشاهان مسیحی زنان متعدد داشته‌اند. گرچه در قرون اخیر، کلیسا تعدد زوجات را تحریم کرده است و برخی نظام تک همسری را از ویژگی مسیحیت تلقی کرده‌اند.<ref>محمود، عبدالفتاح، تعددالزوجات فی الاسلام، مجلۀ الاسلام، ش4، 1408ق، ص 359  /  شاکر، لحام، تعددالزوجات، دمشق: دارالتوفیق، 1422ق، ص29  /  کرم حلمی، فرحات، تعددالزوجات فی الادیان، چاپ اول، قاهره: دارالآفاق العربیه، 1422ق، ص 14-15</ref>  بنابراین امروزه در نظام‌های حقوقی کشورهای مسیحی، به تبع تفکر رایج، تعدد زوجات منع شده است و جرم محسوب می‌شود، درحالی که روابط جنسی آزاد و بدون علقۀ زوجیت با افراد متعدد در جوامع غربی و متاثر از فرهنگ غرب کاملا مجاز و آزاد شمرده می‌شود. <ref>وهبه، زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق: دارالفکر، 1418 ق، ص 8 </ref> با این وجود تعدد زوجات هم اکنون در بسیاری از مناطق جهان به صورت یک قاعده وجود دارد و طبق تحقیقات برخی صاحب نظران، در 67درصد جوامع بشری چند زنی رایج است. <ref>خلیل، دیرین، راهی به سوی مردم شناسی، شیراز: بیتا، چاپ اول، 1366، ص 70</ref>
+همانا خدا بخشنده و مهربان است.»
-در برخی کشورهای غیرمسلمان آسیای شرقی، چند زنی با شرایط و قیود خاص پذیرفته شده است. این سنت در جامعۀ عرب پیش از اسلام نیز وجود داشت و بدون هیچ محدودیت و قید و شرطی رایج بود. اسلام با حکم به جواز تعدد زوجات، سنت موجود را امضا کرد و ضمن محدودکردن تعدد زوجات به چهار همسر، قیود و شرایطی برای آن در نظر گرفت. <ref>سید محمد حسین، طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: نشر اسلامی، 1393ق، ج4، ص 182-183 / ناصر، مکارم شیرازی، و دیگران، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1374، ج4، ص257</ref>
+«اسلام برای شرط عدالت، آنقدر اهمیت قائل است که حتی اجازه نمی‌دهد مرد و زن دوم، در عین عقد توافق کنند که زن دوم در شرایط نامساوی با زن اول زندگی کند یعنی از نظر اسلام رعایت عدالت، تکلیفی است که مرد نمی تواند با قرار قبلی با زن، خود را از زیر بار مسئولیت آن خارج کند.»<ref>مطهری، مرتضی،  نظام حقوق زن در اسلام،ص418</ref>
+*'''سنت'''
+موارد زیادی از سنت وجود دارد که در مبحث تعدد زوجات، توانایی مرد در اداره زندگی را شرط دانسته اند که این بیانات عمدتاً در راستای شرط عدالت در امور مالی هستند که خداوند در آیه سوم از سوره ی مبارکه نساء به آن اشاره کرده است.
+از جمله این روایات عبارتند از: امام صادق (علیه السلام)  می فرمایند: «كسی كه دو زن داشته باشد و در تقسیم رابطه خود با همسر و تقسیم مالی بین آنها به عدالت رفتار نكند، روز قیامت - در حالی كه دست هایش بسته و نیمی از بدنش به یك طرف كج شده است - آورده و به آتش داخل می شود»
-== شرایط تعدد زوجات==
+از قرائن موجود در این روایت از جمله ایجاد نقص در بدن '''[[مرد]]''' و به آتش افتادن وی، می‌توان دریافت که در این روایت، نهی ایی که وجود دارد دلالت بر حرمت عدم رعایت عدالت دارد.<ref>علامه حیدری، اصول استنباط، ص54</ref>
-تعدد زوجات در همۀ ادیانی که آن را مجاز شمرده‌اند دارای شرایطی است. از آن جمله است در آیین یهود؛ که تعدد به توانایی مالی مرد مشروط شده است، همچنین آیین یهود عقیم یا دیوانه‌بودن زن اول و عدالت میان زنان را شرط دانسته‌اند؛ همچنین است در دین زرتشت.<ref>مرتضی، مطهری، مجموعه آثار شهیدمطهری، تهران: صدرا، 1377، ص 337-341</ref>  در آیین اسلام فقیهان با مراجعه به آیات و روایات شرایطی را برای تعدد زوجات بیان کرده‌اند:
+امام صادق (علیه السلام) فرموده است: «هر كس آن قدر زن بگیرد كه نتواند با آنها نزدیكی كند- ضعف در مدیریت ازدواج‌های متعدد- و در نتیجه آن، یكی از همسرانش مرتكب زنا شود، گناه این كار برگردن او است.»<ref>نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۳۰، ص55</ref>
-===الف. رعايت محدوديت===
-اسلام گستره چندهمسرى را محدود ساخته و تا چهار نفر تقليل داده است. قرآن مجيد در اين باره مى‌‏فرمايد:
-«فَانْكِحُوا ما طابَ لَكُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ ...»  ؛<ref> . نساء 4، آيه 3.</ref>
+در  آخر باید خاطر نشان کرد که از نظر فقها، اصل در ازدواج، تك همسری است و قانون چند همسری در شرایط معمول توصیه و ترغیب نشده است. در قرآن کریم آیات 3 و 129 سوره نساء به طور مطلق اشاره به جواز تعدد زوجات نشده و خداوند آن را مقید به رعایت عدالت نموده است. می‌توان نتیجه گرفت که ازدواج مرد با یک زن، مطلوب خداوند است برای همین ازدواج تک همسری از سوی خداوند، بیشتر از ازدواج با فرض تعدد زوجات، تسهیل شده است.<ref>مطهری، مرتضی،  نظام حقوق زن در اسلام،ص421</ref>
-'''«با زنان پاك ازدواج كنيد، دو يا سه يا چهار همسر...».'''
-===ب. رعايت [[عدالت در تعدد زوجات|عدالت]]===
-قرآن مجيد در اهميت اصل [[عدالت در تعدد زوجات|عدالت]] در رابطه بين همسران مى‌فرمايد:
-«فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً» ؛<ref> . نساء 4، آيه 3.</ref>
-'''«اگر بيم داريد كه به [[عدالت در تعدد زوجات|عدالت]] رفتار نكنيد، پس تنها يك همسر اختيار كنيد».'''
-فقهای همه مذاهب اسلامی بر شرط عدالت اتفاق نظر دارند. این شرط با استناد به آیه سوم سوره نساء استنباط می‌شود. مفسران و فقیهان با اشاره به عبارت ذلک ادنی الّا تعولوا <ref>نساء- 3</ref> صریح دارند که اساس تشریع احکام ازدواج بر پایه عدل و عدم تجاوز به حقوق دیگران است. <ref>سيدمحمدحسين؛ طباطبايي، الميزان فی تفسيرالقرآن، قم: نشر اسلامي، 1393ق، ج4، ص182 /  زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق: دارالفکر، 1418 ق، ج9، ص9 / زحیلی، وهبه و مصطفی البغا و حنان لحام، تعددالزوجات فی الاسلام، تحقیق: محمد الجش، دمشق: دارالحفاظ، 2000م، ص25</ref>
-امام صادق عليه‏ السلام مى‌‏فرمايد: '''«كسى كه دو زن داشته باشد و در تقسيم رابطه خود با همسر و تقسيم مالى بين آنها به عدالت رفتار نكند، روز قيامت ـ در حالى كه دست‏‌هايش بسته و نيمى از بدنش به يك طرف كج شده است ـ آورده و به آتش داخل مى‏‌شود» .'''<ref> . محمدى رى‌‏شهرى، ميزان الحكمه، ج 5، ص 2270، ح 7913.</ref>
-مفسران شیعه و اهل سنت مقصود از عدالت در آیۀ مذکور را عدالت در رفتارهایی مانند هم‌‎خوابگی، وسایل زندگی و نفقه (در شان) دانسته‌اند که در اختیار انسان است.<ref>فضل بن حسن، طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القران، تحقيق: عده‌ای از محققـان، بيروت: مؤسسةالاعلمي،1415.ق، ج3ف ص11 /  محمد بن حسن، طوسی، المبسوط، تهران: المطبعة الحیدریه، 1378ق، ج9، ص2 /  شهید ثانی، زین الدین عاملی، مسالک الافهام، قم: موسسه المعارف الاسلامیه، 1413ق، ج8، ص311 /  مرتضی، انصاری، کتاب النکاح، قم: الموتمر العالمی، 1415ق، ص479 /  مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1374، ج3، ص255 /  مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم: موسسه نشر اسلامی، 1410ق، ص517 /  مرتضی، مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران: صدرا، 1377، ص421</ref>
-استاد مطهرى مى‏ نويسد: '''«اسلام براى شرط [[عدالت در تعدد زوجات|عدالت]]، آن قدر اهميت قائل است كه حتى اجازه نمى‏‌دهد مرد و زن دوم، در حين عقد توافق كنند كه زن دوم در شرايطى نامساوى با زن اول زندگى كند؛ يعنى، از نظر اسلام رعايت عدالت تكليفى است كه مرد نمى‌‏تواند با قرار قبلى با زن، خود را از زيربار مسئوليت آن خارج كند» .'''<ref> . مرتضى مطهرى، حقوق زن در اسلام، ص 418.</ref>
-'''===ج. رضایت همسر=== (به شرط عمه یا خاله بودن)'''
-در ازدواج با برادرزادۀ همسر یا خواهرزادۀ او شرط اذن همسر (عمه یا خاله) آمده است.<ref>شهید ثانی، زین الدین عاملی،الروضةالبهیه، قم، انتشارات داوری، 1410ق، ج7، ص289 /  محمدحسن، نجفی، جواهر الکلام، تحقیق: قوچانی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1367، ج29، ص357</ref> همچنین بر اساس نظر فقیهان اگر زوجه به موجب شرط ضمن عقد، وکالت داشته باشد که در صورت ازدواج مجدد زوج بتواند خود را مطلقه کند، می‌تواند از این اختیار خود استفاده کند.  <ref>سید روح الله، موسوی خمینی، تحریرالوسیله، نجف: دارالکتب العلمیه، 1390ق، ج2، ص 202-203</ref> از نظر برخی محققان اگر زوجه در صورت ازدواج مجدد شوهرش دچار [[عسر و حرج]] شود، و ادامۀ زندگی مشترک برای وی تحمل ناپذیر باشد، می‌تواند با رجوع به حاکم شرع درخواست [[طلاق]] کند. <ref>ماده 1130 قانون مدنی ایران</ref>  در منابع فقهی در هیچ مورد دیگری اجازۀ همسر اول شرط نشده است.
-==امتياز راهكار اسلام==
-خانم [[بيزانت]]  مى‌نويسد: '''«گفته مى‌‏شود كه در غرب [[تك همسرى]] است؛اما در واقع [[چندهمسرى]] است بدون مسئوليت پذيرى! همين كه مرد از زن سير شد، او را رها مى‌‏كند. او نيز كم‌كم زن كنار خيابانى خواهد شد؛
-زيرا نخستين عاشق دلداده‏‌اش هيچ مسئوليتى در برابر آينده او ندارد. وضع زنى كه به عنوان يك همسر و مادر، در خانه‌اى چندهمسرى پناه گرفته، صد بار بهتر از اين است. وقتى هزاران زن بدبخت را مى‏‌بينيم كه شبانگاه در خيابان‏‌هاى شهرهاى غرب پرسه مى‌زنند، به يقين درمى‌‏يابيم كه غرب نمى‌‏تواند اسلام را به جهت چندهمسرى سرزنش كند. براى زن بسى بهتر، خوش بختانه‌‏تر و محترمانه‏‌تر است كه در چندهمسرى اسلامى زندگى كند و تنها با يك مرد اشتراك زندگى پيدا كند، فرزند قانونى خود را در آغوش گيرد و همه جا مورد تكريم و احترام باشد؛ تا اينكه هر روز توسط اين و آن اغوا شود و احتمالاً با فرزندى نامشروع كنار خيابان رها گردد! نه تحت حمايت قانون باشد و نه پناهگاه و مراقبتى داشته باشد و هر شب قربانى هوس رهگذرى گردد»''' .<ref> 1. Why Polygamy Is Allowed In Islam, PP. 33 - 34.</ref>
-آيزاك تايلور  ـ در سخنرانى خود درباره «محمديسم»  در كنگره كليسا در«ولورهامپتون»  ـ اعلام كرد: '''«چندهمسرى نظام‌يافته و محدود سرزمين‏‌هاى اسلامى، بى‏‌نهايت بهتر است از چندهمسرى لجام گسيخته‌اى كه نكبت جوامع مسيحى است و نمونه آن اصلاً در اسلام شناخته شده نيست»''' .<ref> 5. The Times, London, Saturday, 8th Oct. 1887. Quotedin: Wly Polygamy Is Allowel In Islam, PP. 35 - 6.</ref>
-روحانى مسيحى اودوتولا  ـ در كنفرانسى در تورنتو  ـ اظهار داشت:'''«غرب با ممنوعيت چندهمسرى، منافقانه عمل مى‌كند؛ چرا كه با طلاق‌‏هاى مكرّر همان را [ در طول زمان] عملى مى‏‌سازد».'''
-بنابراين تك همسرى غرب، چيزى جز چند همسرگرايى بى‏‌ضابطه و مسئوليت گريزانه نيست. اما چه نيكوست اين اعتراف غربى‏‌ها را هم بخوانيم كه اسلام، در قالب چندهمسرى به نجار خود، عملاً تك همسرى را حفظ نموده است.
-رابرت ا.هيوم مى‌نويسد: '''« ... برخى از محقّقان معقول نشان مى‌دهند كه [ حضرت ]محمد صلى‏ الله ‏عليه‏ و‏آله روى هم رفته موقعيت زنان را ارتقا بخشيد و به آنها مرتبه‏‌اى از آزادى اقتصادى داد كه هنوز در پاره‏‌اى از كشورهاى غربى و يا به اصطلاح مسيحى تا آن حد به زنان، آزادى اقتصادى داده نشده است و براى چندهمسرى نامحدود ـ كه تا آن زمان به دلخواه انجام مى‏‌شد ـ حد و مرزى مقرّر داشت كه بسيار لازم و نافع بود.
-رسم دختركشى را ـ كه در عربستان آن روز كاملاً رواج داشت ـ به كلّى برانداخت و بالاخره اينكه حكم تعدّد زوجات را تنها در صورتى مجاز دانست كه شوهر، بتواند با تمامى همسران خود با عدالت كامل رفتار كند. او عملاً تك‌همسرى را رواج داد»''' .<ref>  رابرت، هيوم، اديان زنده جهان، ترجمه: دكتر عبدالرحيم گواهى، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ هفتم، 1377، ص 306.</ref>
-استاد مطهرى در اين باره مى‏‌نويسد: «تعجّب مى‌كنيد اگر بگويم تعدّد زوجات در مشرق زمين، مهم‏‌ترين عامل براى نجات تك همسرى است. مجاز بودن تعدّد زوجه، بزرگ‏ترين عامل نجات تك همسرى است... در شرايطى كه موجبات اين كار فراهم مى‏‌شود و عدد زنان نيازمند به ازدواج فزونى مى‏‌گيرد؛ اگر حق تأهل اين عدّه به رسميت شناخته نشود و به مردان واجد شرايط اخلاقى، مالى و جسمى، اجازه چندهمسرى داده نشود؛ دوست بازى و [[معشوقه‌‏گيرى]]، ريشه تك همسرى را مى‏‌خشكاند» .<ref> . مرتضى مطهرى، نظام حقوق زن در اسلام، ص 330.</ref>
-==تعدد زوجات در فقه امامیه و سایر مذاهب اسلامی==
-در اسلام تعدد زوجات به دلایل اجتهادی کتاب، سنت، اجماع فقیهان مذاهب اسلامی و سیرۀ قطعیه مسلمانان امری پذیرفته شده و از ضروریات دین شمرده شده است.  آنچه که در فقه امامیه و سایر مذاهب اسلامی بعنوان منبع مشترک مطرح می‌باشد و تمامی فقهای عام و خاص بر قطعیت و کامل بودن آن اجماع کامل دارند قرآن <ref>در آیاتی از قرآن کریم ر.ک: تحریم:1 و احزاب: 32، 50و 286 به تعدد زوجات اشاره شده است</ref> می‌باشد که فصل مشترک مهم بین فقه امامیه و سایر مذاهب اسلامی می‌باشد. به همین خاطر مسئله [[تعدد زوجات]] همان‌گونه که در قرآن به صورت نص صریح بیان شده است که مهم‌ترین آن آیۀ سوم سورۀ نساء است که از نظر مشهور مفسران، مفهوم آیه حداقل بر جواز و اباحه تعدد زوجات تا چهار همسر با رعایت شرایط آن دلالت دارد <ref>محمد بن محمد، مفید، المقنعه، قم: موسسه نشر اسلامی، 1410ق، ص517 / سید محمد حسین، طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: نشر اسلامی، 1393ق، ج4، ص 166-167</ref> مقبول فقه امامیه و فقه اهل سنت نیز واقع شده است و احادیث متعدد از منابع شیعه و سنی نیز این مسئله مطرح شده است. <ref>محمد بن حسن، حرّ عاملی، وسایل الشیعه، تحقیق: ربانی شیرازی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق، ج14، ص 398 / احمد بن حسین، بیهقی، السنن الکبری، بیروت: دارالفکر، 1376، ج17، ص 181-182</ref> چنانچه در کتاب الفقه علی المذاهب الخمسه <ref>محمد جواد، مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، بی‌جا، کانون ثانی، ۱۹۸۲. م، چاپ ۷، ص ۳۱۲</ref> به قلم محمد جواد مغنیه بیان شده مذاهب خمسه که شامل جعفری، حنفی، مالکی، شافعی، حنبلی می‌شوند اتفاق نظر دارند که مرد می‌تواند تا ۴ زن داشته باشد ولی بیش از چهار زن را مجاز نمی‌دانند و می‌گویند هرگاه یکی از این زنان از عصمت ازدواج خارج شود می‌تواند زن دیگری اختیار کند. فقهای امامیه و شافعی معتقدند هر گاه مردی یکی از چهار زنش را طلاق دهد به [[طلاق رجعی]] نمی‌تواند با زن دیگری ازدواج کند تا اینکه عده آن زن تمام شود اما اگر طلاق، طلاق بائن باشد حق ازدواج با دیگری را در ایام عده دارد و همچنین جایز است که مرد با خواهر زنش در ایام عده همسر خود که به صورت بائن طلاق داده است ازدواج نماید زیرا [[طلاق بائن]] ازدواج را به پایان می‌رساند و عصمت را نیز قطع می‌کند یعنی از حریم آن مرد خارج می‌شود اما فقهای حنفی، مالکی، حنبلی بر خلاف امامیه و شافعی معتقدند که مردی که چهار زن دارد و یکی از آنها را طلاق داده است در ایام عده آن زن نمی‌تواند با زن دیگری ازدواج کند یا در [[ایام عده]] همسر خود نمی‌تواند با خواهر زن خود ازدواج نماید مگر بعد از منقضی شدن ایام عده خواه طلاق رجعی باشد خواه بائن. <ref>محمد جواد، مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، بی‌جا، کانون ثانی، ۱۹۸۲. م، چاپ ۷، ص ۳۱۲ </ref>
-==تعدد زوجات در نظام حقوقی ایران==
-در کشورهای اسلامی بر اساس شریعت اسلامی، تعدد زوجات مجاز شمرده شده است، اگرچه در برخی از کشورها با توجه به فضای موجود جامعه محدودیت‌هایی برای [[ازدواج مجدد]] پیش‌بینی کرده‌اند و آن را به کسب مجوز از دادگاه منوط کرده‌اند. <ref>ناصر، کاتوزیان، حقوق مدنی خانواده، تهران: بهمن برنا، 1375، ج1، ص115-116 /  مهدی، مهریزی، شخصیت و حقوق زن در اسلام، تهران: علمی و فرهنگی، 1386، ص 481 / سیدحسن، اسعدی، خانواده و حقوق آن، مشهد: به نشر، 1387، ص 155</ref> در حقوق موضوعۀ ایران نیز تعدد زوجات براساس فقه امامیه پذیرفته شده است، ولی ازدواج دائم بدون ثبت در دفاتر رسمی ازدواج، جرم تلقی می‌شود و در عمل، ثبت ازدواج دائم بعدی منوط به کسب اجازه از دادگاه یا تنفیذ ازدواج دائم غیررسمی به وسیلۀ محاکم صالحه است. <ref>اسعدی، سید حسن، خانواده و حقوق آن، مشهد: به نشر، 1387، ص 153-154</ref>
-==جستارهای وابسته==
-* [[استحباب تعدد زوجات از منظر فقهی]]
-* [[تعدد زوجات پیامبر]]
-* [[ازدواج موقت در اسلام]]
-* [[حکمت های تعدد زوجات]]
-* [[ضرورت تعدد زوجات]]
-* [[تعدد زوجات با نگاهی بر جمعیت]]
-* [[وضعیت تعدد زوجات در مسیحیت]]
-* [[پاسخ به شبهات تعدد زوجات با بیان علامه طباطبایی]]
-* [[شبهات دکتر سها به تعدد زوجات]]
-* [[ممنوعیت تعدد شوهر]]
+قانون تعدّد زوجات، به خاطر شرایط خاص اجتماعی یا ضرورت های اجتماعی وضع شده، نه برای هوس رانی مردان. البته همیشه بعضی افراد وجود دارند كه از قانون سوء استفاده می‌كنند، در چنین مواردی باید جلوی سوء استفاده‌ها را گرفت و راه كار مناسب برای موارد ضروری ارائه كرد.<ref>همان،ص422</ref>
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
 ==منابع==
-*ناصر، کاتوزیان، حقوق مدنی خانواده، تهران: بهمن برنا، 1375
+*قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران
-*اسعدی، سید حسن، خانواده و حقوق آن، مشهد: به نشر، 1387
+*قرآن کریم (ترجمه الهی قمشه ای)
-*محمد جواد، مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، بی جا، کانون ثانی، ۱۹۸۲. م، چاپ ۷
+*ابوزهْرَه، محمد، تنظیم الاسلام للمجتمع، ج۱، دارالعلم، 1412ق.
-*محمد بن حسن، حرّ عاملی، وسایل الشیعه، تحقیق: ربانی شیرازی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق، ج14،
+*ابوشقّه، عبدالحلیم محمد، تحریرالمرأه فی عصرالرساله،دارالعلم، کویت ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
-*رابرت، هيوم، اديان زنده جهان، ترجمه: دكتر عبدالرحيم گواهى، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ هفتم، 1377
+*امامی، اسدالله، صفایی، سید حسین، حقوق خانواده، نشر دادگستر، 1376ش.
-[[رده:متشابهات دینی]]
+*باجوری، جمال محمد فقی رسول، المرأه فی الفکر الاسلامی، دارالعلم،عراق ۱۹۸۶.
-[[رده: علوم نقلی]]
+*بالیسانی، احمدمحمد، نظره الی المرأه و الرجل فی الاسلام، بغداد ۱۴۰۶/۱۹۸۵.
-[[رده: تعدد زوجات]]
+*جزیری، عبدالرحمان، فقه علی المذاهب الاربعه، ج3، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت1983م.
-[[رده: ازدواج]]
+*حر عاملی، محمد حسن، وسائل الشیعه فی تحصیل مسائل الشریعه، چاپ افست، تهران، 1368 ق.
+*حکیم، محسن، مستمسک العروه الوثقی، ج۱۴، دارالفکر المعاصر، 1413ق.
+*حیدری، سید کمال(علامه)، اصول استنباط،دانشگاه تهران،1376ش.
+*خنجی، امیر حسین، ازدواج پیامبر اسلام،نشر حجاز، 1389ش.
+*رشیدرضا، محمد،تفسیرالمنار، بیروت، دارالمعرفه، 1404 ق/1984 م.
+*زحیلی، وهبه، أصول الفقه الإسلامی، دمشق، دارالفکر المعاصر، چاپ هجدهم، 1431ق.
+*غروی تبریزی، علی، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، ج۳۲، دارالعلم، کویت 1423ق.
+*محمدی ری‏شهری، محمد، میزان‏الحکمه، مکتب‏الاعلام الاسلامی، 1367 ش.
+*مطهری، مرتضی،نظام حقوق زن در اسلام،انتشارات صدرا، قم، 1372ش.
+*مهرپور، حسین، مباحثی از حقوق زن از منظر حقوق داخلی، مبانی فقهی و موازین بین المللی، نشر سکونتهران ۱۳۷۹ ش.
+*نجا، خالد، عدنان، حسن، احکام احوال شخصیه،ج1، دارالعلم، 1415ق.
+*نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، ج30، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت1981م.
+*فصل نامه پژوهش های قرآنی شماره 27/بررسی تطبیقی زن در نگاه جاهلیت، ادیان، اسلام و فمینیسم به نقل از نگرش تطبیقی زن در آئینه قرآن .ص62
+[[رده: ویکی‌جنسیت]]
+[[رده: نظریه‌ها]]