زن در آیین مسیحیت

زن در آیین مسیحیت؛ منزلت انسانی و نقش‌های جنسیتی زنان در نگرش مسیحی.

در آیین مسیحیت، تصویری مبهم از حکمت آفرینش و منزلت انسانی زن ارائه می‌شود؛ اما به‌طور کلی زن موجودی ظریف، مونس مرد، ضعیف‌النفس و منشا گناه به‌شمار می‌آید. رهبانیت و اجتناب از روابط جنسی تقدیس شده و تشریع ازدواج صرفا برای افرادی دانسته می‌شود که آلودگی به زنا آنها را تهدید می‌کند. پیوند ازدواج امری ناگسستنی و نهاد خانواده کانون محبت تلقی می‌شود. معیار اصلی برای حضور اجتماعی زنان حفظ وقار و طهارت باطنی بوده و برهمین مبنا، هرچند آرایش و اشتغال زنان باید ممنوع باشد؛ اما به‌دلیل این‌که مسیحیان مصلوب شدن مسیح را پایان شریعت می‌دانند، توجهی جدی به احکام عملی ندارند.

آفرینش زن در مسیحیت

در آیین مسیحیت، هرچند زن از حیث آفرینش موجودی ظریف‌تر از مرد و در برخی آیات منشا برکت الهی دانسته می‌شود؛ اما مفسرین مسیحیت، تفسیرهای متفاوتی از حکمت آفرینش وی ارائه می‌کنند. در یک تفسیر، خلقت انسان اعم از زن و مرد، بر اساس تصویر خداوند معنا شده و پولس معتقد است، در منظر خدا چیزی به‌عنوان زن و مرد وجود ندارد.

در تفسیر دیگر، خلقت زن صرفاً برای خدمت به مرد معنا می‌شود. در انجیل، زن از نظر خلقت در مرحلۀ پایین‌تر از مرد معرفی شده است. خداوند آدم را از خاک سرشت، در بینی او روح را دمید و حوا را از دنده او آفرید تا آدم تنها نباشد.

بر مبنای مذهب کاتولیک، روح مردانه با روح زنانه متفاوت بوده و صرفا روح مریم از سنخ روح مردان به‌شمار می‌آید. روح بقیه زنان حالت بین انسان و حیوان را دارد.

دربارۀ خلقت دختر، مسیحیت همچون یهود ‌اندیشیده و در انجیل تصریح می‌شود که ناپاکی‌ها به هنگام تولد دختر دو برابر تولد پسر است.

گناه اولیه از منظر مسیحیت

بر مبنای آیین مسیحیت، حوا بر خلاف آدم فریب شیطان را خورد، در گناه گرفتار شد؛ درد زایمان برای زن کیفر این گناه است. آفرینش تمام انسان‌های دیگر نیز برای این است تا موجود انسانی را از گناه نخستین پاک کند و مسیح برای پاک کردن همین گناه به صلیب کشیده می‌شود.

منزلت انسانی زن در مسیحیت

از منظر مفسرین عهد جدید، با مژدۀ تولد مسیح از مریم و تعالیم او نسبت به زنان، منزلت جدیدی به زنان اعطا می‌شود. با مادر شدن مریم باکره، باکره بودن، تقدس یافته و کمال مطلوب زنانگی در مریم تحقق می‌یابد؛ زیرا عیسی ثمرۀ بکارت ایمان است. زن به‌واسطۀ مریم می‌تواند سمبل روح ایمان‌داری شود. زنان مانند مردان در اثر ایمان به عیسی، فرزندان خدا و جزئی از وجود مسیح می‌شوند. هر دو در استفاده از نعمت‌های الهی شریک‌اند و در ملکوت او، زنان بزرگ‌ترین سهم را داشته و مایۀ برکت الهی است.

برخی محققان معتقدند، هرچند مسیح میان زنان و مردان تفاوتی قایل نبود؛ اما شاگردانش نظر مساعدی به زنان نداشتند، فرقه‌های مختلف مسیحیت، تصویرهای نسبتا متفاوتی از منزلت زن ارائه می‌کنند. پولس بر اتحاد زنان و مردان تاکید می‌کند.

به اعتقاد تافت، هرچند مسیح، نگرش‌ها و رفتارهای مردسالارانه در آیین یهود را نفی کرد؛ اما پس از او کلیساها با اعمال تبعیض علیه زنان، مردسالاری را در آیین مسیحیت نیز تداوم دادند. بر مبنای برخی روایت‌ها، در آیین مسیحیت نه‌تنها سخن از برابر بودن زن و مرد نبود، بلکه در انسان بودن زن نیز شک وجود داشت. تولد دختر خسارت و منشا آبروریزی محسوب می‌شد. پسر از منزلت بیشتر برخوردار بوده و در عهد عتیق، تصریح به فروختن دختر می‌شد.

گزارۀ محوری از منظر مسیحیت در حوزۀ جنسیت این است که مسیح سر مردها و مردها سر زنان هستند. برخی محققان، وفور نقاشی مریم با فرزندش در میان مسیحیان را حاکی از جایگاه رفیع مادری در این آیین می‌دانند.

اطاعت زن از شوهر در مسیحیت

در آیین مسیحیت، رسالت اصلی خانواده پرورش نسل انسانی است و برای تحقق این امر باید در محیط خانواده تعاون حاکم باشد. از نظر ویل دورانت، در مسیحیت اطاعت بی‌قید و شرط زنان از مردان در هر امری همانند اطاعت مردان از مسیح دانسته می‌شود. نذرهای زن بدون اجازه شوهرش نافذ نیست.

محبت شوهر به زن در آیین مسیحیت

بر مبنای انجیل، مردان باید همسران خود را دوست داشته باشند، همانگونه که مسیح علاقه‌مند به کلیسای خود بود. او برای حفظ کلیسا فداکاری کرد و موقعیت شوهری نیز مستلزم فداکاری برای زن است. پولس معتقد است، زنان مطیع به‌دلیل سلطۀ عاطفی که بر شوهران خود دارند، می‌توانند همسران خود را تشویق به دین‌داری کرده و افراد بی‌ایمان را با رفتار محبت‌آمیز خود دعوت به ایمان آوردن به عیسی مسیح کنند؛ زیرا رفتار توام با محبت و احترام مؤثرتر از موعظه و دعوت لسانی است؛ لذا در آیین مسیحیت به زنان سفارش شده است که خود را با روحیۀ آرام و آرامش باطنی زینت دهند.

نقش‌های اجتماعی زنان در مسیحیت

پولس هرچند امکان نبوت برای زن را نفی نمی‌کند؛ اما بر این امر نیز تاکید دارد که در اجتماع عبادی، زن باید با سر پوشیده حاضر شود. زن نباید در کلیسا صحبت کرده و تعلیم دهد. در تورات تصریح شده است که زنان اگر سؤالی دارند در خانه از شوهران خود بپرسند، زنان باید در سکوت و با اطاعت کامل به فراگیری مسائل روحانی بپردازند. علت این امر آن است که خدا نخست آدم را آفرید و بعد حوا را.

کمال زنان در این است که نقش‌های جنسیتی خود را خوب ایفا کرده باشند؛ به‌گونه‌ای که در سن پیری به نیکوکاری معروف شده و فرزندان خود را خوب تربیت کرده باشند. مسیح معتقد بود؛ زنان و مردان در راه خدمت به دین وظایف یکسانی به‌عهده دارند. سیرۀ مسیح چنین بود که به زنان مؤمن اجازه می‌داد با او همراه شوند، با باکره‌های وفادار صحبت کرده و زنان را عهده‌دار ماموریت می‌کرد.

پولس هرچند سلطۀ زن و حتی تعلیم دادن زن به مرد را منع می‌کرد؛ اما بر تاثیر مثبت زنان بر مردان در محیط خانواده تاکید دارد. برخی با استناد به نامۀ اول پولس به تیموتسیوس معتقدند که در مسیحیت هیچ شغلی بیرون از منزل برای زنان مناسب نیست.

حجاب و آرایش زنان در مسیحیت

آنچه در آیین مسیحیت مورد تاکید است؛ حفظ وقار زنان در طرز پوشاک و آرایش خود است. منتها برخی محققین معتقدند، در مسیحیت، حجاب رایج در یهودیت تداوم یافت. بر اهمیت آن تاکید بیشتری صورت گرفت.

برخی مفسران مسیحی با استناد به این اعتقاد که با فدا شدن مسیح برای بخشش گناهان بشر، عهد شریعت پایان یافته و عهد محبت آغاز شده است، معتقدند مسیحیان متناسب با چنین برداشتی از عهد جدید، به احکام عملی اهمیت چندانی نمی‌دهند و بیشتر بر طهارت باطنی تاکید می‌ورزند. از این رو، هرچند در عهد عتیق بر لزوم حفظ حجاب برای زنان تاکید شده است، با استناد به این دیدگاه، نمی‌توان وجوب حجاب در آیین مسیحیت را اثبات کرد.

پیوند ازدواج در آیین مسیحیت

در نگرش مسیحیت، ازدواج امری طبیعی تلقی نشده بلکه نشانۀ محبت خدا به بشریت دانسته می‌شود. عنصر محوری در این آیین، حفظ طهارت از روابط جنسی است، لذا افرادی که بتوانند خود را از این آلودگی حفظ کنند، هرگز نباید به سراغ ازدواج بروند. اینها انسان‌های برگزیده‌ای به‌شمار می‌روند که نیازمند ازدواج نبوده و اساسا ازدواج برای آنها تشریع نشده است. تشریع ازدواج برای افرادی است که نمی‌توانند چنین پاکی را برای خود فراهم آورند.

از منظر مسیحیت، هرچند ‌تجرد شایسته‌تر از ازدواج برای بندگی خدا دانسته می‌شود؛ اما ازدواج نیز تقدیس شده، بر حفظ بکارت و اجتناب از رابطۀ خارج از کادر زناشویی تاکید می‌شود؛ زیرا به اعتقاد آنها همانگونه که آسمان زمین را تعادل می‌بخشد، بکارت نیز برای ازدواج ارزش تعدیلی به همراه دارد.

ارتباط مطلوب بین زن و شوهر بر اساس رابطۀ مسیح با کلیسا معنا می‌شود؛ همانگونه که کلیسا مطیع مسیح است، زنها نیز باید خدا را اطاعت کرده و مطیع شوهران خود باشند. به اعتقاد پولس؛ شوهر باید همسرش را همچون جان خویش دوست داشته‌ باشد. در نگرش مسیحیت، از شرایط ازدواج، کفویت اعتقادی بوده و ازدواج مسیحی با غیر مسیحی جایز نیست.

ممنوعیت طلاق در آیین مسیحیت

از منظر فرقۀ کاتولیک، پیوند ازدواج امر ناگسستنی تلقی شده و هیچ امری از جمله خیانت، عقاید انحرافی، عدم قدرت بر تامین نفقه یا ناسازگاری، موجب طلاق نمی‌شوند، زوجین در چنین شرایطی صرفا می‌توانند جدا از همدیگر زندگی کرده و تا زمانی که یکی از آن دو زنده هستند، هرگز نمی‌توانند با شخص دیگری ازدواج کنند.

بر مبنای آیات انجیل، طلاق ممنوع بوده، مردان و زنانی که از همسران خود جدا شده و همسر جدید انتخاب کنند، زناکار محسوب می‌شوند. مرقس اضافه می‌کند که چنین حکمی عمدتا ناظر به مردان مسیحی بوده؛ زیرا در آن دوره، زنان اختیاری نداشتند و مسیح می‌خواسته از حقوق زنان دفاع کند.

منابع

• بروجردی، اشرف، «جایگاه زن در کتب آسمانی تورات، انجیل و قرآن (مطالعۀ تطبیقی)»، دو فصلنامۀ اسلام‌شناسی و قرآن پژوهی در جهان معاصر، سال دوم، شمارۀ 2، پاییز و زمستان 1402ش.
• توکلی، نسرین، «زن در ادیان ابراهیمی (اسلام، یهودیت، مسیحیت)»، پرتال امام خمینی، تاریخ درج مطلب: 5 خرداد 1397ش.
• «حجاب در مسیحیت»، وب‌سایت پرسمان دانشگاهیان، تاریخ درج مطلب: 14 اسفند 1393ش.
• زکی‌زاده رنانی، علیرضا و جعفرزاده، اکبر، «پولس و انحرافات او در مسیحیت»، معرفت، سال بیست‌وهشتم، شمارۀ 5، مرداد 1398ش.
• زینتی، علی، «فلسفه ازدواج در اسلام و مسیحیت»، مطالعات راهبردی زنان، شمارۀ 27، سال 1384ش.
• سخایی، سیده‌مژگان، «ریشه‌یابی بحران زنان در غرب با تکیه بر آموزه‌های کتاب مقدس»، مطالعات راهبردی زنان، سال چهاردهم، شمارۀ 53، پاییز 1390ش.
• صلیبی، ژاسنت، «هویت زن در مسیحیت» دوفصلنامۀ حقوق بشر، سال اول، شمارۀ 1، یهار و تابستان 1385ش.
• مکارم شیرازی، ناصر، «آیین ازدواج در مسیحیت»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: 6 بهمن 1388ش.
• «نگاهی به حجاب در مسیحیت، یهودیت و زرتشت»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: 21 تیر 1402ش.
• نوید، نفیسه، «بررسی تطبیقی جایگاه زن در ادیان ابراهیمی»، مجلۀ نامۀ الهیات، سال شانزدهم، شمارۀ 62، بهار 1402ش.