شهناز آزاد
 | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| زاده | ۱۲۸۰؛ ایران تبریز |
| درگذشت | ۱۳۴۰ |
| محل سکونت | ایران، تهران |
| همسر | ابوالقاسم آزاد مراغه‌ای |
شهناز رشدیه؛ معروف به شهناز آزاد، روزنامه‌نگار، از پیشگامان جنبش زنان در ایران.
شهناز آزاد سردبیری نامه بانوان را بر عهده داشت. این نشریه خواسته‌هایی هم‌چون رفع حجاب، استقلال اقتصادی زنان، جلوگیری از ازدواج دختران زیر ۱۵ سال و آزادی زنان داشت.
زندگی‌نامه
شهناز آزاد (رشدیه) در سال 1280ش در خانواده‌ای فرهنگی و طبقه متوسط رو به بالا از اهالی تبریز زاده شد. پدرش میرزا حسن رشدیه از بنیان‌گذاران آموزش مدرن در ایران بود. قبل از اینكه به فعالیت‌ها و اقدامات شهناز آزاد بپردازیم، باید ذكر كنیم كـه وی تحـت تـأثیر پـدرش، میرزا حسن رشدیه، و همسرش، ابوالقاسم آزاد مراغه‌ای، قرار گرفت. رشدیه به خوانـدن روزنامـه‌هـایی كه در این دوره منتشر می‌شد بسیار شایق بود و آنها را مكرر می‌خواند و با اوضاع جهـان كـم وبـیش آشنا می‌شد و فكرهاى تازهاى از مغزش می‌گذشت. ازاین‌رو، ایـن آگـاهی بـه فرزنـدان و بـه‌خصـوص شهناز هم انتقال پیدا می‌كرد.[۱]
شهناز روزنامه‌نگاری را از پدر و همسرش ابوالقاسم آزاد مراغه‌ای آموخته و یکی از پیشگامان جنبش زنان در ایران شد. شهناز آزاد به کمک همسرش در سال 1299ش نشریه «نامه بانوان» را منتشر کرد. نامه بانوان چهارمین نشریه تخصصی زنان بود.[۲]
فعالیت‌ها
از سال ۱۲۹۳ به بعد، شاهد فعالیت انجمن‌ها و نشریاتی هستیم که به صورتی صریح‌تر و رادیکال‌تر در رابطه با حقوق زنان فعالیت می‌کنند و خواسته‌هایی هم‌چون رفع حجاب، استقلال اقتصادی زنان، جلوگیری از ازدواج دختران زیر ۱۵ سال و آزادی زنان دارند. شهناز آزاد و همسرش ابوالقاسم آزاد از جمله فعالان این دوره بودند که با تشکیل «گروه بانوان و بانوئیان ایران» در سال ۱۲۹۳ به صراحت دفاع از حقوق زنان را سرلوحه‌ی کار خود قرار داده بودند. در مرام‌نامه‌ی این انجمن آمده بود: «از آن‌جایی که ایران از هر جهت در آتش بی‌علمی می‌سوزد، و تعلیم و تربیت باید از مادران آغاز شود، و تمام خرابی‌های خانوادگی و اقتصادی و ادبی و اجتماعی و حتی سیاسی ایران از روگیری زنان است که مانع از دخول در اجتماعات می‌باشد، لهذا گروه بانوان و بانوائیان از سنه‌ی ۱۲۹۳ شمسی تأسیس یافته و تا حال که ۱۳۰۴ می‌باشد تهران و سایر ایالات و ولایات را کمابیش به این موضوع حیاتی متوجه ساخته است …»[۳]
شهناز آزاد هم‌چنین در سال ۱۲۹۹، هنگامی که ۱۹ سال بیشتر نداشت، نشریه‌ی نامه‌ی بانوان[۴] را در تهران منتشر کرد، نشریه‌ای که فقط نوشته‌های زنان را منتشر می‌کرد و، با نوشتن این که «این روزنامه براى بیدارى و رستگارى زنان بیچاره و ستمکش ایران است»، خط و مشی فمینیستی‌اش را از آغاز مشخص کرده بود.[۵] نامه بانوان سه روز پس از انتشار اولین شماره و به دلیل مقاله «حجاب خرافه و موهومات و حصار سنت، جلوی دیدگان زنان و مردان را در این کشور سد کرده است» توقیف شد. سپس با این شرط که در شماره بعدی بنویسد منظور از حجاب در این جمله، حجاب زنان نیست، اجازه انتشار مجدد یافت. در دو شمارهٔ اول شعر «کفن سیاه» از میرزاده عشقی منتشر شده بود اما شهناز آزاد، سردبیر، در شمارهٔ سوم مدعی شد که منظورش از «حجاب»، «حجاب خرافه و جهل» بوده است و نه چادر و روبنده. انتشار نامه‌ی بانوان پس از ۱۱ ماه به دلیل مشکلات مالی متوقف شد.[۶]
پس از آن شهناز آزاد و ابوالقاسم آزاد در سال ۱۳۰۲ «مجمع کشف حجاب» را در راستای فعالیت‌های پیشین‌شان در رابطه با مخالفت با حجاب راه‌اندازی کردند. این مجمع اما بیشتر از یک سال دوام نیاورد. فعالیت در مخالفت با حجاب در آن سال‌ها نیز یکی از خطوط قرمز حکومت بود، و راه‌اندازی این مجمع منجر به بازداشت و تبعید ابوالقاسم آزاد و تعطیلی «مجمع کشف حجاب» شد.[۷] اما ابوالقاسم آزاد، که دل در گرویِ ارتقای وضعیت زنان داشت، ناامید نشد و در بهمن ۱۳۰۴ «جمعیت همدلان» را راه‌اندازی کرد. «مجاهدت و فداکاری تام و تمام در تزیید جمعیت عملی و تهیه‌ی سایر وسایل آزادی حقوق زنان ایران» بند نخستِ مرام‌نامه‌ی این جمعیت بود. شهناز و ابوالقاسم آزاد، فخرآفاق پارسا، نصرت مشیری، و عصمت‌الملوک شریفی از اعضای جمعیت «جمعیت نسوان وطن‌خواه»، از جمله هشت تنی بودند که امضای آنها در پای مرام‌نامه‌ی این جمعیت دیده می‌شد.[۸]
از اقدامات دیگر شهناز آزاد تأسیس دبستان دخترانه ستاره و کودکستان شهناز در سال 1330 بود.[۹] شهناز آزاد در ۶۰ سالگی در سال ۱۳۴۰ درگذشت.[۱۰]
پانویس
- ↑ بهشتی‌سرشت، محسن و پریوش محسن، «بررسی مطالبات اجتماعی و فرهنگی زنان در مطبوعات عصر قاجار،ص 329
- ↑ «شهناز آزاد»، در دانش‌نامه الکترونیکی زنان
- ↑ «شهناز آزاد (رشدیه)»، وبسایت بیدار زنی
- ↑ تمام شماره‌های منتشرشده از نشریه‌ی نامه‌ی بانوان را در وبسایت زنان در دوران قاجار می‌توانید بخوانید
- ↑ غلامرضا سلامی و افسانه نجم آبادی، نهضت نسوان شرق، ۱۳۸۴، تهران، انتشارات شیرازه، صص. ۲۸۷-۲۹۶
- ↑ «شهناز آزاد»، در دانش‌نامه الکترونیکی زنان
- ↑ غلامرضا سلامی و افسانه نجم آبادی، نهضت نسوان شرق، ۱۳۸۴، تهران، انتشارات شیرازه، صص. ۲۸۷-۲۹۶
- ↑ «اساس‌نامه‌ی «جمعیت همدلان»، وبسایت زنان در دوران قاجار
- ↑ «شهناز آزاد»، در دانش‌نامه الکترونیکی زنان
- ↑ « شهناز آزاد»، در ویکی پدیا
منابع
- حسین‌خواه، مریم، «فمینیست‌های مشروطه‌خواه پایه‌گذاران جنبش زنان در ایران»، مریم حسین خواه، سایت آزادی و عدالت اجتماعی برای ایران، تاریح بازدید: 8 بهمن 1401ش.
- بهشتی‌سرشت محسن و محسن پریوش، «بررسی مطالبات اجتماعی و فرهنگی زنان در مطبوعات عصر قاجار»، مجله زن در فرهنگ و هنر، دوره 7 ،شماره 3 ،پاییز 1394ش.
- « شهناز آزاد»، در ویکی پدیا، تاریح بازدید: 8 بهمن 1401ش.
- «اساس‌نامه‌ی «جمعیت همدلان»، وبسایت زنان در دوران قاجار، تاریح بازدید: 8 بهمن 1401ش.
- «شهناز آزاد»، در دانش‌نامه الکترونیکی زنان، تاریح بازدید: 8 بهمن 1401ش.
- «شهناز آزاد (رشدیه)»، وبسایت بیدار زنی، تاریح درج مطلب: 21 خرداد1393ش، تاریح بازدید: 8 بهمن 1401ش.