نوشین احمدی خراسانی

نوشین احمدی خراسانی

اطلاعات شخصی
زاده	سال 1348؛ایران، تهران
محل سکونت	ایران
همسر	جواد موسوی خوزستانی
خدمات
دین	اسلام
تحصیلات	کارشناسی ارشد رشته مطالعات زنان
محل تحصیل	دانشگاه تهران
شغل	نویسنده، روزنامه نگار، مترجم

نوشین احمدی خراسانی؛ روزنامه‌نگار، فعال حقوق زنان و فمنیست ایرانی.

نوشین احمدی خراسانی، از اعضای اولیه کمپین یک میلیون امضا و از بنیان‌گذاران مرکز فرهنگی زنان است.او از سال ۱۳۷۳ش در نشریات مختلف به نوشتن مقاله‌هایی دربارهٔ مسائل زنان و چاپ کتاب می‌پردازد. همچنین فصلنامه جنس دوم را که از نخستین نشریه‌های مستقل زنان بعد از انقلاب و شامل مجموعه مقالاتی دربارهٔ مسایل زنان از زبان فمنیست‌های سکولار مقیم خارج بود را از سال ۱۳۷۷ منتشر می‌کرد. نوشین خراسانی نشر توسعه را از سال ۱۳۶۹ به همراه همسرش جواد موسوی خوزستانی اداره می‌کند. نوشین احمدی خراسانی نخستین «سالنامه زنان ایران» را نیز منتشر کرده‌ است. او با نشریه‌هایی همچون نامه نیز همکاری داشت و سردبیری فصلنامه فصل زنان را بر عهده داشت. این فصلنامه توسط نشر «توسعه» وانتشارات روشنگران و مطالعات زنان منتشر می‌شد.

زندگی‌نامه

نوشین احمدی خراسانی در سال ۱۳۴۸ش در منطقه کارگری نظام‌آباد در جنوب تهران در یک خانواده 8 نفره متولد شد و تقریباً چهل سال بعد، نظام‌آباد نخستین محلی بود که در آنجا شروع به جمع‌آوری امضا برای کمپین یک میلیون امضا کرد.

پدر خانم احمدی مهندس تاسیسات و کارمند یکی از ادارات دولتی و مادرش خانه‌دار بود. بعد از انقلاب از پست ریاست کنار گذاشته می‌شود و به یک کارمند معمولی تبدیل می‌شود.این تنزل و تنش‌های ناشی از آن سرانجام موجب شد پدر دچار بحران‌های روحی و عصبی شود و به تبع از محل کار اخراج شد. و این اخراج وضع معیشت خانواده را دچار سختی و فشار کرد. احمدی این تغییر و تحولات خانوادگی را ناشی از انقلاب دانسته و وقوع انقلاب را مسبب مشکلات خانوادگی و سختی‌هایی می‌داند که در دوران کودکی بر او تحمیل شده است.

احمدی در کتاب بهار جنبش زنان تاثیرات جنگ بر خانواده خود را چنین توضیح می‌دهد: « جنگ و انقلاب معمولا همزاد هم هستند. گاه، اول جنگ رخ می‌دهد و دربطن خود خشونت انقلاب را می‌پروراند و گاه این انقلاب است که بستر ظهور جنگ و خونریزی می‌شود. حال می‌خواهد این جنگ داخلی باشد یا خارجی. مردم ایران اما ابتدا، وقوع انقلاب را تجربه کردند و بعد جنگی که به همراه آن آمد. ارمغان جنگ 8 ساله برای خانواده‌ی ما، چیزی نبود جز وخامت حال پدر، کمبود فزاینده امکانات زندگی روزمره، و سرگردانی برادران فراری از جنگ، که باید در خانه می‌نشستند و چون به خدمت سربازی و شرکت در جنگ، نرفته بودند طبعاً نمی‌توانستند کار و شغلی داشته باشند. به همین دلیل من به‌رغم آن که سومین فرزند خانواده بودم اما به خاطر همین شرایط ویژه خانوادگی،اولین فرزند خانواده بودم که شاغل شدم.»

از طرفی مطالعه رمان‌ها و آثار نویسندگانی چون «مرجان ساتراپی» در شکل‌دهی افکار فمنیستی نوشین بی‌تاثیر نبوده‌است.وی این تاثیرپذیری را چنین شرح می‌دهد: «وقتی کتاب مصور «مرجان ساتراپی» را می‌خواندم انگار سرگذشت نوجوانی خودم را در دوران جنگ مرور می‌کردم، چرا که مرجان نیز درست هم سن و سال من است و با همان ماجراهای معمول آن دوره در زندگی‌اش روبرو شده. یعنی با همان کاست ویدئوهای قاچاقی مایکل جکسون، مبارزه برای پوشیدن شلواری پاچه تنگ در مدرسه، یا داستان معلم‌های «امور تربیتی» که ما را به عضویت و همکاری با بسیج مدرسه، هدایت می‌کردند و... به یاددارم که اولین تحلیل‌ها و درک سیاسی‌ام را در همین بسیج مدرسه آموختم.»

احمدی در کتاب بهار جنبش زنان تغییرات و نقطه عطف توجه به مساله زن در افکار خود را چنین شرح می‌دهد: «همزمان به رغم آنکه نمراتم در رشته ((زمین شناسی)) بود اما متوجه شدم که ورود زنان به برخی رشته‌های از جمله زمین‌شناسی ممنوع است. به ناچار رشته‌ی دیگری را برگزیدم. پس از ورود به دانشگاه متوجه شدم یکی از مقرار دانشگاه آن است دخترهای دانشجو با پسرها اجازه صحبت ندارند حتی اگر می‌خواستند درباره جزوه کلاسی یا سوال درسی بپرسند باید مسئول دختران با مسئول پسران در این مورد صحبت می‌کرد. گرچه عملا این محدودیت در گوشه وکنار حیاط‌های درندشت دانشگاه نقض می‌شد. همه این محدودیت‌ها موجب جلب توجه من به مساله زن شد.»

نوشین در رشته بهداشت در دانشگاه تهران تحصیل کرد و در رشته مترجمی زبان انگلیسی از دانشگاه آزاد مدرک کارشناسی گرفت و در رشته مطالعات زنان با مدرک کارشناسی ارشد از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. او با همکار خود «جواد موسوی خراسانی»، ناشر و ویراستار، ازدواج کرده است. او به زبان‌های فارسی و انگلیسی تسلط دارد و به هر دو زبان می‌نویسد و ترجمه می‌کند. همچنین ویدیوهای کوتاهی می‌سازد که بر مسائل زنان ایرانی از نگاه او تاکید دارد و برخی از آن‌ها را در کانال یوتیوب او می‌توان دید.

دیدگاه

در زمانی که مرکز فرهنگی زنان می‌کوشید که زنان ایران را با سلاح آگاهی مسلح سازد، نوشین احمدی خراسانی نقش برجسته‌ای پیدا کرد و به خاطر کار بر روی کمپین یک میلیون امضا برای تغییر قوانین، به پیشاهنگ فعالان تبدیل شد. او در مجموعه مقالاتی به نام «کمپین برای برابری: روایتی از درون» به وضعیت جنبش اشاره کرده و به شرح مبسوطی درباره اهداف، استراتژی‌ها، موانع و موقعیت جنبش زنان در جامعه پرداخته است. احمدی خراسانی خواسته اصلی کمپین را همان‌گونه که در طومار آن آمده است، تغییر قوانین و حذف نابرابری نهادینه شده بین زن و مرد عنوان می‌کند. مثال‌هایی که در این کمپین به آن اشاره شده، شامل این موارد است: «چندهمسری، سهولت اقدام به طلاق برای مردان در مقایسه با زنان، عدم توانایی قانونی زنان برای حق حضانت کامل اطفال، پذیرش قانونی ازدواج دختران در ۹ سالگی، کاهش ارزش شهادت زنان در دادگاه‌ها و غیره».آن‌گونه که نوشین توضیح می‌دهد، کمپین آگاهانه ازاهداف جاه‌طلبانه اجتناب می‌کرد و به جای آن به قوانینی می‌پرداخت که به سادگی قابل تغییر بودند. او این قوانین را تهدیدی برای جامعه می‌داند، زیرا به ازدواج‌ها آسیب می‌رساند و بنیان خانواده را به عنوان واحدی از جامعه ایران تضعیف می‌کند. احمدی خراسانی در کتابش به قانونی بودن چند همسری انتقاد می‌کند، و باز گذاشتن دست یکی از طرفین ازدواج و محدودیت آزادی طرف دیگر را باعث بی‌ثباتی، عدم اعتماد و ناخشنودی در عمق روابط انسانی می‌داند.

او همچنین معتقد است که چندهمسری اثرات مالی زیان‌باری بر استقلال مالی زنان دارد و همینطور دشمنی‌هایی را به وجود می‌آورد. احمدی خراسانی عنوان می‌کند که برخی از قوانین قدیمی ایران به جای رفع مشکلات، آن‌ها را دائمی می‌کنند، مانند تبعیض و نابرابری دراحکام حبس برای مردان و زنان. احمدی‌خراسانی در این‌باره به حکمی درقانون کیفری اسلام اشاره می‌کند که آن را «قانون فراش»‌ می‌خوانند و براساس آن اگر مردی زن خود را در حال زنا با مرد دیگری ببیند، می‌تواند هردوی آن‌ها را به قتل برساند.

نوشین معتقد است هیچ اصلاحاتی بدون وجود زنان قابل تصور نیست . بنابراین زنان باید بازوی تغییرات عمیق در سطح اجتماع و خانواده باشند. جریان فعال حقوق زن به تاسی از فمنیست‌های غرب برای رسیدن به اهداف، ناچار به وصل شدن به بدنه جریان‌های سیاسی کف جامعه می‌باشند لذا می‌بینیم اعضای کمپین یک ملیون امضا در انتخابات سال 88 با موج جنبش سبز همراه می‌شود.این فعالان حقوق زنان با تشکیل «ائتلاف سبز جنبش زنان فعال» زیر بیرق جنبش تازه متولد شده سبز رفتند. احمدی و دوستان فعالش به تلاش‌های خود برای برابری جنسیتی ادامه دادند و از حقوق زنان و منافع آن‌ها در لوای جنبش سبز حمایت کردند.اما با شکست جنبش سبز در انتخابات عملا ایده استفاده از این جریان سیاسی نیز با شکست مواجه شد.

احمدی در مساله حجاب به نمودهای بیرونی آن توجه داشته و این تفاوت‌ها را بدون توجه به فلسفه وجودی حجاب و کارکردهایی که برای جامعه و استحکام خانواده دارد به نقد می‌کشد و چنین می‌گوید: «تبعات و تأثیر چندوجهی قانون حجاب بسیار وسیع و گوناگون است از جمله می‌‎توان به: جداسازی‎ زنان از مردان در محیط‌‎های كاری و شغلی به‎‌ویژه در بخش‎‌های رسمی و دولتی، تفکیک جنسیتی در دانشگاه‎‌ها، و همچنین به جداسازی‌های گسترده‎ در كل جامعه (به لحاظ مكانی: در اتوبوس‌‎ها، محیط‎های آموزشی و دانشگاهی، و مكان‌‎های عمومی و...) اشاره كرد كه از جمله‌‎ی تبعات این مسئله، رشد خشونت و نگاه به‌‎شدت جنسی به زنان است. شاید بتوان یكی از دلایل گسترش آزارهای جنسی خیابانی به زنان را علاوه بر ده‎ها دلیل دیگر، به اجرای همین قانون حجاب اجباری و تبعات آن در فضای شهری مربوط دانست كه حوزه‌ی زندگی و روابط زنان و مردان را چنان از ریخت انداخته كه روابط دو جنس را به رابطه‌‎ای بسیار پیچیده، شک‎ برانگیز و عجیب و غریب تبدیل كرده است.

در حال حاضر اما اجبار در پوشش زنان ــ در هیئت قانون ــ بهانه‌‎ای به دست مرد متعصب ایرانی داده است كه به وسیله‌‎ی آن، ارزش‎‌های اقتدار و سلطه‌‎گری (و به‌اصطلاح اُبهت و جبروت) خود را از اعماق سیاه‌چال‎ه‌ای قرون و اعصار بیرون بكشد و مشروع جلوه دهد. روشن است که در فضایی متخاصم (كه آمیزه‎ای از تعصب و خشم و اقتدار و غیرت و سوء‎ظن و كنترل «ناموس» است) مردان فرهیخته و آزاداندیش جامعه، خواهی نخواهی منزوی می‎‌گردند.

احمدی خراسانی در نگاه دیگران

خانم احمدی وجود قانون حجاب در جامعه اسلامی را از عوامل ایجاد دیدگاه جنسی و آذیت و آزار خیابانی می‌داند و تاکید می‌کند که افزایش مساله آزار جنسی رابطه مستقیمی با حجاب زنان دارد.این در حالی است که مساله افزایش خشونت جنسی و آزرهای جنسی در کشورهایی که مساله پوشش و حجاب در آنها اصلا مطرح نیست بسیار بیشتر است افزایش خشونت‌های خانگی و آزراهای جنسی طبق آمارهای جهانی حتی با تعریف متفاوتی که از خشونت در ایران و غرب است نشان از این مساله دارد که آزادی پوشش هیچ اثری در کاهش میزان خشونت جنسی نداشته است.از طرفی راهکار قانونی به تنهایی اگر مکفی بود با تغییر هر روز قوانین در غرب باید شاهد کاهش آمار خشونت، آزار جنسی، استحکام خانواده... باشیم در حالی که در واقعیت چنین نیست. باید توجه داشت آنجه موجب تغییر و بهبود وضعیت زن مسلمان ایرانی می‌شود راهکار قانونی به تنهایی نیست بلکه تغییر نوع نگرش، باور بینش و رفتار زن و مرد مسلمان نسبت به مسائل پیش رو است که می‌تواند زمینه‌ساز رهایی از مسائل و مشکلات باشد. باید توجه داشت تفسیر آموزه‌های اسلام براساس مبانی و اصول از پیش تعیین شده و یا تفسیر بر اساس مبانی دنیای مدرن و پست مدرن نه تنها زن مسلمان ایرانی را رها نمی‌کند بلکه هر روز او را بیشتر به یوغ ستم می‌سپارد همچنان که زن غربی هر روز عصبانی‌تر خشمگین‌تر و ناامیدتر از قبل به ساختارها دین، عقاید و باورهای پیش خود به امید دنیای بهتر می‌تازد.

از طرفی آنچه موجب شده که خانم خراسانی و دوستان ایشان قوانین اسلام را در تضاد با شخصیت و هویت زن ایرانی بدانند نوع نگاه ایشان به مسائل مطرح شده در اسلام است. جزیره‌ای دیدن مساله زن و همچنین انتخاب گزینشی بین احکام و قوانین موجب شده تا نگاه غلط خویش را به تمام آنچه در اسلام است سرایت داده و برای رهایی از آنچه ستم و ظلم نامیده می‌شود به قوانین شریعت و دید بتازند.این در حالی است که حل مساله زن در گرو نگاه شبکه‌ای و مهندسی به مساله زن است. ﻫﻤﻪی فعالیت‌های ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻰ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪی زن و ﻣﺴﺄﻟﻪی زن در ﻛﺸﻮر وﺟﻮد دارد - از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﻘﻮﻗﻰ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ و ﻓﻘﻬﻰ ﺗﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ، ﺗﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺮاﻳﻰ، ﺗﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﺎﻃﻔﻰ، ﻫﻤﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪی زن ﻣﻄﺮح اﺳﺖ - باید ﺷﻜﻞ ﺳﻴﺴﺘﻤﻰ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ، باید ﻫﻨﺪﺳﻪی ﻋﻤﻮﻣﻰ ﭘﻴﺪا ﺑﻜﻨﺪ. اگر ﻣﺎ ﻫﻤﻪی ﻣﺴﺎﺋﻞ زنان را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﻴﺴﺘمی ﻛﺎﻣﻞ، ﺑﺎ ﻳﻚ ﻫﻨﺪﺳﻪی ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﻨﻴﻢ، ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﻨﻴﻢ مساله زن حل خواهدشد.

فعالیت‌ها

خانم خراسانی اولین نوشته‌هایش را در فروردین سال 1370 در کتاب توسعه منتشر کرد. کتاب توسعه در سال‌های 69-74 در قالب فصلنامه به سردبیری جواد موسوی خراسانی چاپ می‌شد. در خلال فعالیت‌های مطبوعاتی با نسرین ستوده آشنا شد. احمدی فعالیت‌های خود در حوزه زنان را چنین شرح می‌دهد: «در آن روزها دلمشغولی‌هایم با مساله زنان ندرتاً به شکل مقاله در محفل‌های زنانه خارج از کشور منتشر می‌شد. در سال 1374 ابتدا در نشریه جامعه سالم و بعد در نشریات دیگر به شکل پیوسته به انتشار مقاله دست زدم. در همین زمان با سرک کشیدن در محافل زنانه و شناختن آنچه در آن میان میگذشت من نیز در این محافل شرکت کرده و خانه ام گاه محل برگزاری جلسات و سخنرانی در رابطه با زنان بود. این نشست‌ها با موضوعات متنوع و به بهانه‌های گوناگونی در میان زنان برگزار می‌شد. از کتابخوانی، دیدن و نقد فیلم تا جمع‌های که به مناسبت سالروز انقلاب مشروطه و بزرگداشت قمرالملوک وزیری و روز جهانی زن یا به مناسبت اسفندگان و مهرگان برگزار می‌شد. در ادامه، فعالیت‌ها در محفل‌هایی شکل گرفت که دغدغه‌های فمنیستی محور آنها می‌شد. همین محفل‌های فمنیستی بود که مرا درگیر خود کرد.

احمدی به مدت بیست سال عضو جنبش زنان بوده است. در اوایل دهه ۷۰ او و بقیه فعالان حوزه زنان، از دوران پس ازجنگ بهره بردند و نقش فعال‌تری در جامعه به عهده گرفتند. آن‌ها انجمن‌های غیررسمی کوچکی تشکیل دادند که بعداً تکامل یافت و بخشی از جامعه فعال مدنی شدند.

در سال ۱۳۷۹ احمدی خراسانی و همکار فعالش «پروین اردلان»، مرکز فرهنگی زنان را تاسیس کردند، سازمانی غیردولتی که وقف مسائل مربوط به سلامتی و مسائل قانونی زنان می‌شد. مرکز فرهنگی زنان در سال ۱۳۸۰ رسماً به ثبت رسید. بنا بر گزارش‌ها، مرکز فرهنگی زنان، نخستین سازمان عمومی (و سکولار) زنان بود که بعد از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷، مشغول به کار شده بود. احمدی خراسانی و بقیه بنیان‌گذاران در منشور جدید مرکز فرهنگی، بالا بردن سطح آگاهی جامعه را نسبت به مسائل زنان با استفاده از جلسات آموزشی، سمینارها و انتشارات در دستور کار خود قرار دادند. رویکرد آن‌ها برای بالا بردن سطح آگاهی زنان، حول جلسات آموزشی سازمان داده شده بود، جایی که زنان، نسبت به حقوق مدنی و حقوق قانونی خود و همچنین درباره قوانین خانواده و خشونت خانگی آگاهی می‌یافتند، مشورت‌های روانی می‌گرفتند و می‌آموختند که در برابر فشار دستگاه‌های امنیتی باید چگونه رفتاری داشته باشند. در جلسات مرکز فرهنگی، زنان در زمینه‌هایی مانند قوانین شریعت، قوانین مدنی مربوط به زندانیان و چگونگی رفتار در بازجویی‌ها آموزش می‌دیدند.

علاوه براین، مرکز فرهنگی به دنبال راه‌انداختن کتابخانه‌ای برای مطالعات زنان بود که هم مرکزی برای مطالعه و هم محلی برای گردهمایی باشد. این گروه همچنین نشریه «نامه زن» رامنتشر می‌کرد. اما در سال ۱۳۸۶ بسته شد و وب‌سایت آن، «زنستان» مسدود شد. بستن مرکز فرهنگی زنان درسال ۱۳۸۶ به تشکیل مدرسه فمینیستی توسط آن‌ها انجامید. ماخذی آن‌لاین برای مسائل زنان که اکنون احمدی خراسانی سردبیر آن است. این سایت اخبار، نظرات و تحلیل‌هایی درباره مسائل زنان عرضه می‌کند و به کمپین یک میلیون امضا نزدیک باقی مانده است و بازدیدکنندگان از سایت را از کوشش‌های آن‌ها آگاه می‌سازد.

آثار

احمدی خراسانی تعداد زیادی کتاب و مقاله نوشت و یا ترجمه کرد.

• سال ۱۳۷۷، کتاب او «زنان بی‌گذشته» که شامل چهار داستان کوتاه بود، به زیر چاپ رفت.
• سال ۱۳۸۰ او کتاب «زنان زیرسایه پدرخوانده‌ها» را منتشر کرد که تا سال ۱۳۸۳ به چاپ پنجم رسید.
• احمدی خراسانی و پروین اردلان بعدا به طور مشترک کتاب «سناتور» را در سال ۱۳۸۲ چاپ کردند که به زندگی‌نامه «مهرانگیزمنوچهریان»، حقوق‌دان و نماینده مجلس سنا در زمان شاه می‌پرداخت.
• کتاب‌ «دفترچه خاطرات شانزده زن»
• کتاب «حجاب و روشنفکران» که شامل مروری بر برداشت‌های متفاوت از حجاب در دوره‌های مختلف از تاریخ ایران است.
• کتاب نقاشی برای کودکان به نام «بله من می‌توانم، خواهید دید» منتشر کرده و در آن به پنجاهمین سالگرد حق رای زنان ایران را گرامی داشته است.
• نوشین کتاب خاطرات خود را با عنوان «بهار جنبش زنان: روایتی ازاشک‌ها و لبخندها» در سال ۱۳۹۱ به چاپ رساند.
• در سال ۱۳۹۳ دو کتاب داستان دیگر هم برای نوجوانان نوشته است. کتاب «شیرین می‌خواهد رییس‌جمهور ایران شود» و کتاب «قمر واقعا زن بود!»

منابع

• «نوشین‌ احمدی خراسانی؛ بیست سال فعالیت برای زنان»، وب‌سایت توانا، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1402ش.
• احمدی خراسانی، نوشین، بهار جنبش زنان، نشر:مولف، تهران، 1391ش.
• احمدی خراسانی، نوشین،«حجاب و روشنفکران»، رادیو زمانه، تاریخ درج مطلب: 15 بهمن 1396ش، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1402ش.
• «نوشین‌ احمدی خراسانی؛ بیست سال فعالیت برای زنان»، وب‌سایت تریبون زمانه، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1402ش.