عدالت آموزشی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''جوامع کشاورزی''': نگاه‌های سنتی، آموزش زنان را مفید نمی‌دانستند و معتقد بودند شغل اصلی زنان خانه‌داری است. زنان باید تلاش می‌کردند در همان شغل وقت بیشتری صرف کنند تا در تربیت و نگهداری از فرزندان و کارهای خانه‌داری موفقیت بیشتری کسب کنند و آموزش رسمی کمک زیادی به شغل‌های اصلی زن نمی‌کرد. طبق نگاه سنتی اقتضای عدالت، عدم تضییع اوقات زنان در تحصیل بود.<ref>- آتشک، «ارزش‌یابی عدالت جنسیتی در نظام آموزش ایران»،  1391ش، ص130.</ref>

'''دیدگاه فمینستی و ضرورت تحصیلات برابر زنان و مردان''': انقلاب صنعتی روابط اجتماعی را دستخوش تغییرات اساسی کرد و کارهای بیرون از خانه نیازمند تحصیلات و آشنایی با مهارت‌های کارهای بیرون از خانه شد. صنایع، کارهای متناسب با توان زنان، بیرون از خانه را معرفی کردند و زنان را وادار ساختند که برای ورود به دنیای کار به تحصیلات همسان با مردان بپردازند. فمینست‌ها از این فرایند حمایت کردند و هرگونه مخالفت با تحصیل زنان و یا تفاوت‌گذاری جنسیتی در تحصیل را غیر عادلانه شمردند.<ref>- آتشک، «ارزشیابی عدالت جنسیتی در نظام آموزش ایران»،  1391ش، ص131.</ref>

'''دیدگاه‌های انتقادی فمینستی''': پس از آن که آسیب‌های نظام‌های صنعتی و کارهای زنان بیرون از خانه آشکار شد، شور و شعف اولیه به مدرنیته فروکش کرد و انتقادها مطرح شد. انتقادهای مرتبط با مسائل جنسیتی را فمینست‌ها مطرح کردند. یکی از انتقادات این است که ساختارهای موجود تحت‌تاثیر نگاه‌های مردانه شکل گرفته است، برای تحق عدالت آموزشی در حوزه جنسیت باید این ساختارهای مردانه از بین بروند. گروهی دیگر معتقدند که بخش اصلی نظام صنعتی، نظام سرمایه‌داری است و باید این نظام اصلاح شود و تغییر کند تا بتوان عدالت جنسیتی در دنیای معاصر را تحقق بخشید.<ref>- آتشک، «ارزشیابی عدالت جنسیتی در نظام آموزش ایران»،  1391ش، ص132.</ref>

بعد از انقلاب نیز در اصل سوم قانون اساسی بر تحصیل رایگان تا پایان دوره متوسطه تاکید شد. همچنین بر اساس قوانین آموزش عالی نیز رایگان باقی مانده است.<ref>- مجموعه قوانین فرهنگ و آموزش عالی، بی‌تا، ص13.</ref> هرچند با تاسیس مدارس و دانشگاه‌های خصوصی مسئله تحقق عدالت آموزشی دوباره مطرح شد.<ref>- حاضری، مدارس غیرانتقاعی و تحرک اجتماعی (با تکیه بر مطالعه در شهرستان یزد)،  1377ش، ص73.</ref> برخی به سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش ایران اشکال کرده‌اند که به ارتباط تامین عدالت آموزشی و جنسیت به‌اندازه‌ کافی توجه نکرده است.<ref>- صفار حیدری و حسین‌نژاد، «رویکردهای عدالت آموزشی) نگاهی به جایگاه عدالت آموزشی در سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش ایران)»،  1393ش، ص59.</ref>

اصول ۲۰ و ۲۱ قانون اساسی و همچنین سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران معطوف به این مسئله است.<ref>- ایران‌منش، نقد و تفسیر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، 1377ش، ص31-33.</ref>

 

طبق اصل ۳۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دولت موظف است وسایل آموزشی رایگان را به‌صورت برابر در اختیار زنان و مردان قرار دهد. در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی توجه خاصی به دسترسی برابر آموزشی برای دختران به‌ویژه در مناطق محروم شده است.<ref>- حاجیان مقدم، امور زنان و خانواده در اسناد بالادستی، 1395ش، ص45.</ref>

مطالعات تطبیقی نشان می‌دهد که وضعیت برخی کشورهای دیگر نیز از نظر نابرابری آموزشی‌جنسیتی مناسب نیست؛ به‌عنوان مثال در هند فقر خانواده باعث ترک تحصیل دختران است، اما در ایران وضع بهتر است.<ref>- دانش‌افروز، «مطالعة تطبیقی سیاست‌گذاری آموزشی در زمینة عدالت آموزشی در دو کشور ایران و هند» 1402ش، ص107.</ref> هرچند تاسیس مدارس غیردولتی دسترسی اقشار برخوردار به امور ارزشمند اجتماعی را تسهیل کرده و بی‌عدالتی آموزشی را به‌دنبال داشته است.<ref>- احمدی و دیگران، «فرهنگ، عدالت آموزشی، کارایی آموزشی: فراتحلیل مطالعات راجع به دبیرستان‌های دولتی و غیردولتی»،  1402ش، ص118.</ref>

بسیاری از‌اندیشمندان معتقدند برای تحقق عدالت اجتماعی و بهبود تحرک اجتماعی باید عدالت آموزشی وجود داشته باشد. در صورت فقدان عدالت آموزشی، عدالت اجتماعی نیز تحقق نخواهد یافت.‌هاینمن تاکید می‌کند که عدالت آموزشی برای پیشرفت دانش‌آموزان کشورهای در حال توسعه عامل تعیین‌کننده است.<ref>- حسینی، «مسئله برابری در آموزش و پرورش»،  1389ش، ص20.</ref> کلمن نیز معتقد است تطبیق عدالت آموزشی در کشور‌ها بدون در نظر گرفتن عواملی نظیر جنس، از ضرویات جامعه است.<ref>- سرخ‌جعفر، «نابرابری‌های آموزشی و نابرابری‌های فضایی در بعد قومی و منطقه‌ای (مطالعه موردی دوره ابتدایی استان آذربایجان‌غربی در سال تحصیلی 1380-1381»،  1386ش، ص107.</ref>

هرچند طبق این تحقیق عدالت آموزشی رابطه معناداری با تعهد ندارد، اما بی‌عدالتی با بی‌تعهدی رابطه معنادار ضعیفی داشته است. معنای این تحقیق این است که عدالت آموزشی به‌تنهایی ایجاد تعهد را تضمین نمی‌کند، اما بی‌عدالتی بر بی‌تعهدی تاثیر دارد. هرچند در تعمیم نتایج این تحقیق باید احتیاط کرد.<ref>- گل‌پرور، «رابطه اخلاق و عدالت آموزشی با پرهیز از فریبکاری علمی»،  1389ش، ص64.</ref>