جنسیت و شکاف دستمزد: تفاوت میان نسخه‌ها

دستمزد از مفاهیم حقوق کار است که ایجاد رابطه حقوقی بین مزددهنده و مزدگیرنده را متبادر می‌کند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی»، 1403ش، ص513.]</ref> از دستمزد به‌عنوان اجرت، مزد، حق‌السعی و حقوق نیز تعبیر می‌شود.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی»، 1403ش، ص517.]</ref> شکاف دستمزد میان زنان و مردان، مفهومی عمدتا ناظر به تبعیض جنسیتی در حوزه اشتغال بوده و حاکی از نابرابری جنسیتی در فرصت‌ها، نوع مشاغل و سطح پرداخت برای مقدار مساوی کار<ref>[http://jpbud.ir/browse.php?a_code=A-10-4-44&sid=1&slc_lang=fa هرندی و فلاح محسن‌خانی، «بررسی وضعیت نابرابری جنسیتی در بازار کار ایران (با استفاده از نماگرهای کار شایسته)»، 1385ش، ص79.]</ref> و بازدهی برابر است.<ref> [https://ijer.atu.ac.ir/article_2776.html کشاورز حداد، و علویان قوانینی، «شکاف جنسیتی دستمزد در مناطق شهری ایران»، 1391ش، ص 103-102.] </ref> شکاف دستمزد زن و مرد، یکی از مهم‌ترین نمادهای تبعیض جنسیتی است که علیه زنان اعمال می‌شود.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی»، 1403ش، ص514.]</ref>

فراتر از آن در قانون کار ایران بر برابری دستمزد تصریح شده است؛ طبق مادهٔ ۱۳، برای انجام کار مساوی که در شرایط مساوی در یک کارگاه انجام می‌شود، باید به زن و مرد مزد مساوی پرداخت شود. برخی محققین معتقدند؛ نظام حقوقی ایران هرچند برابری دستمزد را مورد توجه قرار می‌دهد؛ اما با توجه به تفاوت‌هایی طبیعی زنان و مردان بر عدالت تاکید داشته و رعایت این تفاوت‌ها را در حوزه مشاغل، مستلزم عدالت‌جنسیتی می‌داند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی»، 1403ش، ص525-523.]</ref>

زنان هرچند بیشتر از مردان در هفته کار می‌کنند؛ اما ساعات کاری آنها بیشتر صرف کارهای خانه‌داری می‌شود؛ زنان کمتر در سطح مدیریت سازمانی حضور داشته و همین امر نقش جدی در کاهش دستمزد آنها دارد.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1043934/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%D9% «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران.]</ref> برخی معتقدند؛ این امر مربوط به باور عمومی شده و اغلب جوامع اقبال کمتری به تصدی مدیریت توسط زنان دارند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی»، 1403ش، ص520.]</ref> بر مبنای مطالعات انجام شده؛ شکاف جنسیتی دستمزد با افزایش سال‌های خدمت، بیشتر می‌شود. بیش از ۴۰٪ از تشدید این شکاف ناشی از این دانسته شده است که مردان عمدتا وارد مشاغلی می‌شوند که دستمزدهای بالاتری دارند.<ref> [https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref> الزامات نقش‌های اجتماعی برای حضور بیشتر زنان در مشاغلی با درآمد کمتر؛ اما انعطاف‌پذیر،<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص181.]</ref> موجب جنسیتی شدن برخی مشاغل می‌شود و در هر شغلی که زنان بیشتر ورود کنند دستمزد آن نسبت به مشاغل مردانه کاهش می‌یابد.<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص184-183.]</ref> عنصر بنیادین در این ارتباط نقش‌های جنسیتی در نهاد خانواده است؛ طبق مطالعات انجام شده در اروپا، مردان متاهل نسبت به همتایان مجرد خود، رشد دستمزد، نرخ جابه‌جایی و ترفیع شغلی بالاتری دارند؛ چون ازدواج انگیزه کاری مردان را تقویت کرده و موجب تغییر فرصت‌های جدید برای آنها می‌شود،<ref>[https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref> در حالی‌که ازدواج تأثیری منفی بر دستمزد زنان دارد.<ref>[https://jlr.sdil.ac.ir/article_165925.html نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بین‌المللی کار)»، 1403ش،ص268.]</ref>

بر مبنای تحقیقات؛ ازدواج موجب می‌شود که زنان گرفتار امور مراقبت از فرزندان شده و کارآیی آنها کمتر شود؛ لذا کارفرمایان تمایل به استخدام مردان متأهل و زنان مجرد دارند. بر اساس برآوردهای احتمالی هر کودک اضافی زیر شش سال، احتمال غیبت زن از محل کار را بیش از ۲۵٪ افزایش می‌دهد. بازگشت زنان به بازار کار پس از بچه‌دار شدن، مزد کمتر دریافت می‌کنند که از این مجازات دستمزد، به مجازات مادری یا فرزند آوری نیز تعبیر می‌شود.<ref>[https://jlr.sdil.ac.ir/article_165925.html نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بین‌المللی کار)»، 1403ش،ص271-270.]</ref> حال این‌که بارداری و زایمان در نگرش اسلامی؛ از ویژگی‌های فطری است که خداوند آن را مختص زنان قرار داده است و آنان در راستای انجام این مسئولیت خطیر نیازمند همیاری ویژه و برخورداری از حقوق متناسب با رسالت مادری خود هستند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی»، 1403ش، ص536.]</ref>