جریان‌های فکری زنان ( جهان اسلام): تفاوت میان نسخه‌ها
زهرا زارعی (بحث | مشارکتها) |
زهرا زارعی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''جریان‌های زنان در جهان اسلام'''؛ اصلاحی، وسط و تجددگرا. | |||
در جهان اسلام معاصر( نیمه دوم قرن نوزده)، یک پرسش بنیادینی شکل گرفته است. این پرسش، پرسش از عقب‌ماندگی است که تبدیل به بحران هویت در جهان اسلام شده است. سه کلان جریان اصلاحی، وسط و تجددگرا در صدد پاسخگویی به علت عقب‌ماندگی [[زنان|'''زنان''']] مسلمان هستند. | |||
[[پرونده:جریان های فکری جهان اسلام.jpg|بندانگشتی]] | |||
==جریان سلفی و نوسلفی== | ==جریان سلفی و نوسلفی== | ||
جنبش‌های سلفی از آغاز سده هجدهم میلادی در جهان اسلام شکل | جنبش‌های سلفی از آغاز سده هجدهم میلادی در جهان اسلام شکل گرفت و تا نیمه قرن نوزدهم میلادی تداوم پیدا کرد. این جنبش شامل نهضت محمدبن‌عبدالوهاب در عربستان، نهضت محمدبن‌علی سنوسی در شمال آفریقا و لیبی و نهضت محمد بن احمد عبدالله در سودان می‌شود.<ref>پزشکی، صورت‌بندی مطالعات زنان در جهان اسلام، 1389ش، ص 38 </ref> | ||
در حوزه انسان‌شناسی، دیدگاه سلفی(ابن تیمیه، وهابیون ، سلفیه جهادی و برخی شخصیت‌های اخوان‌المسلمین) نگاه منفی به | نوسلفیان مانند سلفی‌ها، به تفسیر تحت‌الفظی متون می‌پردازند. آنها عمل‌گرا هستند و با فن‌آوری، ارتباط نزدیکی دارند و برخلاف جریان سلفی رویکردی آشتی‌آمیز نسبت به [[حقوق زنان|'''حقوق زنان''']] دارند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/950238/fa اسماعیلی و غدیری، تأملی در جریان نوسلفی‌ها: محمدالعریفی و تأثیر خطابه در نفوذ آراء، 1399ش، ص 747]</ref> | ||
در حوزه انسان‌شناسی، دیدگاه سلفی(ابن تیمیه، وهابیون ، سلفیه جهادی و برخی شخصیت‌های اخوان‌المسلمین) نگاه منفی به زن دارند. اما نوسلفی‌ها زن را در کرامت و انسانیت، همتای '''[[مرد]]''' می‌دانند. در کارکردشناسی، سلفی‌ها وظیفه زن را خانه‌داری می‌دانند و در صورت ضرورت، کارکردی غیر از خانه‌داری را می‌پذیرند. اما نوسلفی‌ها کارکرد زن خارج از خانه را به‌صورت مطلق، جایز می‌دانند. سلفی‌ها دیدگاه سخت‌گیرانه‌ای نسبت به زنان در حوزه حقوق و وظایف دینی دارند.<ref>[http://salafi.darolelam.ir/article_155681.html فرمانیان، زن از منظر سلفیه، 1399ش، ص 49]</ref> | |||
==جریان تجددگرا== | ==جریان تجددگرا== | ||
اندیشه تجددگرا از دهه 1920 میلادی شروع به رشد کرد. این اندیشه در فرآیند رشد خود سه مرحله عمومی را طی کرده است. مرحله اول، مرحله لیبرالی | اندیشه تجددگرا از دهه 1920 میلادی شروع به رشد کرد. این اندیشه در فرآیند رشد خود سه مرحله عمومی را طی کرده است. | ||
* مرحله اول، مرحله لیبرالی: این مرحله مربوط به دوران استعمار کشورهای مسلمان از 1920 تا 1950 است. | |||
* مرحله دوم، دوران ملی‌گرایی: این مرحله مربوط به دوره استقلال این کشورها از سال 1950 تا 1970 است. | |||
* مرحله سوم، دوران تسلط رهیافت مارکسیستی است که از سالهای 1970 تا 1980 را دربرمی‌گیرد.<ref>پزشکی، صورت‌بندی مطالعات زنان درز جهان اسلام، 1389ش، ص 167</ref> | |||
اندیشه تجددگرا به تجددگرای عرفی و اسلامی تقسیم می‌شود. رهیافت عرفی از منظر لیبرالی و ملی گرایانه به حقوق زنان نگاه می‌کند. رهیافت دینی دگراندیش در مدرسه اسلامی تجدد به تصویر درآمد. احمد فارس شدیاق، فرح انطوان و بطرس بستانی از نویسندگان گرایش لیبرالی و [[رفاعه طهطاوی|'''رفاعه طهطاوی''']]، سید جمال الدین اسد آبادی، عبدالرحمن کواکبی و [[محمد عبده|'''محمد عبده''']] از نویسندگان گرایش دینی هستند. | |||
[[قاسم امین|'''قاسم امین''']]، [[نظیره زین‌الدین|'''نظیره زین‌الدین''']]، [[طاهر حداد|'''طاهر حداد''']]، [[علی شریعتی|'''علی شریعتی''']]، محمد شحرور از مهم‌ترین متفکران تأثیرگذار اندیشه تجددگرا هستند. از دهه 1980 به بعد با تکوین نظریات جدید در فلسفه و علوم انسانی، گروه دیگری از نویسندگان اسلام گرا به وجود آمدند که می توان آنها را دگراندیش معرفت شناس نامید. | |||
کسانی مانند [[نصر حامد ابوزید|'''نصر حامد ابوزید''']]، محمد عابد جابری، [[عبدالمجید شرفی|'''عبدالمجید شرفی''']] در جهان عرب و [[محمد مجتهد شبستری|'''محمد مجتهد شبستری''']] در ایران را می‌توان در این دسته جای داد.<ref>پزشکی، صورت‌بندی مطالعات زنان در جهان اسلام، 1389، ص 168- 173</ref> [[فاطمه مرنیسی|'''فاطمه مرنیسی''']] و [[نوال سعداوی|'''نوال سعداوی''']] در خط تجددگرایی جا می‌گیرند. فمینیست‌های مشهور جهان اسلام ذیل این جریان قرار می‌گیرند.<ref>[https://www.aparat.com/v/SXnib/%D8%AF%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%86%D8%B4%D8%B3%D8%AA_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87_%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%85_%D9%85%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش]</ref> | |||
جریان‌ها طیفی هستند، جریان اصلاحی، تجدد. هرکدام از این‌ها یک طیف‌اند. ممکن است ما یک جریان سلفی در اینجا داشته باشیم. مثلاً جریان سلفی سعودی. این جریان سلفی است ولی این مقدار با نوگرایی فاصله دارد. در این جریان تجددگرا هم به همین صورت است. | |||
ممکن است یک تجددگرا را بتوان در جریان وسط قرار داد در جریان تجددگرا هم جای بگیرد. یک تجددگرا مثل محمد عابد جابری راز عقب‌ماندگی مسلمانان را خروج از بحث عقلانی می‌داند. خروج از عقلانیت به‌دلیل اختلاط فلسفه عقلی که با ابن‌رشد در مغرب عربی شکل گرفته بود، با مشرق عربی به رهبری ملاصدرا و احادیث و اخبار است. | |||
اگر جهان اسلام به عقلانیت ابن رشدی برگردد، می‌تواند عقب‌ماندن خود را جبران کند. محمد عابد جابری نقد تراث می‌کند. می‌گوید ما از یک جایی به بعد مسیر را اشتباه رفتیم. باید برگردیم تا جواب مشکلات را پیدا کنیم. ولی در همین طیف یک کسی دیگر را هم داریم فؤاد زکریا، می‌گوید شما مشکل دارید؟ راه حلش چیست؟ القطیع کامل بین التراث یعنی بین گذشته و امروزت را قیچی کن و گذشته‌ات را کنار بگذار. | |||
پرسش را دیگران جواب داده‌اند باید برداشته شود و اجرا شود. هر جریانی باید بررسی شود که طیف‌اش از کجا تا کجا را دربرمی‌گیرد. هر متفکری در کجای این جریان قرار میگیرد ولی یک اصول مشترکی باید وجود داشته که همه در آن طیف قرار بگیرند. | |||
نوع پیش‌فرض‌ها و نگاه به دین و مسائل علمی بین این‌ها اشتراک وجود دارد. یعنی هیچ متجددی پیدا نمی‌شود که بگوید دین متولی پاسخگویی به همه سؤالات است ولی هیچ نوگرایی هم نیست که دین را قبول نداشته باشد. یا هیچ سلفی نیست که مرجعیت قرون مفضله را زیر سؤال برده باشد.<ref>شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش</ref> | |||
در جریان وسط | ==جریان وسط== | ||
در میان جریان‌های حاضر در جهان اسلام جریان وسط کمترین طرفدار را نسبت به دو جریان دیگر به خود اختصاص داده است. جریان وسط سعی می‌کند خلأهای هر دو گروه را پوشش بدهد. جریان وسط مساله را در دیالکتیک گذشته و حال می‌بیند. | |||
به عنوان مثال: طرح مساله «جمهوری» در نگاه امام خمینی. «جمهوری» مسأله‌ای است که در قرن 13 مطرح می‌شود. این در حالی است که فقیه قرن هشتم یا نهم به مساله «جمهوری» فکر نکرده‌است، زیرا در این بازه زمانی «جمهوری» مسأله نبوده است.<ref>شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش</ref> فقیه معاصر با توجه به مسائل جدید، موضع شناسی می‌کند، و برای حل مساله به گذشته رجوع کرده و حکم مساله را استخراج می‌نماید.<ref>شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش</ref> | |||
===اندیشمندان زن جریان وسط=== | |||
در الگوی هویت‌بخش جهان اسلام چند زن شاخص وجود دارد [[زینب غزالی|'''زینب غزالی''']]، [[عائشه عبدالرحمان|'''عائشه عبدالرحمان''']] یا '''[[بنت‌الشاطئ]]''' و [[منی ابوالفضل|'''منی ابوالفضل''']] که '''[[همسر]]''' طه الوانی است. منی ابوالفضل و طه الوانی از شخصیت‌های تاثیر گذار معاصر به شمار می‌روند. زینب غزالی و عائشه عبدالرحمان به صورت فردی تاثیرگذار بوده‌اند اما منی ابوالفضل به جهت راه‌اندازی یک جریان تفکری شهرت پیدا کرده است.<ref>شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش</ref> | |||
یکی از نقاط مورد توجه جریان وسط بحث مطالعات زنان است. منی ابوالفضل از متفکران تاثیرگذار در این حوزه می‌باشد. منی ابوالفضل به بازخوانی مطالعات زنان اسلام بر اساس مبانی اسلامی می‌پردازد.<ref>شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش</ref> | |||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[منی ابوالفضل]] | * [[منی ابوالفضل]] | ||
* | * محمدبن‌عبدالوهاب | ||
* | * محمدبن‌علی سنوسی | ||
* | * محمد بن احمد عبدالله | ||
* | * احمد فارس الشدیاق | ||
* | * فرح انطوان | ||
* | * بطرس بستانی | ||
* | * فرح انطوان | ||
* [[رفاعه طهطاوی]] | * [[رفاعه طهطاوی]] | ||
* | * سید جمال الدین اسد آبادی | ||
* | * عبدالرحمن کواکبی | ||
* [[محمد عبده]] | * [[محمد عبده]] | ||
* [[قاسم امین]] | * [[قاسم امین]] | ||
| خط ۴۲: | خط ۶۰: | ||
* [[طاهر حداد]] | * [[طاهر حداد]] | ||
* [[علی شریعتی]] | * [[علی شریعتی]] | ||
* | * محمد شحرور | ||
* [[نصر حامد ابوزید]] | * [[نصر حامد ابوزید]] | ||
* | * محمد عابد جابری | ||
* [[عبدالمجید شرفی]] | * [[عبدالمجید شرفی]] | ||
* [[محمد مجتهد شبستری]] | * [[محمد مجتهد شبستری]] | ||
* [[زینب غزالی]] | * [[زینب غزالی]] | ||
* [[عائشه عبدالرحمان]] | * [[عائشه عبدالرحمان]] | ||
* | * زینب بنت الشاطی | ||
* | * طه الوانی | ||
* | * الاخوات المسلمات | ||
* | * سیدات المسلمات | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۵۹: | خط ۷۷: | ||
==منابع مرتبط== | ==منابع مرتبط== | ||
*پزشکی، محمد، صورت بندی مطالعات زنان در جهان اسلام، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1389 ش. | *پزشکی، محمد، صورت بندی مطالعات زنان در جهان اسلام، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1389 ش. | ||
* | * دومین نشست علمی رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، پژوهشکده مطالعات تمدنی و مرکز همکاری های علمی و بین الملل ، یکشنبه 1399/4/15 ، ارائه دهنده مختار شیخ حسینی، دبیر علمی حجت السلام والمسلمین دکتر حبیب اله بابایی | ||
* | * اسماعیلی، محمد مهدی، غدیری، سید شهاب، تأملی در جریان نوسلفی‌ها: محمدالعریفی و تأثیر خطابه در نفوذ آراء، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 50، شماره 3، پاییز 1399 | ||
* فرمانیان، مهدی، زن از منظر سلفیه، دوفصلنامه علمی پژوهشی سلفی پژوهی، سال ششم، شماره دوازدهم، پاییز و زمستان 1399 | |||
* | [[رده: ویکی‌جنسیت]] | ||
[[رده:نظریه‌ها]] | [[رده:نظریه‌ها]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۴:۴۲
جریان‌های زنان در جهان اسلام؛ اصلاحی، وسط و تجددگرا.
در جهان اسلام معاصر( نیمه دوم قرن نوزده)، یک پرسش بنیادینی شکل گرفته است. این پرسش، پرسش از عقب‌ماندگی است که تبدیل به بحران هویت در جهان اسلام شده است. سه کلان جریان اصلاحی، وسط و تجددگرا در صدد پاسخگویی به علت عقب‌ماندگی زنان مسلمان هستند.
جریان سلفی و نوسلفی
جنبش‌های سلفی از آغاز سده هجدهم میلادی در جهان اسلام شکل گرفت و تا نیمه قرن نوزدهم میلادی تداوم پیدا کرد. این جنبش شامل نهضت محمدبن‌عبدالوهاب در عربستان، نهضت محمدبن‌علی سنوسی در شمال آفریقا و لیبی و نهضت محمد بن احمد عبدالله در سودان می‌شود.[۱]
نوسلفیان مانند سلفی‌ها، به تفسیر تحت‌الفظی متون می‌پردازند. آنها عمل‌گرا هستند و با فن‌آوری، ارتباط نزدیکی دارند و برخلاف جریان سلفی رویکردی آشتی‌آمیز نسبت به حقوق زنان دارند.[۲]
در حوزه انسان‌شناسی، دیدگاه سلفی(ابن تیمیه، وهابیون ، سلفیه جهادی و برخی شخصیت‌های اخوان‌المسلمین) نگاه منفی به زن دارند. اما نوسلفی‌ها زن را در کرامت و انسانیت، همتای مرد می‌دانند. در کارکردشناسی، سلفی‌ها وظیفه زن را خانه‌داری می‌دانند و در صورت ضرورت، کارکردی غیر از خانه‌داری را می‌پذیرند. اما نوسلفی‌ها کارکرد زن خارج از خانه را به‌صورت مطلق، جایز می‌دانند. سلفی‌ها دیدگاه سخت‌گیرانه‌ای نسبت به زنان در حوزه حقوق و وظایف دینی دارند.[۳]
جریان تجددگرا
اندیشه تجددگرا از دهه 1920 میلادی شروع به رشد کرد. این اندیشه در فرآیند رشد خود سه مرحله عمومی را طی کرده است.
- مرحله اول، مرحله لیبرالی: این مرحله مربوط به دوران استعمار کشورهای مسلمان از 1920 تا 1950 است.
- مرحله دوم، دوران ملی‌گرایی: این مرحله مربوط به دوره استقلال این کشورها از سال 1950 تا 1970 است.
- مرحله سوم، دوران تسلط رهیافت مارکسیستی است که از سالهای 1970 تا 1980 را دربرمی‌گیرد.[۴]
اندیشه تجددگرا به تجددگرای عرفی و اسلامی تقسیم می‌شود. رهیافت عرفی از منظر لیبرالی و ملی گرایانه به حقوق زنان نگاه می‌کند. رهیافت دینی دگراندیش در مدرسه اسلامی تجدد به تصویر درآمد. احمد فارس شدیاق، فرح انطوان و بطرس بستانی از نویسندگان گرایش لیبرالی و رفاعه طهطاوی، سید جمال الدین اسد آبادی، عبدالرحمن کواکبی و محمد عبده از نویسندگان گرایش دینی هستند.
قاسم امین، نظیره زین‌الدین، طاهر حداد، علی شریعتی، محمد شحرور از مهم‌ترین متفکران تأثیرگذار اندیشه تجددگرا هستند. از دهه 1980 به بعد با تکوین نظریات جدید در فلسفه و علوم انسانی، گروه دیگری از نویسندگان اسلام گرا به وجود آمدند که می توان آنها را دگراندیش معرفت شناس نامید.
کسانی مانند نصر حامد ابوزید، محمد عابد جابری، عبدالمجید شرفی در جهان عرب و محمد مجتهد شبستری در ایران را می‌توان در این دسته جای داد.[۵] فاطمه مرنیسی و نوال سعداوی در خط تجددگرایی جا می‌گیرند. فمینیست‌های مشهور جهان اسلام ذیل این جریان قرار می‌گیرند.[۶]
جریان‌ها طیفی هستند، جریان اصلاحی، تجدد. هرکدام از این‌ها یک طیف‌اند. ممکن است ما یک جریان سلفی در اینجا داشته باشیم. مثلاً جریان سلفی سعودی. این جریان سلفی است ولی این مقدار با نوگرایی فاصله دارد. در این جریان تجددگرا هم به همین صورت است.
ممکن است یک تجددگرا را بتوان در جریان وسط قرار داد در جریان تجددگرا هم جای بگیرد. یک تجددگرا مثل محمد عابد جابری راز عقب‌ماندگی مسلمانان را خروج از بحث عقلانی می‌داند. خروج از عقلانیت به‌دلیل اختلاط فلسفه عقلی که با ابن‌رشد در مغرب عربی شکل گرفته بود، با مشرق عربی به رهبری ملاصدرا و احادیث و اخبار است.
اگر جهان اسلام به عقلانیت ابن رشدی برگردد، می‌تواند عقب‌ماندن خود را جبران کند. محمد عابد جابری نقد تراث می‌کند. می‌گوید ما از یک جایی به بعد مسیر را اشتباه رفتیم. باید برگردیم تا جواب مشکلات را پیدا کنیم. ولی در همین طیف یک کسی دیگر را هم داریم فؤاد زکریا، می‌گوید شما مشکل دارید؟ راه حلش چیست؟ القطیع کامل بین التراث یعنی بین گذشته و امروزت را قیچی کن و گذشته‌ات را کنار بگذار.
پرسش را دیگران جواب داده‌اند باید برداشته شود و اجرا شود. هر جریانی باید بررسی شود که طیف‌اش از کجا تا کجا را دربرمی‌گیرد. هر متفکری در کجای این جریان قرار میگیرد ولی یک اصول مشترکی باید وجود داشته که همه در آن طیف قرار بگیرند.
نوع پیش‌فرض‌ها و نگاه به دین و مسائل علمی بین این‌ها اشتراک وجود دارد. یعنی هیچ متجددی پیدا نمی‌شود که بگوید دین متولی پاسخگویی به همه سؤالات است ولی هیچ نوگرایی هم نیست که دین را قبول نداشته باشد. یا هیچ سلفی نیست که مرجعیت قرون مفضله را زیر سؤال برده باشد.[۷]
جریان وسط
در میان جریان‌های حاضر در جهان اسلام جریان وسط کمترین طرفدار را نسبت به دو جریان دیگر به خود اختصاص داده است. جریان وسط سعی می‌کند خلأهای هر دو گروه را پوشش بدهد. جریان وسط مساله را در دیالکتیک گذشته و حال می‌بیند.
به عنوان مثال: طرح مساله «جمهوری» در نگاه امام خمینی. «جمهوری» مسأله‌ای است که در قرن 13 مطرح می‌شود. این در حالی است که فقیه قرن هشتم یا نهم به مساله «جمهوری» فکر نکرده‌است، زیرا در این بازه زمانی «جمهوری» مسأله نبوده است.[۸] فقیه معاصر با توجه به مسائل جدید، موضع شناسی می‌کند، و برای حل مساله به گذشته رجوع کرده و حکم مساله را استخراج می‌نماید.[۹]
اندیشمندان زن جریان وسط
در الگوی هویت‌بخش جهان اسلام چند زن شاخص وجود دارد زینب غزالی، عائشه عبدالرحمان یا بنت‌الشاطئ و منی ابوالفضل که همسر طه الوانی است. منی ابوالفضل و طه الوانی از شخصیت‌های تاثیر گذار معاصر به شمار می‌روند. زینب غزالی و عائشه عبدالرحمان به صورت فردی تاثیرگذار بوده‌اند اما منی ابوالفضل به جهت راه‌اندازی یک جریان تفکری شهرت پیدا کرده است.[۱۰]
یکی از نقاط مورد توجه جریان وسط بحث مطالعات زنان است. منی ابوالفضل از متفکران تاثیرگذار در این حوزه می‌باشد. منی ابوالفضل به بازخوانی مطالعات زنان اسلام بر اساس مبانی اسلامی می‌پردازد.[۱۱]
جستارهای وابسته
- منی ابوالفضل
- محمدبن‌عبدالوهاب
- محمدبن‌علی سنوسی
- محمد بن احمد عبدالله
- احمد فارس الشدیاق
- فرح انطوان
- بطرس بستانی
- فرح انطوان
- رفاعه طهطاوی
- سید جمال الدین اسد آبادی
- عبدالرحمن کواکبی
- محمد عبده
- قاسم امین
- نظیره زین‌الدین
- طاهر حداد
- علی شریعتی
- محمد شحرور
- نصر حامد ابوزید
- محمد عابد جابری
- عبدالمجید شرفی
- محمد مجتهد شبستری
- زینب غزالی
- عائشه عبدالرحمان
- زینب بنت الشاطی
- طه الوانی
- الاخوات المسلمات
- سیدات المسلمات
پانویس
- ↑ پزشکی، صورت‌بندی مطالعات زنان در جهان اسلام، 1389ش، ص 38
- ↑ اسماعیلی و غدیری، تأملی در جریان نوسلفی‌ها: محمدالعریفی و تأثیر خطابه در نفوذ آراء، 1399ش، ص 747
- ↑ فرمانیان، زن از منظر سلفیه، 1399ش، ص 49
- ↑ پزشکی، صورت‌بندی مطالعات زنان درز جهان اسلام، 1389ش، ص 167
- ↑ پزشکی، صورت‌بندی مطالعات زنان در جهان اسلام، 1389، ص 168- 173
- ↑ شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش
- ↑ شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش
- ↑ شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش
- ↑ شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش
- ↑ شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش
- ↑ شیخ‌حسینی، رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، 1399ش
منابع مرتبط
- پزشکی، محمد، صورت بندی مطالعات زنان در جهان اسلام، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1389 ش.
- دومین نشست علمی رونمایی از اندیشه تمدنی منی ابوالفضل، پژوهشکده مطالعات تمدنی و مرکز همکاری های علمی و بین الملل ، یکشنبه 1399/4/15 ، ارائه دهنده مختار شیخ حسینی، دبیر علمی حجت السلام والمسلمین دکتر حبیب اله بابایی
- اسماعیلی، محمد مهدی، غدیری، سید شهاب، تأملی در جریان نوسلفی‌ها: محمدالعریفی و تأثیر خطابه در نفوذ آراء، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 50، شماره 3، پاییز 1399
- فرمانیان، مهدی، زن از منظر سلفیه، دوفصلنامه علمی پژوهشی سلفی پژوهی، سال ششم، شماره دوازدهم، پاییز و زمستان 1399