مالکیت بدن: تفاوت میان نسخه‌ها

از منظر دینی؛ مالکیت حقیقی خداوند مطلق بوده و در صورت تزاحم با مالکیت‌های اعتباری انسان‌ها، مقدم و برتر از آنها است.<ref>[https://arq.quran.ac.ir/article_190741_00ab23ee744515b7322c8ab8bdfbf188.pdf اسماعیلی و روحی، «آثار اعتقاد به مالکیت خدا در زندگی انسان از منظر قرآن کریم»،  1402ش، ص14-11.]</ref> فقها هرچند در نوع رابطه انسان با بدنش اختلاف نظر دارند؛ برخی آن را نوعی مالکیت می‌دانند ولی امام خمینی معتقد است؛ انسان مالک بدن خود نبوده بلکه نسبت به آن سلطنت دارد، سلطنت غیر از ملکیت بوده و از احکام آن به‌شمار می‌آید.<ref>[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/%d9%85%d8%a8%d8%a7%d9%86%db%8c-%d9%81%d9%82%d9%87%db%8c-%d9%85%d8%a7%d9%84%da%a9%db%8c%d8%aa-%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%a7%d9%86-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%b9%d8%b6%d8%a7%db%8c-%d8%a8%d8%af%d9%86/ حیدری، «مبانی فقهی مالکیت انسان بر اعضای بدن»،  1399ش، ص17.]</ref> اجماع فقهی است که انسان‌ها‌ صرفا در محدوده عقل و شرع بر بدن خود سلطنت داشته و در همین حدود حق تصرف را نیز دارند.<ref>[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/%d9%85%d8%a8%d8%a7%d9%86%db%8c-%d9%81%d9%82%d9%87%db%8c-%d9%85%d8%a7%d9%84%da%a9%db%8c%d8%aa-%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%a7%d9%86-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%b9%d8%b6%d8%a7%db%8c-%d8%a8%d8%af%d9%86/ حیدری، «مبانی فقهی مالکیت انسان بر اعضای بدن»،  1399ش، ص28.]</ref>  

در انگاره اومانیستی؛ انسان مالک حقیقی عالم قلمداد شده و همۀ امورات از جمله مالکیت بر بدن بر محور اراده و رضایت انسان تفسیر می‌شود.<ref>[https://arq.quran.ac.ir/article_190741_00ab23ee744515b7322c8ab8bdfbf188.pdf اسماعیلی و روحی، «آثار اعتقاد به مالکیت خدا در زندگی انسان از منظر قرآن کریم»،  1402ش، ص16.]</ref> در این رویکرد؛ خدا از حوزه حیات بشری کنار گذاشته شده و انسان شأنی خداگونه می‌یابد. اومانیسم یعنی «همه چیز برای انسان و انسان برای هیچ چیز». در این نگاه که زندگی آدمی در حیات دنیوی تقلیل می‌یابد، لذت‌گرایی تبدیل به هدف غایی انسان‌ها می‌شود.<ref>[https://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/75985/0 ستوده، «بنیان‌های فکری اسلام و غرب در دفاع از حقوق زنان (1)»،  در وب‌سایت کتابخانه دیجیتالی تبیان.]</ref>

در حوزه حریم خصوصی، انسان موجود خودمختار است که تمامیت جسمی، روحی و یا اخلاقی از جنبه‌های مهم آن به‌شمار می‌آیند، به تعبیر برخی محققین؛ مفهوم حریم خصوصی ناظر به وانهادگی افراد به حال خویش است و انسان در این حریم مجاز به هرگونه تصرف و بهره‌برداری از بدن خود است و کسی نباید راجع به نحوه پوشش، آرایش، روابط جنسی و دیگر تصرفات مالکانه زنان و مردان نسبت به بدن و حتی در ارتباط به تصمیم آنها به خودکشی، معترض باشد و پزشکان نیز نمی‌توانند بدون رضایت فرد به درمان او بپردازند.<ref>[https://www.mo-lawresearch.ir/article_57647_1e5e7b8ddced0fefb025c06f174e4131.pdf مستفیضی و بالوی، «حق مرگ در اسناد بین‌المللی حقوق بشر»،  1396ش، ص85-82.]</ref>

بوردیو به کالایی شدن بدن اشاره کرده و آن را سرمایه فیزیکی می‌داند که در بردارندۀ منزلت اجتماعی و اشکال نمادین تمایز است و افراد با اشکال گوناگون سرمایه فیزیکی در میدان حضور بدنی می‌یابد.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_23063_803054077cedcc4c3fd4a5bb533a085b.pdf حاجی‌ابول‌لو و دیگران، «مقایسه سرمایه فرهنگی بین دو گروه زنان با سابقة عمل‌های جراحی زیبایی و بدون جراحی زیبایی در شهر رشت»،  1397ش، ص170.]</ref> هرچند خانم آندره میشل از نظریه پردازان فمینیست، روابط آزاد جنسی غیر رسمی را ارمغان جنبش فمینیستی برای رهایی زنان می‌داند.<ref>[https://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/75985/0 ستوده، «بنیان‌های فکری اسلام و غرب در دفاع از حقوق زنان (1)»،  در وب‌سایت کتابخانه دیجیتالی تبیان.]</ref> اما برخی فمنیست‌ها چنین وضعیتی را برده‌داری مدرن جنسی دانسته<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20120325204804-1123-9.pdf محمدپور، «زن در میان دو جاهلیت»،  1385ش، ص54-53.]</ref> و معتقدند؛ بدن زنانه همیشه عرصه کنترل بوده است اما امروزه هیچ بعدی از بدن زنان کاملا مناسب تلقی نشده و در واقع هیچ بخشی از بدن وجود ندارد که برای دستکاری‌های جراحان زیبایی برای تولید گونۀ «زن کامل» قرن بیستی دسترسی ناپذیر نباشد.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_23063_803054077cedcc4c3fd4a5bb533a085b.pdf حاجی‌ابول‌لو و دیگران، «مقایسه سرمایه فرهنگی بین دو گروه زنان با سابقة عمل‌های جراحی زیبایی و بدون جراحی زیبایی در شهر رشت»،  1397ش، ص169.]</ref>

برخی محققین، از اطلاق ظلم بر خود بر گناه، عدم مالکیت استقلالی انسان را استنباط کرده و معتقدند که ظلم تصرف خود سرانه در حق دیگران است نه در ملک خود. بر این اساس، [[بدن]] و هویت انسانی انسان امانت الهی است و انسان مجاز به هرگونه تصرف در آن نبوده و تصرفاتش باید امانتدارانه باشد.<ref>[https://arq.quran.ac.ir/article_190741_00ab23ee744515b7322c8ab8bdfbf188.pdf اسماعیلی و روحی، «آثار اعتقاد به مالکیت خدا در زندگی انسان از منظر قرآن کریم»،  1402ش، ص19.]</ref>  

تحقیقات دینی نشان می‌دهد که جسم و جان انسان بر انسان حقوقی دارند که باید رعایت شوند، اسلام تصرف در بدن را در صورتی جایز می‌داند که کارکرد عقلایی داشته و منتهی به آسیب دیدن بدن نشود و استفاده از بدن را در مواردی که مفاسدی بر آن مترتب باشد هرگز جایز نمی‌داند. در منابع دینی آمده است؛ انسان می‌تواند راجع به خود تصمیم بگیرد اما اجازه ذلیل کردن نفسش را ندارد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2246358/%D8%AF%D9%88-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%AF%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1-%D8%A8%D8%AF%D9%86%D8%B4 مبلغی، «دو معیار اسلام برای انجام تغییرات در بدن»،  در خبرگزاری مهر.]</ref>

==تلفیقق حق‌الله و حق‌الناس==

بر مبنای دیدگاه عبدالله جوادی آملی؛ ملکیت بدن تلفیقی از حق‌الله و حق‌الناس است، به‌عنوان مثال ناموس زن، ملک زن و شوهر نیست بلکه حق‌الله است که به‌عنوان امانت در اختیار آن‌ها است؛ لذا اگر کسی بکارت دیگری را ضایع کند از قبیل اتلاف مال نیست، بلکه مربوط به بحث دیات می‌شود. امانت بودن بدن و اعضای آن مستلزم آن است که باید مطابق با دستورات شرع در آنها تصرف شود، برهمین مبنا مجموعه احکامی مربوط به مناسبات جنسی تشریع شده است تا افراد از محرمات آن اجتناب کنند.<ref>[https://journals.ut.ac.ir/article_73532_ceb52ab702f748731d7a9d1d449cace6.pdf بهرامی و ثمنی، «نظام حاکم بر بضع و منافع جنسی زنان در فقه امامیه»،  1398ش، ص21-22.]</ref>

مفهوم مدیریت بدن مفهومی جامع برای در بر گرفتن هرگونه اعمال‌ نظر شخصی در باره ظاهر و بدن خویش است. این مفهوم، اصطلاحاتی نظیر پوشش ظاهری، تصمیم‌گیری درباره [[حجاب]] یا بی‌حجابی، آرایش و آراستگی ظاهر، مانکنیسم و دست‌کاری‌های بدنی نظیر تاتو، بریدن بخشی از بدن، بدن‌سازی و رژیم‌های لاغری و چاقی را شامل می‌شود.<ref>[https://www.manaviyat.ir/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AF%D9%86/ فدایی، «مفهوم مدیریت بدن»،  در وب‌سایت مؤسسه فرهنگی هنری سبک‌زندگی آل‌یاسین، 1400ش.]</ref> اعتقاد به امانت بودن بدن رفتار انسان با بدنش را در ابعاد و سطوح مختلف متأثر ساخته و او سعی در استفاده مشروع از بدن خود دارد. برخی تحقیقات نیز نشان می‌دهد که بین دینداری زنان و میزان گرایش آنها به عمل زیبایی رابطه معنادار معکوسی وجود دارد و با افزایش دینداری میزان گرایش‌شان به جراحی‌های زیبایی کاهش پیدا می‌کند.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_23063_803054077cedcc4c3fd4a5bb533a085b.pdf حاجی‌ابول‌لو و دیگران، «مقایسه سرمایه فرهنگی بین دو گروه زنان با سابقة عمل‌های جراحی زیبایی و بدون جراحی زیبایی در شهر رشت»،  1397ش، ص173.]</ref>