تفاوت‌های جسمی زن و مرد
تفاوت‌های جسمی زن و مرد؛ تفاوت‌های بدن و اندام‌های زنانه و مردانه.
زن و مرد هرچند دارای ماهیت انسانی مشترک هستند اما در نظام خلقت، مقدرات آنها به‌گونه‌های متفاوتی تقدیر شده است و هرکدام نقش‌های ویژه‌ای در تولید نسل انسانی دارند. تن زن متناسب با موقعیت‌های مادری و همسری و تن مرد متناسب با جایگاه‌های پدری و شوهری ساخته شده‌اند. بدن مردانه با تن زنانه از جهات گوناگون، متفاوت هستند و بر مبنای همین تفاوت‌ها جفت و مکمل همدیگر شده و جامعه انسانی را سامان می‌بحشند. تفاوت‌های جسمی زن و مرد از موقع انعقاد نفطه به‌وجود آمده و نه‌تنها اندام آنها را متفاوت می‌سازند بلکه تفاوت‌های رفتاری آنها نیز ریشه در نوع سلول‌ها و هورمون‌های مردانه و زنانه دارند. توجه به این تفاوت‌ها، کلید حل بسیاری از مشکلات جنسیتی در خانواده‌ها و مناسبات اجتماعی به‌شمار می‌آید.
مفهوم‌شناسی
زیست‌شناسی، تفاوت‌های جسمی فراوانی را میان زن و مرد اثبات می‌کند.[۱] بدن و تفاوت‌های زنانه و مردانۀ آن در نظريه‌پردازي‌هاي جامعه‌شناختي نيز نمود آشكاري دارد. مفهوم بدن در این نظریه‌ها تا جایی پیش رفته است كه امروزه از چرخش به سمت جامعه جسماني سخن مي‌گویند. بدن، هستي زيست‌شناختي و روانشناختيِ صرف نیست که پديده‌اي ساخته و پرداخته اجتماع نیز است. [۲]
سبک‌زندگی و مدیریت بدن
زندگی بدن از طریق چنیش تکنیکی لباس‌ها، آرایه‌ها و ژست‌ها شکل می‌گیرد.[۳] در سبک‌زندگی مدرن؛ نداشتن اندامي موزون، از دغدغه‌های افراد به‌شمار آمده و مدیریت بدن، معطوف به جذابیت‌های اجتماعی است. زنان که در مقايسه با مردان نسبت به وضع ظاهري خود حساسيت بيشتري دارند، به تناسب اندام اهمیت بیشتری داده و گاهی به‌منظور زيبايي اندام، به رفتارهاي پرخطر اقدام می‌کنند.[۴]
بدن در سبک‌زندگی مؤمنانه زمینه مادی هستی انسان، حامل روح الهی[۵] و مکانی برای حیات، احساس، کنش و آگاهی بوده و دارای شعور دانسته می‌شود.[۶] بدن، ملک و امانت الهی در دست انسان است. بدن و روح دارای پیوندی عمیق بوده و تأثیرات متقابل بر همدیگر دارند. اعمال روحانی از طریق آماده ساختن بدن امکان‌پذیر است و تآثیر بسزایی در پاکی و سلامتی جسم دارند[۷] و افراد حق ندارند، تصرف مضر نسبت به بدن خود داشته [۸] و یا تظاهر متعارض با فرهنگ عفاف در جامعه داشته باشند.[۹]
تفاوت‌های هورمونی
تفاوت‌های جسمی زن و مرد عمدتا ناشی از تفاوت هورمونی است؛ هورمون تستوسترون در زن و مرد متفاوت عمل می‌کند. افزایش تستوسترون و دفع استروژن موجب ایجاد صفات مردانه و کاهش آن، موجب ایجاد صفات زنانه می‌شود. تولید پروتئین در اثر ترشح تستوسترون، موجب ایجاد ماهیچه‌ها و عضلات قوی‌تر و استحکام استخوان در مردان است، بر خلاف استروژن که آرامش‌بخش است. افزایش تستوسترون، حالات تهاجمی و پرخاشگری را برمی‌انگیزاند. هورمون استروژن موجب زیبایی اندام و لطافت، نرمی پوست و تنظیم انحناهای خاص اندام زنان و تنظیم تغییرات دوره‌ای رحم می‌شود. همچنین عامل کوتاهی قد، انعطاف و نرمی مفاصل زنان نسبت به مردان است. هورمون پروژسترون که هورمونی زنانه است، در پیدایش احساس صلح و آرامش زنان در زمان بارداری و هورمون پرولاکتین در ترشح شیر و ایجاد رفتار مادرانه، موثر است.[۱۰]
زن به عنوان جنس پایه
از نظر علمی؛ اختلاف زن و مرد تنها به شکل ظاهری آنها نیست، بلکه تفاوت‌ها عمیق‌تر از این سطح است. این تفاوت‌ها، از تأثیر مواد ترشح شده از غدد تناسلی در خون ناشی می‌شود، به‌گونه‌ای که تک‌تک سلول‌های بدن، به‌ویژه سلول‌های دستگاه عصبی زن و مرد، نشانه جنسی بر روی خود دارند.[۱۱] هر سلولی از 23 جفت كروموزم تشكيل شده است كه 22 جفت آن مشترك، ولي يك جفت آن در زن XX و در مرد XY است. كروموزم Y باعث مي‌شود جنين پسر باشد. كروموزوم X عنصر اصلي موجوديت انسان است و انسان با كروموزوم Y كه مردانه است، به وجود نمي‌آيد. كروموزوم‌هاي X به كروموزوم‌هاي Y نياز ندارند برخلاف كروموزوم‌هاي Y كه به كروموزوم‌هاي X نياز دارند. از این منظر، زن، جنس پايه و مرد، جنس فرعي خواهد بود.[۱۲]
تفاوت دستگاه‌های تولیدمثل
زن و مرد دارای دستگاه‌های خاص برای روابط زناشویی هستند. این ابزار ویژه، سهم متفاوتی از فرایند تولید نسل را در اختیار هرکدام قرار می‌دهند.[۱۳] در مردان، کار اصلی بیضه، ساخت اسپرم و تولید هورمون‌های جنسی مردانه است. در دوران بلوغ ترشح هورمون‌های جنسی از بیضه‌ها افزایش یافته، سبب رشد سریع اندام‌های مختلف بدن از جمله دستگاه تولیدمثل مرد، رویش موی صورت و بم شدن صدا می‌شوند. در زنان، دستگاه تناسلی از تخمدان‌ها، لوله‌های رحم و مهبل تشکیل شده است و تخمک‌گذاری حدوداً دو سال پس از نخستین قاعدگی انجام می‌شود. وجود قاعدگی، حاملگی، زایمان و یائسگی از تفاوت‌های دستگاه تناسلی زنان با مردان است. همچنین تفاوت‌های موجود میان اسپرم (سلول‌های جنسی نر) و تخمک (سلول جنسی ماده) از لحاظ شکل، اندازه، تعداد، تحرک و عمر، از دیگر تفاوت‌های میان دستگاه تناسلی آنها به‌شمار می‌آیند.[۱۴] دستگاه تناسلي مرد حدود ده سال ديرتر از دستگاه تناسلي زن از فعاليت باز مي‌ماند، ولي محدوده مناسب براي بارداري زنان اندك است؛ چراكه بهترين سن براي بارداري زنان از 19 تا 25 سالگي است و بعد از 30 سالگي قدرت باروري آنها كاهش مي‌يابد.[۱۵] زن دارای امکانات ویژه برای شیردادن و تغذیه کودک است.[۱۶] زن دارای عادت ماهانه است که در قرآن از آن تعبیر به رنج شده [۱۷] و همین رنج بر ضعف جسمانی زنان مؤثر است.[۱۸]
تفاوت در حواس ظاهری
چشمان مردان برای دیدی تونل‌مانند و دور طراحی شده است، اما دایره دید زنان وسیع‌تر از مردان بوده و در یک لحظه می‌توانند چیزهای بیشتری را در میدان دید قرار دهند. حس شنوایی در زنان قوی‌تر است و صدای آنان نازک‌تر از مردان است.[۱۹] بر اساس مطالعاتی سال ٢٠١٢م دانشگاه نیویورک، زنان در انتخاب رنگ‌ها بهتر از مردان عمل کرده و احتمال کوررنگی در مردان بیشتر از زنان است، زیرا این اختلال منشأ ژنتیکی دارد که به‌ندرت در زنان دیده می‌شود. مردان توانایی بیشتری در تشخیص حرکات سریع، ناگهانی و تصاویر در حال تغییر دارند. انگشتان زنان معمولا کوچک‌تر از انگشتان مردان بوده و دارای حس لامسه قوی‌تری نیز هستند. دانشمندان در سال‌های دور به این نتیجه دست یافته بودند که زنان نسبت به مردان از توانایی بهتری در تشخیص بو‌ها برخوردار هستند. زنان دارای ذائقه حساس‌تری نسبت به مردان هستند و محققان دانشگاه «یال» در تحقیقات خود دریافتند که زنان در مقایسه با مردان جوانه‌های چشایی بیشتری روی زبان خود دارند. زنانی که در دوران بارداری هستند حس چشایی قوی‌تری نسبت به زنان جوان یا مسن دارند.[۲۰] همچنین مردها تارهای صوتی ضخیم‌تری نسبت به زنان داشته و صدای خشنی دارند. به این معنا که مردها از سه سطح زیر و بم آهنگ برخوردارند، در حالی که زنان دارای چهار سطح زیر و بم آهنگ هستند، لذا، زنان لطیف‌تر از مردان سخن می‌گویند و دارای کشش خاصی هستند.[۲۱]
تفاوت در نیروی بدنی
مردها از لحاظ نیروی بدنی، قوی‌تر از زن‌ها هستند. محققان معتقدند هورمون ویژه جنسی مرد (تستوسترون) اثر فراوانی در تولید پروتئین در بدن دارد و رشد بافت‌های عضلانی را تحریک می‌کند. از این‌رو، مردان برای انجام کارهای سنگین توانایی بیشتری دارند، آسیب‌پذیری روحی آنان نیز بیشتر است. [۲۲] ناتوانی نوع زنان در مقایسه با مردان، امر بدیهی است. زن در نگرش اسلامی نیز به‌لحاظ جسمی موجود ظریفی معرفی می‌شود که به ظرافت گل خلق شده [۲۳] و امانت الهی در دست مرد است. [۲۴] مرد تکیه‌گاه زن بوده [۲۵] و رعایت حال زن توسط شوهر از مصادیق تقوای الهی به‌شمار می‌آید.[۲۶] با توجه به این تفاوت‌ها، انتظار کارهای سنگین از مردان، لطافت و طنازی از زنان مناسب با طبیعت و شرایط جسمانی آنها است.[۲۷]
تفاوت‌های مهارتی و رفتاری
دختران زودتر از پسران سخن‌گفتن را شروع می‌کنند اما پسرها زودتر از دخترها راه می‌افتند.[۲۸] پسران در فعالیت‌هایی که نیاز به مهارت‌های حرکتی دارند، برتر از دختران هستند. در برابر، رشد جسمی دختران زودتر از پسرها است.[۲۹] پسران پنجاه مرتبه بيشتر از دختران حالت رقابتی دارند، در حالي‌كه دختران بيست برابر بيشتر از پسران مشاركتی هستند. همچنين پسران بيش از دختران در بازي‌هاي بي‌قاعده، شلوغ و آسيب‌زننده مانندكشتي و جنگ شركت مي‌كنند. دختران به توان، استعداد و پيشرفت پسران توجه مي‌كنند، اما پسران بيشتر به ظاهر و جاذبه‌هاي جسمي دختران توجه مي‌كنند؛ همانگونه كه بعد از ازدواج نيز پسران اول به بعد جسمي و سپس به ابعاد عاطفي و اجتماعي پسر توجه مي‌كنند، اما دختران برعكس آنها هستند.[۳۰] مردان بیشتر از لحاظ فیزیکی و زنان غالبا از لحاظ گفتاری تهاجمی هستند، دلیل این تفاوت در مغز قرار دارد. مسیرهای ارتباطی خشونت در مغز مردان به‌طور مستقیم با پاسخ‌های فیزیکی و مسیرهای خشونت در زنان با پاسخ‌های کلامی مرتبط است.[۳۱] پرخاشگری و خشونت شکل‌های افراطی رفتار مخاطره‌جویانه هستند. مردانی که دست به رفتارهای پرخطر می‌زنند، نه‌تنها به خودشان آسیب می‌زنند بلکه ممکن است دیگران را هم در معرض خطر قرار دهند و زنان با احتمال بیشتری قربانیان خشونت خانگی هستند.[۳۲]
تفاوت در بیماری
حساسيت پوستي زن ده برابر بيشتر از مردان است. اين مسئله در مسائل جنسي تأثير فراواني دارد. [۳۳] دختران در برابر بیماری‌ها مقاوم‌تر بوده و کمتر از پسران آسیب می‌بینند.[۳۴]
تفاوت در طول عمر
مرگ‌ومير مردان بزرگسال بيش از زنان است. طول عمر زنان بين چهار تا ده سال و به‌طور متوسط حدود هفت سال بيش از مردان است.[۳۵] به ازای هر ۱۱۵ جنین مذکر، ۱۰۰ جنین مونث در بارداری‌ها به‌وجود می‌آید، اما با توجه به اینکه تعداد بیشتری از جنین‌های مذکر قبل از تولد میمیرند، نهایتا به ازای هر ۱۰۰ نوزاد دختر به دنیا آمده ۱۰۴ پسر به دنیا می‌آیند. در نوزادان پسر، احتمال تولد زودرس، ابتلا به عوارض مربوط به نارس بودن مانند مشکلات تنفسی و دچار شدن به آسیب‌های هنگام زایمان بیشتر است. پسرها با احتمال ۱۸ درصد بیشتر نسبت به دخترها قبل از رسیدن به یک‌سالگی میمیرند. مردان در سنین پایین‌تری نسبت به زنان میمیرند و در طول زندگی بیشتر از زنان دچار بیماری می‌شوند. گرچه زنان بسیار بیشتر از مردان به دکتر مراجعه می‌کنند، اما در سنین بالای ۶۵ سالگی هزینه‌های بسیار بیشتری صرف مراقبت‌های پزشکی از مردان بیمار می‌شوند. چنین تفاوت‌هایی میان سلامت زنان و مردان از هنگام زندگی جنینی شروع می‌شوند و تا هنگام مرگ ادامه می‌یابند.[۳۶] بر مبنای گزارش معاون بهداشت وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۱ش، سن امید به زندگی در زنان ایرانی ۷۸.۵ و در مردان ۷۶.۲ سال بوده است.[۳۷]
پانویس
- ↑ غلامی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده.
- ↑ قبادی و دیگران، «تبیین جامعه‌شناسی مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی و فرهنگی»، 1397ش، ص77-76.
- ↑ اباذری و حمیدی، «جامعه‌شناسی بدن و پاره‌ای مناقشات»، 1387ش، ص130.
- ↑ قبادی و دیگران، «تبیین جامعه‌شناسی مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی و فرهنگی»، 1397ش، ص77-76.
- ↑ سوره حجر، آیه 29-28.
- ↑ آزاد ارمکی و غراب، «جایگاه بدن در دین»، 1389ش، ص29.
- ↑ آزاد ارمکی و غراب، «جایگاه بدن در دین»، 1389ش، ص34-33.
- ↑ حلى، نهج الحقّ و كشف الصدق، 1982م، ص489.
- ↑ سوره نور، آیه 31.
- ↑ غلامی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده.
- ↑ حسین‌زاده، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد آن»، 1391ش، ص63.
- ↑ محمدي، «تحليل تفاوت‌هاي جنسيتي زن و مرد در علوم تجربي و آموزه‌هاي ديني»، 1392ش، ص73.
- ↑ دیلمى، «جنسيت و هنجار اخلاقى در قرآن و روايات»، 1391ش، ص105.
- ↑ غلامی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده.
- ↑ محمدي، «تحليل تفاوت‌هاي جنسيتي زن و مرد در علوم تجربي و آموزه‌هاي ديني»، 1392ش، ص75.
- ↑ دیلمى، «جنسيت و هنجار اخلاقى در قرآن و روايات»، 1391ش، ص105.
- ↑ سوره بقره، آیه 222.
- ↑ دیلمى، «جنسيت و هنجار اخلاقى در قرآن و روايات»، 1391ش، ص104.
- ↑ غلامی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده.
- ↑ «تفاوت‌های شگفت‌انگیز زنان با مردان در چگونگی درک حواس پنجگانه»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ حسین‌زاده، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد آن»، 1391ش، ص63.
- ↑ حسین‌زاده، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد آن»، 1391ش، ص63.
- ↑ ابن‌بابويه، من لا يحضره الفقيه، 1413ق، ج3، ص556.
- ↑ نوری، مستدرك الوسائل، 1408ق، ج14، ص255.
- ↑ سوره نساء، آیه 34.
- ↑ كلينى، الکافی، 1407ق، ج5، ص511.
- ↑ حسین‌زاده، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد آن»، 1391ش، ص63.
- ↑ غلامی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده.
- ↑ غلامی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده.
- ↑ محمدي، «تحليل تفاوت‌هاي جنسيتي زن و مرد در علوم تجربي و آموزه‌هاي ديني»، 1392ش، ص75.
- ↑ «دلایل تفاوت جسمی روحی بین مردان و زنان»، وب‌سایت راسخون.
- ↑ «تفاوت طول عمر زنان و مردان»، وب‌سایت دانشگاه علوم پژشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمانشاه.
- ↑ محمدي، «تحليل تفاوت‌هاي جنسيتي زن و مرد در علوم تجربي و آموزه‌هاي ديني»، 1392ش، ص75.
- ↑ غلامی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده.
- ↑ محمدي، «تحليل تفاوت‌هاي جنسيتي زن و مرد در علوم تجربي و آموزه‌هاي ديني»، 1392ش، ص75.
- ↑ «تفاوت طول عمر زنان و مردان»، وب‌سایت دانشگاه علوم پژشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمانشاه.
- ↑ فرشیدی، «اختلاف سن امید به زندگی در زنان و مردان ایرانی»، خبرگزاری مهر.
منابع
- قرآن.
- آزاد ارمکی، تقی و غراب، ناصرالدین، «جایگاه بدن در دین»، در فصلنامه انجمن ایرانی مصالعات فرهنگی و ارتباطات، سال ششم، شماره 18، بهار 1389ش.
- اباذری، یوسف و حمیدی، نفیسه، «جامعه‌شناسی بدن و پاره‌ای مناقشات»، در فصلنامه پژوهش زنان، دوره 6، شماره3، زمستان 1387ش.
- ابن‌بابویه، محمّد، من لايحضره الفقيه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
- «تفاوت طول عمر زنان و مردان»، وب‌سایت دانشگاه علوم پژشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمانشاه، تاریخ بازدید: 23 خرداد 1403ش.
- «تفاوت‌های شگفت‌انگیز زنان با مردان در چگونگی درک حواس پنجگانه»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: 23 خرداد 1403ش.
- حسین‌زاده، علی، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد»، در مجله معرفت، سال 21، شماره 174، خرداد 1391ش.
- حلى، حسن بن يوسف، نهج الحقّ و كشف الصدق، بيروت، دار الكتاب اللبناني، 1982م.
- «دلایل تفاوت جسمی روحی بین مردان و زنان»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بازدید: 25 خرداد 1403ش.
- دیلمى، احمد، «جنسيت و هنجار اخلاقى در قرآن و روايات»، در فصلنامه تخصصی اخلاق وحیانی، سال اول، شماره اول، پاییز 1391ش.
- غلامی، علی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده، تاریخ بازدید: تاریخ بازدید: 7 خرداد 1403ش.
- فرشیدی، حسین، «اختلاف سن امید به زندگی در زنان و مردان ایرانی»، خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 30 خرداد 1403ش.
- قبادی، حشمت و دیگران، «تبیین جامعه‌شناسی مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی و فرهنگی»، در فصلنامه فرهنگی – تربیتی زنان و خانواده، سال سیزدهم، شماره 45، زمستان 1397ش.
- كلينى، محمد بن یعقوب، الكافي، تهران، اسلاميه، 1407ق.
- محمدي، مسلم، «تحليل تفاوت‌هاي جنسيتي زن و مرد در علوم تجربي و آموزه‌هاي ديني»، در دوفصلنامه انسان‌پژوهي ديني، سال دهم، شماره 29، بهار و تابستان 1392ش.
- نورى، ميرزاحسين، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل‌البيت، 1408ق.