بدون خلاصۀ ویرایش |
Wiki-fazel (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''شهروندی زنان در ایران'''</big>؛ برخورداری زنان از حقوق، مسئولیت‌ها و مشارکت فعال در عرصه‌های عمومی در ایران. <br> | <big>'''شهروندی زنان در ایران'''</big>؛ برخورداری زنان از حقوق، مسئولیت‌ها و مشارکت فعال در عرصه‌های عمومی در ایران. <br> | ||
حقوق شهروندی زنان، شامل مجموعه‌ای از حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی است که زنان به‌واسطۀ عضویت در | حقوق شهروندی زنان، شامل مجموعه‌ای از حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی است که زنان به‌واسطۀ عضویت در جامعه، از آن برخوردار می‌شوند. در ادوار مختلف تاریخ ایران، از جمله دوره‌های صفویه، قاجار، مشروطیت، پهلوی و جمهوری اسلامی، این [[جنسیت‌پذیری حقوق|حقوق]] دستخوش تفاوت‌های قابل توجهی بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حقوق شهروندی زنان ایرانی از طریق قانون اساسی و سایر مقررات و قوانین، مورد پشتیبانی قرار گرفته است | ||
==مفهوم‌شناسی شهروندی== | ==مفهوم‌شناسی شهروندی== | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
===جان استوارت میل=== | ===جان استوارت میل=== | ||
میل، میان شهروندان زن و مرد تمایزی قائل نمی‌شود و از حق رای همگانی حمایت می‌کند.<ref>. هلد، مدلهای دموکراسی، 1384ش، ص138.</ref> او بر این باور است که برابری کامل بین زنان و مردان در تمامی عرصه‌های قانونی، سیاسی و اجتماعی ضروری است، زیرا این برابری شرایط لازم برای تحقق آزادی انسان را فراهم می‌کند. از منظر وی اعطای حقوق برابر به زنان، زمینۀ شکوفایی استعدادها و برآورده شدن نیازهای آن‌ها را ایجاد می‌کند.<ref>. هلد، مدلهای دموکراسی، 1384ش، ص157-159.</ref> | میل، میان شهروندان زن و مرد تمایزی قائل نمی‌شود و از حق رای همگانی حمایت می‌کند.<ref>. هلد، مدلهای دموکراسی، 1384ش، ص138.</ref> او بر این باور است که در جامعۀ اروپایی، برابری کامل بین زنان و مردان در تمامی عرصه‌های قانونی، سیاسی و اجتماعی ضروری است، زیرا این برابری شرایط لازم برای تحقق آزادی انسان را فراهم می‌کند. از منظر وی اعطای حقوق برابر به زنان، زمینۀ شکوفایی استعدادها و برآورده شدن نیازهای آن‌ها را ایجاد می‌کند.<ref>. هلد، مدلهای دموکراسی، 1384ش، ص157-159.</ref> | ||
==حقوق شهروندی زنان در ایران== | ==حقوق شهروندی زنان در ایران== | ||
===عصر صفویه=== | ===عصر صفویه=== | ||
زنان در عصر صفویه به‌دلیل محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی، عمدتاً تحت‌سلطۀ ساختارهای مردسالارانه قرار داشتند.<ref>. Ferrier، Women in safavid iran: the evidence of European travelers، 1998، p. 384-385.</ref> از نظر حقوق مدنی، زنان از حق مالکیت و ارث برخوردار بودند، اما این حقوق اغلب تحت کنترل مردان بود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/55316/fa قلی‌زاده، «نگاهی جامعه‌شناختی به موقعیت زنان در عصر صفویه»، 1383ش، ص77]؛ کارری، سفرنامه، 1348ش، ص133.</ref> در حوزۀ حقوق سیاسی، زنان به‌طور کامل از مشارکت در امور حکومتی و تصمیم‌گیری‌های سیاسی محروم بودند و نقش آنان عمدتاً به خانواده محدود می‌شد.<ref>. ترکمان و واله، ذیل عالم آرای عباسی، 1317ش، ج1، ص201؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، 1370ش، ج4، ص73.</ref> | زنان در عصر صفویه اگرچه به‌دلیل رسمیت یافتن مذهب شیعه، دارای حقوق شهروندی آشکاری بودند، اما به‌دلیل محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی، عمدتاً تحت‌سلطۀ ساختارهای مردسالارانه قرار داشتند.<ref>. Ferrier، Women in safavid iran: the evidence of European travelers، 1998، p. 384-385.</ref> از نظر حقوق مدنی، زنان از حق مالکیت و ارث برخوردار بودند، اما این حقوق اغلب تحت کنترل مردان بود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/55316/fa قلی‌زاده، «نگاهی جامعه‌شناختی به موقعیت زنان در عصر صفویه»، 1383ش، ص77]؛ کارری، سفرنامه، 1348ش، ص133.</ref> در حوزۀ حقوق سیاسی، زنان به‌طور کامل از مشارکت در امور حکومتی و تصمیم‌گیری‌های سیاسی محروم بودند و نقش آنان عمدتاً به خانواده محدود می‌شد.<ref>. ترکمان و واله، ذیل عالم آرای عباسی، 1317ش، ج1، ص201؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، 1370ش، ج4، ص73.</ref> | ||
در عرصۀ حقوق اجتماعی، برخی زنان درباری یا از طبقات بالای جامعه از نفوذ و قدرت نِسبی برخوردار بودند، اما اکثر زنان، به‌ویژه در مناطق روستایی، از دسترسی به آموزش و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی محروم بودند. این شرایط باعث می‌شد که آنان از مشارکت فعال در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی محروم شوند.<ref>فیگوئروا، سفرنامه، 1363ش، ص276-278؛ شاردن، سفرنامه، 1374ش، ج4، ص24؛ دلاواله، سفرنامه، 1380ش، ص697؛ اولیویه، سفرنامه، 1371ش، ص86؛ [https://www.sid.ir/paper/55316/fa قلی‌زاده، «نگاهی جامعه‌شناختی به موقعیت زنان در عصر صفویه»، 1383ش، ص87.]</ref> | در عرصۀ حقوق اجتماعی، برخی زنان درباری یا از طبقات بالای جامعه از نفوذ و قدرت نِسبی برخوردار بودند، اما اکثر زنان، به‌ویژه در مناطق روستایی، از دسترسی به آموزش و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی محروم بودند. این شرایط باعث می‌شد که آنان از مشارکت فعال در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی محروم شوند.<ref>فیگوئروا، سفرنامه، 1363ش، ص276-278؛ شاردن، سفرنامه، 1374ش، ج4، ص24؛ دلاواله، سفرنامه، 1380ش، ص697؛ اولیویه، سفرنامه، 1371ش، ص86؛ [https://www.sid.ir/paper/55316/fa قلی‌زاده، «نگاهی جامعه‌شناختی به موقعیت زنان در عصر صفویه»، 1383ش، ص87.]</ref> | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
===عصر پهلوی=== | ===عصر پهلوی=== | ||
در عصر پهلوی، حقوق شهروندی زنان با سیاست‌های مدرنیزاسیون مورد توجه قرار | در عصر پهلوی، حقوق شهروندی زنان با اثرپذیری از سیاست‌های مدرنیزاسیون غربی و به‌صورت ظاهری، مورد توجه قرار گرفت. به‌همین دلیل حقوقی مانند آزادی و مشارکت اجتماعی فقط با خوانش غربی و ناسازگار با فرهنگ اصیل ایرانی، بیشتر در شهرها و میان زنان طبقات بالای اجتماعی پیگیری می‌شد و زنان پای‌بند به سبک زندگی اسلامی‌ایرانی، گرایشی به آن نداشتند.<ref>. فوران، مقاومت شکننده (تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی)، 1378ش، ص331.</ref> | ||
در حوزۀ حقوق مدنی، قوانینی مانند قانون حمایت از خانواده در سال ۱۳۴۶ش، که با مخالفت‌های زیادی نیز مواجه شد، <ref> ازغندی، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران؛ 1320-1357، 1384ش، ص100.</ref> محدودیت‌هایی بر [[چندهمسری]] وضع کرد و [[حق طلاق]] را برای زنان تسهیل کرد.<ref>. ساناساریان، جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان، افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب 1357)، 1384ش، ص153-146.</ref> در عرصۀ حقوق سیاسی، زنان با کسب حق رای (۱۳۴۲ش)، امکان مشارکت در انتخابات و حضور در مجلس شورای ملی را به‌دست آوردند.<ref>[https://api.pageplace.de/preview/DT0400.9780275999278_A47347264/preview-9780275999278_A47347264.pdf Mafinezam، Alidad; Mehrabi, Aria, Iran and Its Place among Nations، 2008، p. 121.]</ref> | در حوزۀ حقوق مدنی، قوانینی مانند قانون حمایت از خانواده در سال ۱۳۴۶ش، که با مخالفت‌های زیادی نیز مواجه شد، <ref> ازغندی، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران؛ 1320-1357، 1384ش، ص100.</ref> محدودیت‌هایی بر [[چندهمسری]] وضع کرد و [[حق طلاق]] را برای زنان تسهیل کرد.<ref>. ساناساریان، جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان، افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب 1357)، 1384ش، ص153-146.</ref> در عرصۀ حقوق سیاسی، زنان با کسب حق رای (۱۳۴۲ش)، امکان مشارکت در انتخابات و حضور در مجلس شورای ملی را به‌دست آوردند.<ref>[https://api.pageplace.de/preview/DT0400.9780275999278_A47347264/preview-9780275999278_A47347264.pdf Mafinezam، Alidad; Mehrabi, Aria, Iran and Its Place among Nations، 2008، p. 121.]</ref> | ||
در زمینۀ حقوق اجتماعی، گسترش آموزش و [[اشتغال زنان]]، به‌ویژه در شهرها، موجب افزایش حضور آنان در عرصه‌های عمومی شد،<ref>[https://www.jstor.org/stable/4310854 . Chehabi، “Staging the Emperor’s New Clothes: Dress Codes and Nation-Building under Reza Shah. ”، 1993، p. 212-219.]</ref> اما این سیاست‌ها با نابرابری‌های ساختاری و | در زمینۀ حقوق اجتماعی، گسترش آموزش و [[اشتغال زنان]]، به‌ویژه در شهرها، موجب افزایش حضور آنان در عرصه‌های عمومی شد،<ref>[https://www.jstor.org/stable/4310854 . Chehabi، “Staging the Emperor’s New Clothes: Dress Codes and Nation-Building under Reza Shah. ”، 1993، p. 212-219.]</ref> اما این سیاست‌ها با نابرابری‌های ساختاری همراه بود و به‌دلیل آن‌که ریشه در مدرنیته غربی داشت به آسیب‌های اجتماعی گوناگون در جامعه ایرانی انجامید و با عدم همراهی بخش‌های وسیعی از جامعه مواجه شد.<ref>[https://irhj.sbu.ac.ir/article_95841.html رستمی و ثواقب، «اجتماعی شدن زنان در عصر پهلوی اول؛ امکان یا امتناع؛ (1304-1320ش)»، 1398ش، ص43-44.]</ref> | ||
===عصر انقلاب اسلامی=== | ===عصر انقلاب اسلامی=== | ||
